Grabowo (powiat kolneński)

Grabowo

wieś
Park podworski w Grabowie
Państwo	Polska
Województwo	podlaskie
Powiat	kolneński
Gmina	Grabowo
Liczba ludności (2011)	783[1][2]
Strefa numeracyjna	86
Kod pocztowy	18-507[3]
Tablice rejestracyjne	BKL
SIMC	0397010[4]
Położenie na mapie gminy Grabowo Grabowo
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Grabowo
Położenie na mapie województwa podlaskiego Grabowo
Położenie na mapie powiatu kolneńskiego Grabowo
53°27′57″N 22°09′05″E/53,465833 22,151389

Grabowo – wieś w Polsce, położona w województwie podlaskim, w powiecie kolneńskim, siedziba gminy Grabowo^[4][5].

Grabowo – widok od strony zachodniej

Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Grabowie

Zabytkowa plebania w Grabowie z 1859 roku

Staw

Klasycystyczny dwór w Grabowie wybudowany przez Wagów w latach 1852–1865.

Grób rodzinny Wagów na cmentarzu w Grabowie

Założona w późnym średniowieczu, w 1524 zyskała prawo chełmińskie, jednak lokacja jako miasta nie powiodła się, zdegradowany przed 1578 rokiem^[6]. W latach 1975–1998 należała administracyjnie do województwa łomżyńskiego.

We wsi znajduje się kościół, który jest siedzibą parafii św. Jana Chrzciciela. W strukturze kościoła rzymskokatolickiego parafia należy do metropolii białostockiej, diecezji łomżyńskiej, dekanatu Szczuczyn.

Historia

Osada Grabowo powstała nad rzeczką Dobrzycą, blisko jej ujścia Skrody. Jej powstanie związane jest z początkiem i rozwojem osadnictwa za rządów księcia mazowieckiego Janusza I. W źródłach występuje od 1423 r. Wieś stanowiła własność grabowskich, następnie przechodziła w ręce Ławskich, Gutowskich i Szczuków. W pierwszej połowie XV w. Grabowo zostało własnością Stanisława Ławskiego. Dzięki jego staraniom wieś została podniesiona do rangi miasta, otrzymała prawa miejskie chełmińskie nadane w 1524 r. przez króla Zygmunta I. W 1539 r. Grabowo otrzymało potwierdzenie nadanych mu uprzednio praw i przywilejów, dodatkowo w 1546 r. ustanowiono targ na mięso. Wójt był uposażony w dwie włóki gruntu i 6 kramów – po dwie jatki rzeźnicze, kramy sukiennicze i szewskie. Mimo nadań i przywilejów Grabowo nie zdołało utrzymać swego miejskiego charakteru i pozostało wsią. W 1578 r. w rejestrze poborowym określone zostało jako wieś na 6 włókach z 8 zagrodami.

Do 1795 r. wieś należała do powiatu kolneńskiego ziemi łomżyńskiej w księstwie i województwie mazowieckim. Na przełomie 1783/1784 wieś leżała w parafii Grabowo, dekanat wąsoski diecezji płockiej i była własnością Bernarda Wagi, skarbnika wiskiego^[7]. W wyniku III rozbioru Polski znalazła się w granicach Prus Nowowschodnich, następnie od 1807 r. w Księstwie Warszawskim w departamencie łomżyńskim. Później Grabowo wraz z gminą swego imienia współtworzyło powiat szczuczyński w województwie augustowskim rozbiorowego Królestwa Polskiego.

Wieś wraz z folwarkiem w 1827 r. liczyła 154 mieszkańców zamieszkujących 22 domy, z końcem XIX wieku rozwinęła się do około 400 mieszkańców. Zajmowała 81 włók ziemi, znajdował się w niej murowany kościół parafialny, browar, szkoła i urząd gminny.

W 1919 r. znalazło się z całym powiatem szczuczyńskim w województwie białostockim.

W 1929 r. było tu 319 mieszkańców. Był tu warsztat kołodzieja, dwie kuźnie, olejarnia, cztery piekarnie, dwie rzeźnie i szewc. We wsi mieszkała akuszerka. Funkcjonowała gorzelnia „Grabowo” Z. Sokołowskiego^[8].

W czasie II wojny światowej Grabowo znalazło się pod okupacją sowiecką, a później pod okupacją niemiecką. Po wojnie gmina przechodziła różne koleje związane z podziałem administracyjnym. Z dniem 1 stycznia 1973 r. przywrócono gminę Grabowo.

W Grabowie urodzili się Antoni i Jakub Wagowie, słynni polscy przyrodnicy, a także Bożena Dykiel – znana aktorka.

Zabytki

• Kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela, 1825–1948, 1937, nr rej.: 61 z 28 kwietnia 1980^[9].
• Plebania, 3 ćwierć XIX w., nr rej.: 129 z 28 kwietnia 1981^[9].
• Zespół dworski, XIX w.^[9]:
  • dwór, nr rej.: 130 z 28 kwietnia 1981;
  • park, nr rej.: 71 z 29 kwietnia 1980.

Gospodarka

Większość mieszkańców Grabowa zatrudniona jest w rolnictwie. Dominującą uprawą są ziemniaki, żyto oraz owies. Ludność zatrudniona w usługach stanowi około 30% ogółu ludności czynnej zawodowo. Największe zakłady pracy w Grabowie to Zespół Szkół w Grabowie, Urząd Gminy i Bank Spółdzielczy.

Przypisy

Bibliografia

• Miasta polskie w tysiącleciu, [red. Siuchniński], Ossolineum 1965, tom I, s. 260.
• Grabowo (13), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 783 .

Linki zewnętrzne

• Historia Żydów w Grabowie. sztetl.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)]. na portalu Wirtualny Sztetl