Grębynice

Artykuł50°9′57″N 19°52′9″E
- błąd39 m
WD50°9'56.9"N, 19°52'9.1"E
- błąd14 m
Odległość0 m
Grębynice
wieś
Ilustracja
Państwo Polska
Województwo małopolskie
Powiatkrakowski
GminaZielonki
Wysokośćok. 293–379 m n.p.m.
Liczba ludności (31.12.2021)415[1]
Strefa numeracyjna12
Kod pocztowy32-088[2][3]
Tablice rejestracyjneKRA
SIMC0344202
Położenie na mapie gminy Zielonki
Mapa konturowa gminy Zielonki, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Grębynice”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Grębynice”
Położenie na mapie powiatu krakowskiego
Mapa konturowa powiatu krakowskiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Grębynice”
Ziemia50°09′57″N 19°52′09″E/50,165833 19,869167
Strona internetowa

Grębynicewieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Zielonki. Zajmuje obszar 223,85 ha[4], co stanowi 4,61% powierzchni gminy Zielonki. Na koniec 2021 roku liczyła 415 mieszkańców[1], gęstość zaludnienia wynosiła 185,4 os./km².

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krakowskiego.

Integralne części wsi Grębynice[5][6]
SIMCNazwaRodzaj
0344219Dołyczęść wsi

Etymologia

Nazwa Grębynice urobiona jest od apelatywu, który we współczesnej polszczyźnie przybrał formę grępło (nici rozkręconej liny z włókna roślinnego[7]), natomiast w staropolszczyźnie oznaczało „pozostałości po grępleniu, ew. jego produkt”. Końcówka -ice sugeruje również inną możliwą etymologię, iż jest formą dzierżawczą (może od imienia Grębosz (?)), jednakże jest to raczej późniejsza stylizacja, wobec częstych w tym rejonie faktycznych form dzierżawczych np. Iwanowice, Januszowice, Przybysławice i in.

Według innych źródeł nazwa wsi ma charakter osobowy, od nazwiska Grębina lub Gręboń (inne, dawne nazwy miejscowości to również Grębinice, Grębonice, Grębiny)[8].

Położenie

Wieś położona jest pomiędzy Doliną Prądnika a Doliną Korzkiewki, w otulinie Ojcowskiego Parku Narodowego[9]. Potok Korzkiewka, lewy dopływ Prądnika, przepływa wschodnim skrajem wsi. Prądnik, będący lewym dopływem Wisły, przepływa z kolei w odległości około stu do kilkuset metrów od zachodniej i południowej granicy miejscowości[10]. Obszar ten usytuowany jest na Wyżynie Ojcowskiej, będącej częścią Wyżyny Olkuskiej (341.32) należącej do makroregionu Wyżyna Krakowsko-Częstochowska (341.3), w podprowincji Wyżyna Śląsko-Krakowska (341)[11].

Pod względem administracyjnym wieś zlokalizowana jest w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w północno-zachodniej części gminy Zielonki, około 12,5 km w linii prostej na północ od centrum Krakowa. Graniczy z następującymi miejscowościami[10][12]:

Biorąc pod uwagę powierzchnię wynoszącą 223,85 ha[4] Grębynice są średnią co do wielkości miejscowością gminy Zielonki, zajmującą 4,61% jej obszaru[10][13][b].

Najwyżej położony punkt wsi znajduje się w jej północnej części, w pobliżu ul. Wesołej (tzw. Mogiełki), na wysokości około 379 m n.p.m., podczas gdy położony najniżej na wysokości około 293 m n.p.m., w miejscu, w którym Korzkiewka przecina wschodnią granicę miejscowości[10][12].

Historia

Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z roku 1356, kiedy to w źródłach pojawia się informacja o śmierci niejakiego Krystyna z Grębynic[14].

Grębynice były wsią szlachecką. W XIV w. ich właścicielem (i części Giebułtowa) był pochodzący z ziemi sandomierskiej sędzia krakowski Jan Syrokomla, zaufany króla Kazimierza Wielkiego. Pod koniec XIV w. dobra rodu Syrokomlitów obejmowały już całą Korzkiew, Biały Kościół, Grębynice, Giebułtów i Rudną. Wnukowie założyciela majątku stopniowo go jednak dzielili i już w XV stuleciu większość wsi (wraz z korzkiewskim zamkiem) została rozprzedana. W XVIII w. wieś należała do klucza korzkiewskiego (wraz z okolicznymi wsiami) i była własnością wojewody bracławskiego Michała Jordana. Po jego śmierci w 1741 r. klucz dziedziczy syn Adam. Pod koniec XVIII w. klucz kupują Wodziccy. W XIX w. (prawdopodobnie po śmierci hrabiny Eleonory Wodzickiej 23 maja 1837 r.) klucz przejmują Sedlmayerowie.

Demografia

Liczba mieszkańców Grębynic zwiększała się znacząco w latach 1988–2012, po czym ustabilizowała się na poziomie 390–415 osób.

Źródła danych oraz rodzaje (nazwy) i terminy spisów, jeśli dostępne:

Zabytki

  • Kapliczka z cegły (dawniej kaplica św. Rozalii) z 1863 roku[20].

Wierni kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii w Korzkwi co najmniej od XVI wieku.

W miejscowości znajduje się Ochotnicza straż pożarna.

Transport

Linia autobusowa MPK nr 267 zapewnia połączenie z Krakowem.

Uwagi

  1. Według rejestru TERYT Świńczów i Niebyła to dwie odrębne wsie w gminie Skała. Świńczów jest odrębną miejscowością od 1 stycznia 2015 rok zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 4 grudnia 2014 r. w sprawie ustalenia, zmiany i zniesienia urzędowych nazw niektórych miejscowości oraz ustalenia nazw obiektów fizjograficznych (Dz.U. z 2014 r. poz. 1832)
  2. Granice miejscowości pokrywają się z granicami sołectwa.

Przypisy

  1. a b c Strona gminy Zielonki – Ludność. [dostęp 2022-02-20].
  2. Kod pocztowy do miejscowości Grębynice. kod-pocztowy.info
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 335 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. a b Strona gminy Zielonki: struktura powierzchni wg sołectw. [dostęp 2018-10-03].
  5. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013–02–15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09]. 
  6. TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
  7. Grępło. Słownik języka polskiego PWN
  8. Wyżga ↓, s. 34.
  9. Grębynice na mapie Geoserwisu GDOŚ >> Warstwa: Formy ochrony przyrody. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2021-11-26].
  10. a b c d Wydawnictwo COMPASS: Mapa turystyczna gminy Zielonki. [dostęp 2021-11-26].
  11. Grębynice na mapie Geoserwisu GDOŚ >> Warstwa: Mezoregiony fizycznogeograficzne. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2021-11-26].
  12. a b Geoportal krajowy. geoportal.gov.pl. [dostęp 2021-11-26].
  13. Geoportal krajowy >> Warstwa: Państwowy Rejestr Granic. geoportal.gov.pl. [dostęp 2021-11-21].
  14. Wyżga ↓, s. 34 i 45.
  15. a b Wyżga 2009 ↓, s. 79.
  16. Wyżga 2009 ↓, s. 107.
  17. Wyżga 2009 ↓, s. 135.
  18. a b GUS Bank Danych Lokalnych – dane dla jednostek terytorialnych. [dostęp 2021-07-08].
  19. BIP gminy Zielonki – informacje o jednostkach pomocniczych. [dostęp 2021-07-07].
  20. Strona gminy Zielonki: Gminna Ewidencja Zabytków. 2014-04-24. [dostęp 2018-11-13].

Bibliografia

  • Mateusz Wyżga: W tej pięknej ziemi. Gmina Zielonki od średniowiecza do czasów współczesnych. Zielonki: Urząd Gminy Zielonki, Wydawnictwo Attyka, 2009. ISBN 978-83-926248-7-5.

Media użyte na tej stronie

Lesser Poland Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 50.59 N
  • S: 49.07 N
  • W: 18.92 E
  • E: 21.55 E
Grębynice tábla.jpg
Autor: Szajci, Licencja: CC BY-SA 4.0
Grębynice tábla
Kraków County location map02.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Kraków County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:
  • N: 50.34 N
  • S: 49.87 N
  • W: 19.50 E
  • E: 20.37 E