Goryczka wiosenna

Goryczka wiosenna

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	goryczkowce
Rodzina	goryczkowate
Rodzaj	goryczka
Gatunek	goryczka wiosenna
Nazwa systematyczna
Gentiana verna L. Sp. Pl. ed. 1228 (1753)

Kwiat

Goryczka wiosenna (Gentiana verna L.) – gatunek rośliny należący do rodziny goryczkowatych.

Rozmieszczenie geograficzne

Występuje w środkowej i południowej części Europy, od Pirenejów po Bałkan, na północy sięgając do Anglii^[3]. Poza tym w Afryce Północnej (Maroko) oraz w Azji Zachodniej po Kaukaz^[4]. Na wschodzie sięga po wschodnią Syberię i Mongolię^[3]. Bardzo pospolita m.in. na Słowacji, gdzie występuje we wszystkich wapiennych masywach Karpat^[3].

W Polsce rośnie w Tatrach, Pieninach oraz na Spiszu (pomiędzy Kacwinem i Łapszami Niżnymi). Występuje też we wschodnich Sudetach, ale jest tam bardzo rzadka. Środkowo- i południowoeuropejska roślina górska.

Morfologia

Morfologia

Łodyga

Niska, czterokanciasta, do kilkunastu cm wysokości. Pod ziemią roślina posiada kłącze wytwarzające rozłogi.

Liście

Skórzaste, lśniące, zebrane w rozetę przy samej ziemi. Są one eliptyczne lub jajowate, z zaostrzonymi końcami, o długości do 3 cm i szerokości 8 mm. Oprócz nich posiada wyrastające naprzeciwlegle liście łodygowe w 1–3 okółkach. Są one mniejsze i węższe. Ostatni okółek rośnie bezpośrednio pod nasadą kielicha kwiatowego.

Kwiaty

Kolor kwiatów intensywnie lazurowoszafirowy – bardzo charakterystyczny. Kwiat na szczycie łodygi, pojedynczy o długości do 2 cm. Kielich zrosłodziałkowy, rurkowaty, o 5 ząbkach i 5 oskrzydlonych krawędziach. Długość rurki: 15-30 mm. Obok płatków korony występuje jeszcze przykoronek złożony z drobnych, białoniebieskich płatków przy nasadzie właściwych płatków. Szyjka słupka o butelkowatym, wydłużonym kształcie z białym, kolistym znamieniem. Pręcików 5, o nitkach przyrośniętych do dolnej części rurki kwiatu.

Owoc

Dwudzielna torebka z drobnymi i drobnobrodawkowanymi nasionami bez skrzydełek.

Biologia i ekologia

Rozwój

Bylina, entomofil, anemochor. Kwitnie od maja do lipca, czasami, gdy jesień jest ciepła i słoneczna, zakwita powtórnie. Na noc, w czasie deszczu i wiatru oraz gdy temperatura spadnie poniżej 10 °C jej kwiaty zamykają się.

Siedlisko

Rośnie w górach, na podłożu wapiennym na halach, łąkach, skalnych upłazach, polanach. Jej zasięg pionowy wynosi od 800 do ok. 2100 m n.p.m. W Tatrach najwyższym miejscem gdzie rośnie jest Krzesanica w Czerwonych Wierchach (2123 m n.p.m.).

Fitosocjologia

Gatunek charakterystyczny dla klasy (Cl.) Seslerietea variae^[5].

Zagrożenia i ochrona

W Polsce i na Słowacji jest gatunkiem chronionym. W Polsce większość jej stanowisk znajduje się na obszarze Tatrzańskiego Parku Narodowego, gdzie jest dobrze chroniona. Zagrożone są niektóre jej stanowiska na Spiszu i Gubałówce w wyniku różnych form użytkowania polan, na których występuje.

Przypisy

Bibliografia

• Zbigniew Mirek: Kwiaty Tatr. Przewodnik kieszonkowy. Halina Piękoś-Mirkowa. Warszawa: MULTICO Oficyna Wyd., 2003. ISBN 83-7073-385-9.
• Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
• Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.