Gołąbek czerwonofioletowy
Forma typowa | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek | gołąbek czerwonofioletowy |
| Nazwa systematyczna | |
| Russula sardonia Fr. Epicr. syst. mycol. (Upsaliae): 353 (1838) | |
| Zasięg | |
 Zasięg występowania w Europie | |
.jpg)
Gołąbek czerwonofioletowy (Russula sardonia Fr.) – gatunek grzybów z rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Russula, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
- Russula chrysodacryon Singer 1923
- Russula chrysodacryon f. viridis Singer 1932
- Russula drimeia Cooke (1881)
- Russula drimeia f. viridis (Singer) Bon 1986
- Russula drimeia var. flavovirens Rea 1932
- Russula emeticiformis Murrill 1938
- Russula sardonia var. citrina Pers. 1796
- Russula sardonia var. mellina Melzer, in Melzer & Zvara 1927
Nazwę polską podał Władysław Wojewoda w 2003 r., Alina Skirgiełło w 1991 r. opisała ten gatunek pod nazwą gołąbek przydrożny[3].
Morfologia
Średnica 4–10 cm. U młodych okazów półkulisty, potem rozpostarty, na koniec wklęsły. Na środku może posiadać niewielki garb lub wklęśnięcie. Skórka gładka, sucha, błyszcząca, w czasie wilgotnej pogody śluzowata. Kolor czerwonofioletowy lub purpurowofioletowy, na środku ciemniejszy – nawet czarniawopurpurowy. Okazy wyblakłe mogą mieć barwę brązowawą, ochrową lub zielonkawą (zazwyczaj w postaci wyblakłych plam). Skórka da się ściągnąć tylko przy samym brzegu. Brzeg ostry, gładki, u młodych okazów podwinięty, u starszych prosty i czasami nieco karbowany[4] .
Dość wąskie i gęste, z blaszczkami, często rozwidlone. Przy brzegu ostre, przy trzonie przyrośnięte lub nieco łukowato zbiegające. U młodych okazów są jasnokremowe, potem kremowe z cytrynowym odcieniem[4].
Wysokość 3–8 cm, grubość 1-2,5 cm. Jest walcowaty, pełny i gładki. Kolor początkowo biały, później pojawiają się purpurowofioletowe wybarwienia[5].
Cytrynowożółty, jak blaszki. Po uszkodzeniu zmienia po jakimś czasie kolor na pomarańczowy. Smak silnie piekący, zapach owocowy[6].
- Cechy mikroskopowe
Wysyp zarodników o barwie od kremowej do ochrowokremowej. Zarodniki kuliste lub elipsoidalne, o rozmiarach 7-9 × 6-8 μm. Powierzchnia brodawkowato-paciorkowata, czasami z niskim grzebieniem, niepełną siateczką, lub tylko z łącznikami między brodawkami. Łysinka wyraźna amyloidalna. Podstawki o rozmiarach 40-60 × 8-12 μm. Licznie występują cystydy mające rozmiar 70-75 × 9-11 μm. Pod działaniem sulfowaniliny czernieją. W skórce kapelusza występują dermatocystydy, a w tramie blaszek przewody mleczne[4].
Występowanie i siedlisko
Liczne stanowiska tego gatunku gołąbka opisano niemal wyłącznie w Europie. Jest tutaj szeroko rozprzestrzeniony. Poza Europą stwierdzono jego występowanie w stanie Pensylwania w USA[7]. W Polsce jest pospolity[8].
Występuje w różnego typu lasach[6]. Najczęściej rośnie pod sosnami[8], ale także pod modrzewiami, jodłami i świerkami. Pojawia się dość późno – od września do listopada[5]
Znaczenie
Grzyb niejadalny lub trujący, podejrzany o powodowanie zaburzeń żołądkowo-jelitowych. Ze względu na silnie piekący smak zazwyczaj nie jest zbierany w celach spożywczych[6]. W Kirgistanie i na Ukrainie uważany jest jednak za grzyb jadalny[9].
Gatunki podobne
- niektóre formy ubarwienia gołąbka ciemnopurpurowego (Russula atropurpurea)[4]
- wśród fioletowych gołąbków podobne są gołąbek poduchowaty (Russula torulosa) i gołąbek Queleta (Russula queletii). Obydwa mają piekący, lub przynajmniej gorzki smak, żaden z nich jednak nie ma blaszek cytrynowożółtych[10].
- gołąbek turecki (Russula turci) – rośnie na podobnych siedliskach, czasami razem z gołąbkiem czerwonofioletowym. Odróżnia się zapachem chloroformu i ochrowymi blaszkami
Przypisy
- ↑ a b Index Fungorum. [dostęp 2013-03-05]. (ang.).
- ↑ Species Fungorum. [dostęp 2013-04-15]. (ang.).
- ↑ Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d Alina Skirgiełło: Gołąbek (Russula). Grzyby (Mycota), tom 20. Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae), gołąbek (Russula). Warszawa-Kraków: PWN, 1998. ISBN 83-01-09137-1.
- ↑ a b Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ a b c Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ Discover Life. [dostęp 2015-12-05]. (ang.).
- ↑ a b Marek Snowarski: Grzyby. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-776-4.
- ↑ Eric Boa: Wild edible fungi : A global overview of their use and importance to people. FAO, 2004, seria: Non-wood Forest Products 17. ISBN 92-5-105157-7.
- ↑ Till R. Lohmeyer, Ute Kũnkele: Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie. Warszawa: 2006. ISBN 978-1-40547-937-0.
Media użyte na tej stronie
Autor: Thkgk, Licencja: CC0
Distribution of Russula sardonia in Europe.
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Russula sardonia (location: Slovakia, Jezersko)
(c) Luridiformis z angielskiej Wikipedii, CC BY 3.0
The source of this image is the photographer Frank Gardiner aka Zonda Grattus, who is the sole owner and copyright holder of this photograph and agrees to publish it under the Own Work, Creative Commons Attribution 3.0 License.
Ilustrations of British Fungi (Hymenomycetes), to serve as an atlas to the "Handbook of British Fungi". by Mordecai Cubitt Cooke; Published 1881 by Williams and Norgate in London. (English). Plate 1023. Page 277
RUSSULA (FURCATAE) DRIMEIA. Cooke,