Grójec

Grójec
miasto w gminie miejsko-wiejskiej

Ratusz w Grójcu
Herb
Herb
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Powiat

grójecki

Gmina

Grójec

Prawa miejskie

1419

Burmistrz

Dariusz Gwiazda

Powierzchnia

8,57[1] km²

Wysokość

153 m n.p.m.

Populacja (31.12.2019)
• liczba ludności
• gęstość


16 758[2]
1955,4 os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 48

Kod pocztowy

05-600

Tablice rejestracyjne

WGR

Położenie na mapie gminy Grójec
Mapa konturowa gminy Grójec, w centrum znajduje się punkt z opisem „Grójec”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Grójec”
Położenie na mapie powiatu grójeckiego
Mapa konturowa powiatu grójeckiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Grójec”
Ziemia51°51′56″N 20°52′03″E/51,865556 20,867500
TERC (TERYT)

1406054

SIMC

0973352

Urząd miejski
ul. Piłsudskiego 47
05-600 Grójec
Strona internetowa

Grójecmiasto w Polsce położone w województwie mazowieckim, siedziba powiatu grójeckiego i gminy miejsko-wiejskiej Grójec. Leży 45 km na południe od Warszawy, na pograniczu Wysoczyzny Rawskiej i Równiny Warszawskiej. Przez miasto przepływa Molnica, będąca dopływem rzeki Kraski.

Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. Grójec liczył 16 758 mieszkańców[2].

Historia

Grójec był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego[3]. Początkowo jego nazwa brzmiała Grodziec[4]. Grodziec położony był w drugiej połowie XVI wieku w powiecie grójeckim ziemi czerskiej województwa mazowieckiego[5]. Do 1954 roku Grójec był siedzibą wiejskiej gminy Kobylin. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa radomskiego, a przed 1975 do województwa warszawskiego.

  • Pierwsze ślady osadnictwa datowane są na VII w. p.n.e.
  • W XI-XII wieku Grójec był grodem kasztelańskim. Tytuł przeniesiono około 1250 do Czerska.
  • W latach 1124–1250 Grójec był siedzibą archidiakonatu diecezji poznańskiej, przeniesionego następnie do Czerska.
  • Prawa miejskie Grójec otrzymał w 1419 r. z nadania księcia mazowieckiego Janusza I Starszego[6].
  • Miasto uzyskało w 1526 r. statut miasta powiatowego.
  • Miasto było zniszczone w 1656 r. podczas potopu szwedzkiego[6].
  • W latach 1808–1815 Grójec wchodził w skład Księstwa Warszawskiego.
  • W dniach 22–25 I 1863 r. doszło do pierwszych wystąpień powstańczych.
  • W 1863 r. na terenie gminy miały miejsce walki z wojskami rosyjskimi.
  • W okresie międzywojennym na 10500 mieszkańców Grójca 5200 stanowiła ludność żydowska[6].
  • Grójec w czasie II wojny światowej:
    • we wrześniu 1939 stacjonowały tu 211. i 212. eskadry bombowe[7].
    • 6 września 1939 – nalot Luftwaffe („w wyniku nalotów uległy zniszczeniu domy mieszkalne, młyn, oraz częściowo kościół, na który spadła jedna bomba, a obok dwie następne”[8]).
    • 8 września 1939 – wkroczenie Niemców do Grójca, kwaterą niemieckiego starosty miasta Wernera Zimmermanna zostaje pałacyk w Kobylinie.
    • jesień 1940 – utworzenie getta dla ludności żydowskiej z Grójca oraz innych miejscowości (ok. 6 tys. osób)[9]
    • luty 1941 – wywiezienie Żydów z grójeckiego getta do getta warszawskiego[9]
    • 9 września 1942 – powieszenie na rynku 4 działaczy PPR w odwet za akcje sabotażowe Gwardii Ludowej (po wojnie na miejscu stracenia postawiono pomnik ku czci pomordowanych)[10].
    • 26 marca 1944 – odbicie więźniów z siedziby gestapo.
    • 15 stycznia 1945 – zajęcie Grójca przez Armię Czerwoną (w obecnym budynku PSP nr 1 w Grójcu zostaje założony szpital polowy)[6].

Zabytki

Wybrane zabytki
Późnogotycki kościół pw. św. Mikołaja Biskupa
Drewniana dzwonnica z roku 1889
Pomnik ks. Piotra Skargi przy kościele św. Mikołaja Biskupa z 1996 r.
Poczta Polska
Dawny szpital im. ks. Piotra Skargi
Starostwo Powiatowe
Kaplica rodziny Makowskich na "Starym Cmentarzu"
  • Ratusz w Grójcu – wybudowany w 1821 roku według projektu Hilarego Szpilowskiego w stylu klasycystycznym. Został wpisany do rejestru zabytków 23 marca 1962 roku oraz 12 lutego 1982. Znajduje się przy Rynku (Plac Wolności). Obecnie siedziba Urzędu Stanu Cywilnego.
  • Kościół św. Mikołaja Biskupa – wybudowany w stylu późnogotyckim w latach 1520-30. Obok drewniana dzwonnica z roku 1889. Wewnątrz - datowana na rok 1482 chrzcielnica, w której ochrzczono ks. Piotra Skargę, na terenie przykościelnym znajduje się również jego pomnik.
  • Pomnik ks. Piotra Skargi przy kościele św. Mikołaja Biskupa z 1996 r.
  • Budynek Poczty Polskiej w stylu klasycystycznym, dawny zajazd dla dyliżansów.
  • Hale targowe
  • Budynek dawnego szpitala im. ks. Piotra Skargi – pierwszy murowany szpital w Grójcu, wybudowany w latach 1855-1857. Już pod koniec XIX w. przestał wystarczać potrzebom chorych i pracowników. Pełnił funkcje mieszkalne dla pracowników szpitala, przytułku dla bezdomnych, a po 1965 roku, szpitalne.
  • Jatki miejskie
  • Budynek Szkoły Podstawowej nr 3 im. ks. Piotra Skargi – budowla klasycystyczna. Dawniej carskie koszary wojskowe, miejsce walk w okresie powstania styczniowego 1863 roku.
  • Budynek Starostwa Powiatowego
  • Zespół dworca Grójeckiej Kolei Dojazdowej, obejmujący m.in. dworzec i wieżę ciśnień
  • Cmentarz Stary (rzymskokatolicki)
  • Cmentarz ewangelicki
  • Cmentarz żydowski

Demografia

  • Piramida wieku mieszkańców Grójca w 2014 roku[11].


Piramida wieku Grojec.png

Gospodarka

Sadownictwo

Okolice Grójca są najważniejszym polskim regionem uprawy i przetwórstwa jabłek. Obecnie w regionie Grójca uprawia się intensywne sady karłowe, które dostarczają ok. 40% krajowej produkcji jabłek, a intensywność upraw w niektórych gminach sięga nawet 70%.

W regionie znajdują się duże firmy dystrybuujące środki ochrony roślin, firmy przetwórcze (produkujące koncentrat jabłkowy), sklepy zaopatrzenia ogrodniczego.

Tradycja upraw jabłoni sięga XVI w. Długa historia upraw tego owocu w regionie spowodowała wykształcenie się naturalnej marki „jabłka grójeckie”, której istnienie potwierdzają liczne zapisy duchownych i naukowców. Uprawę jabłoni promowała już królowa Bona. Rolę w rozwoju sadownictwa grójeckiego odegrali duchowni, którzy wprowadzali wysoką kulturę upraw sadowniczych. W XIX w. pojawili się pierwsi doradcy sadowniczy[12]. Szczególnie dla rozwoju sadownictwa w regionie grójeckim zasłużył się Tadeusz Morawski, który w swoim majątku w Małej Wsi rozpoczął intensywną uprawę jabłoni, które eksportował do Niemiec.

Od 28 kwietnia 2008 jabłka grójeckie są oficjalnie produktem tradycyjnym[13], a 27 listopada 2010 uzyskały[14] rejestrację jako chronione oznaczenie geograficzne – produkt regionalny.

Bardzo szybko rozwija się także przetwórstwo tych owoców, które od prostej produkcji koncentratu do soku jabłkowego, przekształca się w kierunku produkcji soków mętnych i cydru.

Inne gałęzie gospodarki

W latach 1993–2001 w Zakładzie Tapicerki Samochodowej produkowano nadwozia Polonezów Ambulansów

W Grójcu mają swoje fabryki i siedziby międzynarodowe koncerny:

Stopa bezrobocia w powiecie grójeckim w czerwcu 2007 wynosiła 6,9%, we wrześniu 2012 8,0%[15], a w styczniu 2017 3,6%[16].

Transport

Publiczna Szkoła Podstawowa nr 3 im. ks. Piotra Skargi

Edukacja

W Grójcu znajdują się:

  • 4 przedszkola publiczne i 2 prywatne,
  • 3 szkoły podstawowe,
  • 5 szkół ponadgimnazjalnych,
  • Zespół Szkół Specjalnych im. Ks. Jana Twardowskiego.

Ochrona zdrowia

Na terenie miasta i gminy Grójec prowadzą działalność medyczną następujące podmioty opieki medycznej:

  • Powiatowe Centrum Medyczne w Grójcu,
  • Pogotowie Ratunkowe będące samodzielną placówką transportu medycznego dysponujące 10 karetkami,
  • Przychodnia Rejonowa w Grójcu złożona z poradni internistycznych, pediatrycznych i stomatologicznych,
  • Niepubliczny zakład opieki zdrowotnej o charakterze przychodni pierwszego kontaktu

Wspólnoty religijne

Kościół Miłosierdzia Bożego

Organizacje społeczne w powiecie grójeckim

  • Internetowy Charytatywny Vortal Pomocy „Dzieci Dzieciom Pomocna – Dłoń”
  • Polski Czerwony Krzyż – Klub Honorowych Dawców Krwi „Puls”
  • Związek Harcerstwa Polskiego – Hufiec Grójec im. Szarych Szeregów liczący około 200 harcerzy.
  • Ochotnicza Straż Pożarna w Grójcu

Współpraca zagraniczna

Grójec współpracuje z czterema miastami partnerskimi[21][22]:

Pomnik „Gloria Victis”

Urodzeni w Grójcu

Zobacz też

Przypisy

  1. Dane Głównego Urzędu Statystycznego: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2008 r.). [dostęp 2009-10-01].
  2. a b Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-09-14].
  3. Adolf Pawiński, Mazowsze, Warszawa 1895, s. 37.
  4. Grójec (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 845.
  5. Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku ; Cz.1, Mapa, plany, Warszawa 1973, k. 4.
  6. a b c d Arkadiusz Kępka, Dzieje Grójca do 1945 roku, ISBN 83-89729-58-X.
  7. Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w wojnie obronnej 1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1991, s. 161–175. ISBN 83-206-0795-7.
  8. Henryk Świderski: Okupacja i konspiracja w obwodzie AK Grójec – „Głuszec”. Warszawa: PAX, 1989, s. 8.
  9. a b Czesław Pilichowski: Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939–1945. Informator encyklopedyczny. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 194. ISBN 83-01-00065-1.
  10. Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939–1945. Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, s. 605.
  11. Grójec w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  12. Beata Anna Słowińska: Początki Sadownictwa w Grójeckiem. Wydawnictwo Hortpress Sp.z o.o., 2007. ISBN 83-89211-63-7.
  13. Lista produktów tradycyjnych – Jabłka grójeckie. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
  14. Dz. Urz. UE C 322/35 z 27.11.2010.
  15. Statystyki/Stopa bezrobocia. Powiatowy Urząd Pracy w Grójcu.
  16. Rekordowo niskie bezrobocie w Powiecie Grójeckim – Grójec [dostęp 2018-03-11].
  17. Samochodowy atlas Polski 1:500 000. Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, 1980, s. 102.
  18. Rozkład jazdy. PKS Grójec Sp. z o.o..
  19. Greckokatolicka placówka duszpasterska w Grójcu, Grekokatolicy.pl, 27 lipca 2018 [dostęp 2019-04-27] [zarchiwizowane z adresu 2019-04-27] (pol.).
  20. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-08-30].
  21. Karol Biedrzycki: Strumica nowym miastem partnerskim Grójca. 2012-03-16. [dostęp 2012-11-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
  22. Strona promocyjna Gminy Grójec, galeria.grojec.eu [dostęp 2018-06-23].

Bibliografia

  • Gród, w: Encyklopedia staropolska, t. 2, oprac. A. Brückner, K. Estreicher, Warszawa 1990, s. 215-217.
  • Grójec, w: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. II, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, Warszawa 1986, s. 845.
  • Kąkol R., Kacewicz E., Polskie miasta i miasteczka: niezwykły przewodnik po największych, najmniejszych, najstarszych, najmłodszych, najciekawszych, najdziwniejszych miastach i miasteczkach, Warszawa 2010. (ISBN 978-83-60530-95-5)
  • Kępka A., Dzieje Grójca do 1945 roku, Grójec 2006. (ISBN 83-89729-58-X)
  • Laskowski W. S., Grójec: w 500-letnią rocznicę wyniesienia do godności miasta, red. Z. Szeląg, Grójec 2004. (ISBN 83-919242-2-X)
  • Matyjas R., Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna im. Wacława Skarbimira Laskowskiego w Grójcu: tradycje i współczesność, Grójec 2017. (ISBN 978-83-950077-0-5)
  • Matyjas R., Powiat grójecki na scenie wieków, Grójec 2010. (ISBN 978-83-85953-70-8)
  • Matyjas R., Powiat grójecki w okresie Drugiej Rzeczypospolitej: studia i materiały, Grójec 2004. (ISBN 83-85953-24-8)
  • Matyjas R., Wyznania ratuszowych duchów, Grójec 2019. (ISBN 978-83-956192-0-5)
  • Matyjas R., Z dziejów Grójecczyzny, Grójec 1994.
  • Pawlak R., Polska: zabytkowe ratusze, Warszawa 2010. (ISBN 978-83-7495-781-6)
  • Rola-Stężycki A. Z., Grójeckim traktem, Grójec 2009. (ISBN 978-83-925866-1-6)
  • Szeląg Z., Grójeckie we wspomnieniach. Seria 1-7, Grójec 1999-2008.
  • Szeląg Z., Zagłada Żydów w Grójcu, Grójec 2011. (ISBN 978-83-60659-11-3)
  • Wolf J., Miasto Grójec, „Tygodnik Ilustrowany” t. XV nr 381/1867, s. 16. (link)

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Masovian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Masovian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.55N
  • S: 50.95 N
  • W: 19.15 E
  • E: 23.25 E
Grójec (gmina) location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa gminy Grójec, Polska
Grójec, kościół par. pw. św. Mikołaja, XVI.jpg
Autor: PiotrDworzecki, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Grójec, kościół par. pw. św. Mikołaja, XVI
Powiat grójecki location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa powiatu grójeckiego, Polska
Pomnik Skargi w Grójcu.jpg
Autor: Teresa Spychała, Licencja: CC BY-SA 3.0
Pomnik ks. Piotra Skargi w Grójcu
Grojec Gloria Victis 01.jpg
Autor: Paweł Kabański from Warsaw, Poland, Licencja: CC BY-SA 2.0
Gloria victis
Grójec - kościół p.w. św. Mikołaja - ZJ001.jpg
Autor: ZeroJeden, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Grójec - dzwonnica kościoła parafialnego p.w. św. Mikołaja, XV w. (zabytek nr 67/A)
Piramida wieku Grojec.png
Autor: Polskawliczbach, Licencja: CC BY-SA 2.5 pl
Piramida wieku mieszkańców Grójca, 2014
Grójec - szpital - ZJ001.jpg
Autor: ZeroJeden, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Budynek dawnego szpitala w Grójcu. Ul. Piotra Skargi.
Daewoo-Fso Cargo Plus.jpg
Autor: Stiopa, Licencja: CC BY-SA 3.0
Polonez Ambulans 1,6 GLI ( Daewoo-FSO Cargo Plus ). Nadwozie adaptowane do funkcji sanitarki w Zakładzie Tapicerki Samochodowej w Grójcu.
Grójec - dawne gimnazjum - ZJ004.jpg
Autor: ZeroJeden, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Zabytkowy budynek dawnego gimnazjum w Grójcu. Ul. Armii Krajowej 34. Obecnie Publiczna Szkoła Podstawowa nr 3.
Grójec kpl.1.jpg
Autor: Rafał Terkner, Licencja: CC BY-SA 4.0
Grójec, kaplica grobowa rodziny Makowskich, 1851
Grójec - kościół Miłosierdzia Bożego.jpg
Autor: Wojciech Bieńkowski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Grójec - kościół Miłosierdzia Bożego