Gmach Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej

Gmach Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej

nr rej. 766 A z 3.1969
Budynek od strony skrzyżowania ulic Koszykowej i Lwowskiej
Państwo	Polska
Miejscowość	Warszawa
Adres	ul. Koszykowa 55 00-659 Warszawa
Typ budynku	szkoła
Styl architektoniczny	wczesnomodernistyczny z secesyjną dekoracją
Architekt	Antoni Jabłoński-Jasieńczyk
Rozpoczęcie budowy	1905
Ukończenie budowy	1913
Położenie na mapie Warszawy (c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5 Gmach Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Gmach Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Gmach Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej
52°13′20,87″N 21°00′46,08″E/52,222464 21,012800

Gmach w perspektywie ulicy Koszykowej

Gmach od frontu

Fragment mozaiki ze zburzonego soboru św. Aleksandra Newskiego

Gmach Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej – siedziba Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej mieszcząca się nieprzerwanie od 1915 roku w budynku byłego V Rządowego Gimnazjum Męskiego przy ul. Koszykowej 55 w Warszawie.

Historia

Powstanie budynku

Budynek, zaprojektowany przez Antoniego Jabłońskiego-Jasieńczyka, był wznoszony etapami w latach 1905−1913 dla V Rządowego Gimnazjum Męskiego^[1].

Początki działalności

Gmach Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej. Wydział jest jedną z dziewięciu państwowych szkół architektury w Polsce. Mieści się przy ul. Koszykowej 55 w Warszawie. Powstał w 1915 roku. Podwaliny współczesnej urbanistyki tu właśnie tworzyli Tadeusz Tołwiński i Jan Olaf Chmielewski, a kontynuowaną do dziś szkołę rysunku architektonicznego ukształtował Zygmunt Kamiński. Nową szkołę projektowania architektury krajobrazu i zieleni wprowadził Franciszek Krzywda-Polkowski, a założycielem Zakładu Architektury Polskiej był twórczy architekt Oskar Sosnowski, zmarły 24 września 1939 roku, raniony na dziedzińcu Wydziału podczas ratowania archiwum z bezcennymi, jak się okazało po wojennych zniszczeniach, inwentaryzacjami polskiej architektury. Symbolem czołowej myśli konstruktorskiej i jej integracji z architekturą, był Stefan Bryła - dziekan tajnego wydziału, rozstrzelany przez hitlerowców na stołecznej ulicy.

Okres okupacji

Od wiosny 1942 do wybuchu powstania warszawskiego w budynku mieściła się konspiracyjna pracownia fałszowania dokumentów „Grajewski” będąca częścią Wydziału Legalizacji i Techniki w Oddziale II Komendy Głównej Armii Krajowej^[2].

Czasy powojenne

Po 1945 roku Wydział przyciągnął kolejnych twórców międzywojennej architektury: Romualda Gutta - pierwszego powojennego dziekana Wydziału, Bohdana Lacherta, Zdzisława Mączeńskiego, Szymona Syrkusa, Bohdana Pniewskiego. Konieczność odbudowy kraju ze zniszczeń wojennych zaowocowała udziałem w tworzeniu m.in. przez Piotra Biegańskiego i Jana Zachwatowicza "polskiej szkoły konserwacji zabytków" - chluby pierwszych powojennych dziesięcioleci, integrującej twórczo myśl architektoniczną i historyczną. Ale też nie wolno zapomnieć o tych tragicznych dla narodu latach prób wprowadzania zbrodniczej i obcej ideologii, których konsekwencją stała się śmierć, w Wigilię 1948 r. studenta Wydziału, bohaterskiego powstańca Jana Rodowicza "Anody", zamordowanego przez służbę bezpieczeństwa.

Trzecie ćwierćwiecze, to udział w dydaktyce Wydziału twórców nowej, powojennej architektury: Zbigniewa Karpińskiego, Jana Bogusławskiego, Jerzego Hryniewieckiego, Małgorzaty i Zbigniewa Wacławków, Haliny Skibniewskiej i wielu innych. Linię myśli urbanistycznej Wydziału kontynuowali Kazimierz Wejchert i Hanna Adamczewska-Wejchert oraz Zygmunt Skibniewski, a w dziedzinie historii miast Wacław Ostrowski.

Obecnie

Współcześnie Wydział jest jedną z dziewięciu szkół architektury w Polsce. Licząc ponad 1000 studentów i kadrę 150 nauczycieli akademickich, jest jednym z największych ośrodków nauki i dydaktyki w dziedzinie architektury i urbanistyki, a przez liczne kontakty zagraniczne i zauważalny udział absolwentów w architekturze światowej, również w skali międzynarodowej.

Architektura

Projekt gmachu

Brakuje wielu danych, a istniejące są niekompletne. Za autora projektu architektonicznego budynku uznaje się Antoniego Jabłońskiego-Jasieńczyka, którego nazwisko widnieje we wszystkich opracowaniach dotyczących historii gmachu: w Słowniku Architektów Stanisława Łozy, Atlasie Architektury Warszawy z 1977 roku, Encyklopedii Warszawy, jak również najnowszym katalogu architektury warszawskiej autorstwa Marty Leśniakowskiej. Dane z tych opracowań zostały wykorzystane przy tworzeniu tablicy informacyjnej Wydziału Architektury. Mimo tego pojawiają się inne nazwiska prawdopodobnych projektantów. Jest to możliwe ponieważ ówcześnie praktykowaną metodą było dostarczanie gotowych projektów z Petersburga i następne adaptowanie ich przez polskich architektów. Za tą ideą przemawia istnienie podobnego Męskiego Gimnazjum Praskiego (współcześnie VIII Liceum Ogólnokształcące im. Władysława IV).

Zarówno gmach przy ul. Koszykowej 55 jak i Męskie Gimnazjum Praskie były ówcześnie luksusowymi budynkami szkolnymi, powstałymi przy wykorzystaniu innowacyjnych technik budowlanych.

Początki

Pierwotnie zaprojektowany budynek gmachu Wydziału Architektury posiadał dziedziniec wewnętrzny skierowany ku południowemu wschodowi, na który wychodziły okna sal wykładowych. Bryła gmachu to dwa trójkondygnacyjne skrzydła wraz z łączącym je narożnym blokiem z obszerną klatką schodową i strefą wejściową. W wielu tekstach pojawiają się wzmianki o budowie oficyny mieszkalnej i sali gimnastycznej. Podczas gdy sala gimnastyczna znalazła się przy wschodniej granicy parceli to czterokondygnacyjna jednotraktowa oficyna przy południowej.

Gmach został opisany przez Chrościńskiego jako "wczesnomodernistyczny z secesyjną dekoracją". Na zespół elementów architektonicznych zgodny z klasycznym schematem artykulacji fasady umieszczono motywy północnej secesji. Do budowy gmachu użyto rozpowszechnionych materiałów produkowanych fabrycznie. Znormalizowane detale, dostarczane masowo na budowy, zamontowano na ścianach i obrzucono tynkiem, dzięki czemu imitowały formy kamienne. Jednak geometryczno-botaniczna ornamentacja podporządkowana jest całej strukturze ściany. Płynność linii charakterystyczna dla secesji uwidoczniana została tylko w żeliwnej balustradzie(wnętrze budynku). Znacznie przetransformowanymi formami klasycznymi są występujące tutaj ornamenty elewacji.

Ornamentyka podobna do "Bojarskij Dwór" (hotelu powstałego w latach 1901-1903) znajdującego się w Moskwie.Widoczne nawiązania do architektury rosyjskiej początku XX wieku: koronujący gzyms, falisty szczyt budynku, oraz arkada z archiwoltą.

Wydział w gmachu

Wydział rozpoczął swoją działalność w tym budynku 13 X 1916 roku. Secesyjno-historyczny budynek nie odpowiadał jednak potrzebom Wydziału. "Nowoczesna" architektura propagowana przez profesorów nie pasowała do założeń obiektu. Mimo wielu postulatów dotyczących zmiany siedziby, przejęto jedynie cały gmach, który wcześniej współistniał z innymi użytkownikami. Stale wzrastająca liczba studentów przyczyniła się do nadbudowy skrzydła od ul. Lwowskiej zgodnego z projektem Stanisława Barańskiego z 1963 roku.

W latach 1973-6 pojawiły się plany możliwej modernizacji i rozbudowy kompleksowych opracowań projektowych Terenu Centralnego Politechniki Warszawskiej. Jednak brak środków oraz wykupienie działek przez innych inwestorów do dzisiejszego dnia uniemożliwiają ich zrealizowanie.

Modernizacja

Wieloletnie zmiany służące modernizacji budynku, często tymczasowe według planów, na stałe zmieniły wizerunek gmachu. Konserwacja zabytku przemieniała się często w przebudowę obiektu, połączoną z nadaniem mu form kosmopolitycznych (Collegium Maius). W wyniku braku przestrzeni i starzenia się budynku w latach 60. dokonano ponownego podziału traktu rekreacyjnego na I i II piętrze zmieniając początkowy układ korytarzy, wyznaczając pomieszczenia dla pracowników wydziału. Dokonano także unowocześnienia wnętrz I piętra poprzez wprowadzenie antresoli dostępnych od pracowni naukowych. W latach 80. zmodernizowano (według projektu K. Kucza-Kuczyńskiego i R. Gonciarza) audytoria znajdujące się na I piętrze, ponad parterem dobudowano także przeszklony łącznik łączący gmach od ul. Lwowskiej i oficynę. Pracownię rzeźbiarską zaadaptowano w salę ekspozycyjną. Odbudowano dziedziniec wewnętrzny przywracając mu funkcje powojennej aranżacji Witolda Plapisa. Pomimo kontrowersyjnych prac modernizacyjnych gmach Wydziału Architektury został wpisany w latach 60. do rejestru zabytków.

Tablice pamiątkowe

• Tablica pamiątkowa w podwórzu w miejscu śmierci Oskara Sosnowskiego, odsłonięta w 1979^[3].

Pozostałe informacje

Na półpiętrze głównej klatki schodowej umieszczono fragment mozaiki ze zburzonego soboru św. Aleksandra Newskiego.

Galeria

• 

  Róg ul.Koszykowej i ul.Lwowskiej
• 

  Front
• 

  Fasada z elementami secesji
• 

  Gmach
• 

  Organiczne formy roślinne
• 

  Fryz ornamentowany krążkowy
• 

  Okna
• 

  Wole oko

Przypisy

Bibliografia

• Andrzej Rottermund, Juliusz Chrościński: Atlas architektury Warszawy. Arkady, 1997. (pol.).
• Anna Wagner: Siedziba Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej – stuletnia historia gmachu. (pol.).Sprawdź autora:2.
• Stanisław Łoza: Słownik architektów. (pol.).
• Marta Leśniakowska: Katalog warszawskiej architektury. (pol.).
• Adam Miłobędzki: Zarys dziejów architektury w Polsce. Wiedza Powszechna, 1963. (pol.).

Linki zewnętrzne

• Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej