Graniczna Placówka Kontrolna Głuchołazy

PPK Głuchołazy
GPK Głuchołazy

GPK SG w Głuchołazach
Placówka SG w Głuchołazach

Budynek dawnej siedziby GPK w Głuchołazach (luty 2014)
Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1945[a]
Rozformowanie	15 stycznia 2008
Tradycje
Rodowód	PPK Głuchołazy GPK OP Głuchołazy GPK WOP Głuchołazy
Kontynuacja	GPK SG w Głuchołazach Placówka SG w Głuchołazach Placówka SG w Nysie Placówka SG w Opolu
Dowódcy
Ostatni	mjr Jan Górniak
Organizacja
Dyslokacja	ul. Kolonia Jagiellońska 43 Głuchołazy; Konradów
Formacja	Wojska Ochrony Pogranicza Straż Graniczna
Podległość	10 Oddział OP 10 Katowicki Oddział WOP 21 Brygada OP 4 Brygada WOP 4 Górnośląska Brygada WOP Komenda Wojewódzka MO Górnośląska Brygada WOP Śląski Oddział SG
Odznaczenia

Żołnierze WOP – Przejściowy Punkt Kontrolny nr 44 Wojsk Ochrony Pogranicza w Głuchołazach (1946)

Przewodnicząca koła ORW Franciszka Kamińska i kontroler sierż. Cezary Flak przygotowują słodycze dla dzieci kadry (1981)

Graniczna Placówka Kontrolna Głuchołazy – zlikwidowany pododdział Wojsk Ochrony Pogranicza wykonujący kontrolę graniczną osób, towarów i środków transportu bezpośrednio w przejściach granicznych na granicy z Czechosłowacją

Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej w Głuchołazach – zlikwidowana graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej wykonująca kontrolę graniczną osób, towarów i środków transportu bezpośrednio w przejściach granicznych na granicy z Czechosłowacją/Republiką Czeską^[b].

Kadra bg WOP Prudnik, GPK Głuchołazy i strażnicy WOP Jasienica Górna, na placu apelowym w Prudniku podczas uroczystej zbiórki z okazji Święta LWP (październik 1985)

Placówka Straży Granicznej w Głuchołazach – zlikwidowana graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej realizująca zadania w ochronie granicy państwowej na granicy z Republiką Czeską.

Formowanie i zmiany organizacyjne

W październiku 1945 roku Naczelny Dowódca Wojska Polskiego nakazywał sformować na granicy państwowej 51 przejściowych punktów kontrolnych^[1]. Graniczna Placówka Kontrolna Głuchołazy została utworzona jesienią 1945 roku jako Kolejowy Przejściowy Punkt Kontrolny Głuchołazy (PPK Głuchołazy) – III kategorii o etacie nr 8/12^[2] na linii kolejowej Głuchołazy-Opawa^[3]. Obsada PPK składała się z 10 żołnierzy i 1 pracownika cywilnego^[4].

W 1946 roku przejściowy punkt kontrolny został przeformowany do kategorii B według etatu nr 7/11.

W 1947 roku przyjął nazwę Granicznej Placówki Kontrolnej WOP.

24 kwietnia 1948 roku nastąpiła kolejna reorganizacja Wojsk Ochrony Pogranicza. Oddziały WOP przeformowano w brygady ochrony pogranicza, a GPK WOP Głuchołazy przemianowano na Graniczną Placówkę Ochrony Pogranicza Głuchołazy kategorii B i przeformowano według etatu nr 7/52.

W 1950 roku GPK otrzymała etat nr 096/23. W 1950 roku Graniczną Placówkę Ochrony Pogranicza Pietrowice kategorii D przeformowano na etat nr 096/27 i w 1952 roku przeniesiono do Głuchołaz. Na jej bazie sformowano PK MRG w Pietrowicach^[5].

W roku 1952 włączona w etat nr 352/2 4 Brygady WOP^[3].

1 lipca 1965 roku WOP podporządkowano Ministerstwu Obrony Narodowej, Dowództwo WOP przeformowano na Szefostwo WOP z podległością Głównemu Inspektoratowi Obrony Terytorialnej. Do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych odeszła cała kontrola ruchu granicznego oraz ochrona GPK. Tym samym naruszono jednolity system ochrony granicy państwowej^[6]. GPK Głuchołazy weszła w podporządkowanie Wydziału Kontroli Ruchu Granicznego Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej, kontrolę graniczną wykonywali funkcjonariusze Milicji Obywatelskiej podlegli MSW^[7].

1 października 1971 roku WOP został podporządkowany pod względem operacyjnym, a od 1 stycznia 1972 roku pod względem gospodarczym MSW. Do WOP powrócił cały pion kontroli ruchu granicznego wraz z przejściami. Przywrócono jednolity system ochrony granicy państwowej^[8]. GPK Głuchołazy podlegała bezpośrednio pod sztab Górnośląskiej Brygady WOP w Gliwicach i tak funkcjonowała do 15 maja 1991 roku.

Straż Graniczna:
15 maja 1991 roku po rozwiązaniu Wojsk Ochrony Pogranicza, 16 maja 1991 roku Graniczna Placówka Kontrolna Głuchołazy weszła w podporządkowanie Śląskiego Oddziału Straży Granicznej w Raciborzu^[9] i przyjęła nazwę Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej w Głuchołazach.

W 2000 roku rozpoczęła się reorganizacja struktur Straży Granicznej związana z przygotowaniem Polski do wstąpienia do Unii Europejskiej i przystąpieniem do Traktatu z Schengen. Podczas restrukturyzacji wprowadzono kompleksową ochronę granicy już na najniższym szczeblu organizacyjnym, tj. strażnica i graniczna placówka kontrolna. Wprowadzona całościowa ochrona granicy zniosła podział na graniczne jednostki organizacyjne ochraniające tylko tzw. „zieloną granicę” i prowadzące tylko kontrole ruchu granicznego. W wyniku tego, 2 stycznia 2003 roku GPK SG w Głuchołazach przejęła wraz z obsadą etatową pod ochronę odcinek, po rozformowanych strażnicach SG w Trzebinie, Konradowie i Gierałcicach^[10].

Konradów, budynek w którym od 02.01.2003 miała siedzibę GPK SG/PSG w Głuchołazach (maj 2014)

Od 2 stycznia 2003 roku miejscem dyslokacji był obiekt po byłej strażnicy SG w Konradowie (w dotychczasowym obiekcie w Głuchołazach funkcjonował Zespół Ewidencji i Przetwarzania Danych – ZEiPD GPK SG w Głuchołazach). Po przeniesieniu ZEiPD GPK SG w Głuchołazach, w 2006 roku do Konradowa, obiekt został zaadaptowany na mieszkania prywatne).

Jako Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej w Głuchołazach funkcjonowała do 23 sierpnia 2005 roku i 24 sierpnia 2005 roku Ustawą z 22 kwietnia 2005 roku O zmianie ustawy o Straży Granicznej...^[11] została przekształcona na Placówkę Straży Granicznej w Głuchołazach (PSG w Głuchołazach) z miejscem dyslokacji w Konradowie.

Jako Placówka SG w Głuchołazach z miejscem dyslokacji w Konradowie funkcjonowała do 15 stycznia 2008 roku, kiedy to została zlikwidowana^[12]. Ochraniany przez placówkę odcinek granicy, przejęła Placówka Straży Granicznej w Nysie (z siedzibą tymczasową w Konradowie), gdzie funkcjonowała do 15 grudnia 2010 roku. Jednocześnie w strukturze opolskiej placówki SG rozpoczęła funkcjonowanie Grupa Zamiejscowa w Nysie z tymczasową siedzibą w Konradowie^[13]. Po rozformowaniu grupy zamiejscowej PSG w Opolu (GZPSG w Opolu), obiekt został przekazany gminie i zaadaptowany na mieszkania.

Ochrona granicy

2 stycznia 2003 roku GPK SG w Głuchołazach przejęła pod ochronę odcinek granicy państwowej, po rozformowanych strażnicach SG w Trzebinie, Konradowie i Gierałcicach.

Terytorialny zasięg działania

Stan z 2 stycznia 2003

Obszar działania GPK SG w Głuchołazach obejmował:

• Włącznie znak graniczny nr II/126 , wyłącznie zn. gran. nr II/170 .
• Zasięg terytorialny obejmował gminy: Prudnik, Lubrza, Biała, Strzeleczki, Krapkowice, Głuchołazy i Korfantów.
• Linia rozgraniczenia:

1. z strażnicą SG w Pomorzowicach: włącznie zn. gran. nr II/126, dalej granicą gmin: Prudnik, Lubrza, Biała, Strzeleczki, Krapkowice oraz Głogówek, Krapkowice i Walce.
2. z strażnicą SG w Jasienicy Górnej: wyłącznie zn. gran. nr II/170, dalej granicą gmin: Głuchołazy, Nysa i Otmuchów.

• Funkcjonariusze GPK SG w Głuchołazach pełniąc służbę graniczną przy granicy państwowej w rejonie linii rozgraniczenia:

1. ze strażnicą SG w Pomorzowicach: prowadzili rozpoznanie wzdłuż drogi z Laskowic w kierunku zn. gran. nr II/126, na korzyść sąsiada od zn. gran. nr II/126 w kierunku Racławic Śląskich, zwracając uwagę na pola orne przyległe do granicy państwowej.
2. ze strażnicą SG w Jasienicy Górnej, prowadzili rozpoznanie od miejscowości Sławniowice w kierunku zn. gran. nr II/170, na korzyść sąsiada od zn. gran. nr II/170 do miejscowości Jarnołtów, zwracając uwagę na pola orne przyległe do granicy państwowej.

• W okresie zimowym pas śnieżny sprawdzany był:

1. na korzyść strażnicy SG w Pomorzowicach do zn. gran. nr 125/17.
2. na korzyść strażnicy SG w Jasienicy Górnej do zn. gran. nr 170/2.

• Współdziałała w zabezpieczeniu granicy państwowej z:
  • Strażnice SG w: Pomorzowicach i Jasienicy Górnej
  • Dowódca plutonu odwodowego–specjalnego w Raciborzu
  • Referat Operacyjny Urzędu Celnego w Głuchołazach
  • Komenda Powiatowa Policji w Prudniku, Krapkowicach i Nysie
  • Komisariat Policji w Głuchołazach
  • Sekcja Przewozów Towarowych i Pasażerskich w Nysie
  • Placówka Straży Ochrony Kolei w Nysie
  • Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej w Prudniku i Nysie^[14]
  • Nadleśnictwo Prudnik
  • Starostwo powiatowe w Prudniku i Nysie
  • Urząd Miasta i Gminy w Głuchołazach i Nysie
  • Koło Łowieckie „Chrobry" w Głuchołazach
  • Placówki po stronie czeskiej cizinecké policie RCPP:
    • Osoblaha – wspólnie ochraniała odcinek granicy państwowej od zn. gran. nr II/126 do zn. gran. nr 132/16. Główny wysiłek w służbie granicy skupiała na kierunkach: Slezské Pavlovice–Dytmarów, Rylovka–Krzyżkowice .
    • Jindřichov – wspólnie ochraniała odcinek granicy państwowej od zn. gran. nr 132/16 do zn. gran. nr II/146 . Główny wysiłek w służbie skupiała na kierunkach: Vysoká–Trzebina, Jindřichov–Pokrzywna, Jindřichov–Biskupia Kopa.
    • Zlaté Hory – wspólnie ochraniała odcinek granicy państwowej od zn. gran. nr II/146, do zn. gran. nr II/158. Główny wysiłek w służbie skupiała na kierunkach: Zlaté Hory–Jarnołtówek, Ondřejovice–Podlesie.
    • Mikulovice – wspólnie ochraniała odcinek granicy państwowej od zn. gran. nr II/158, do zn. gran nr 168/18. Główny wysiłek w służbie skupiała na kierunku Mikulovice–Głuchołazy, zn. gran. II/160–160/10. Główny wysiłek w służbie skupiała na kierunku Mikulovice–Głuchołazy, zn. gran. nr II/160–160/10.
    • Vidnava – wspólnie ochraniała odcinek granicy państwowej od zn. gran. nr 168/18 do zn. gran. nr II/170.

Podległe przejścia graniczne

Stan z 15 maja 1991

• Głuchołazy–Mikulovice (kolejowe)
• Głuchołazy–Mikulovice (drogowe).

Stan z 20 grudnia 2007

• Trzebina-Bartultovice – 15.02.2002–21.12.2007
• Jarnołtówek (Biskupia Kopa)-Zlaté Hory (Biskupská Kupa) – 02.07.1997–21.12.2007
• Jarnołtówek-Zlaté Hory (Biskupská kupa, vrchol) – 20.08.2007–21.12.2007
• Konradów-Zlaté Hory – 05.1995–21.12.2007
• Podlesie-Ondřejovice – 20.08.2007–21.12.2007
• Głuchołazy-Jindřichov ve Slezsku – 09.12.2006–21.12.2007
• Głuchołazy-Mikulovice (kolejowe) – 1945–21.12.2007
• Głuchołazy-Mikulovice (drogowe) – do 21.12.2007
• Sławniowice-Velké Kunětice – 02.01.2003–21.12.2007.

Wydarzenia

• 1970 – czerwiec, Szkoła Podstawowa nr 3 w Głuchołazach otrzymała imię Żołnierzy Wojsk Ochrony Pogranicza. Patronami szkoły były: GPK Głuchołazy i strażnice WOP: Gierałcice, Konradów i ^[15].
• 1977 – placówka zajęła I miejsce w kraju za organizowanie nieobozowej akcji letniej oraz otrzymała odznakę regionalną Zasłużonemu Opolszczyźnie^[16].
• 1978 – nadano placówce miano GPK służby socjalistycznej^[16].
• 1979 – 10 czerwca w 34. rocznicę powstania Wojsk Ochrony Pogranicza, Hufiec ZHP im. Górnośląskiej Brygady WOP otrzymał sztandar ufundowany przez Radę Przyjaciół Harcerstwa i żołnierzy WOP (m.in. instruktorami była kadra GPK. Wcześniej Uchwałą Miejsko-Gminnej Rady Narodowej w Głuchołazach, nadano Hufcowi imię Górnośląskiej Brygady WOP^[17].
• 1979 – nadano placówce tytuł pododdziału wzorowej kultury^[16].
• 1980 – chor. Janusz Peta, chor. Stanisław Pigiel i chor Jerzy Rudzki z GPK Głuchołazy zostali wyróżnieni przez Wojewódzką Radę Narodową w Opolu odznakami Zasłużonemu Opolszczyźnie^[16].
• 1980 – placówka zdobyła 2 tytuły: przodującego pododdziału i GPK służby socjalistycznej^[16].
• 1980 – st. sierż Marian Trembecki z GPK Głuchołazy został uznany za najlepszego wojskowego instruktora ZHP^[16].
• 13 grudnia 1981–22 lipca 1983 roku (stan wojenny w Polsce), normę służby granicznej dla żołnierzy podwyższono z 8 do 12 godzin na dobę. Ścisłą kontrolą objęto całą strefę nadgraniczną. W stan gotowości były postawione pododdziały odwodowe^[18].
• 1982 – 1 stycznia sierż. B. żołnierz zawodowy strażnicy WOP Gierałcice, będąc w stanie po spożyciu alkoholu wziął bez pozwolenia z prywatnej posesji samochód osobowy należący do chor. R., kontrolera GPK Głuchołazy i na jednej z ulic w Głuchołazach wpadł w poślizg powodując rozbicie samochodu. 2 stycznia 1982 roku dowódca GB WOP płk Bolesław Bonczar ukarał w/w degradacją do stopnia szeregowego i zwolnieniem dyscyplinarnym do rezerwy^[19].

Sąsiednie graniczne jednostki organizacyjne

• Strażnica SG w Pomorzowicach ⇔ Strażnica SG w Jasienicy Górnej – 02.01.2003–23.08.2005
• Placówka SG w Pomorzowicach ⇔ Placówka SG w Jasienicy Górnej – 24.08.2005–13.06.2005
• Placówka SG w Pietrowicach ⇔ Placówka SG w Paczkowie – 14.06.2005–15.01.2008.

Dowódcy/komendanci granicznej placówki kontrolnej

D-ca GPK Głuchołazy mjr Stefan Matyński (1966–1983) z harcerzami drużyny HSG (1981)

• ppor. Kazimierz Osiowy p.o. (był w 1953)
• kpt./ppłk Stefan Matyński^[20] (1966^[21]–1983)^[c]
• kpt./mjr Jan Górniak^[20] (19.03.1983^[22]–01.04.1991^[23][24])

Komendanci GPK SG:

• mjr SG Jan Górniak (02.04.1991^[25]–1992)^[d]
• kpt. dypl. SG/mjr dypl. SG Mirosław Brożko (1992–1998)^[e]
• por. SG/mjr SG Bogumiła Pancerz (01.08.1998^[26]–01.01.2003)
• mjr SG Antoni Ożóg (02.01.2003–04.2005)^[f][27]

Komendanci placówki SG:

• por. SG Mariusz Kowalski (01.04.2005–30.04.2006)
• mjr SG/ppłk SG Andrzej Kamiński (01.05.2006–15.01.2008) – do rozformowania^[28].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• HenrykH. Dominiczak HenrykH., Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985, Warszawa: Wojskowa Drukarnia w Łodzi, 1985 .
• Tadeusz Jarmoliński: Kontrola ruchu granicznego w Polsce w latach 1945–1990. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, 2013. ISBN 978-83-909484-7-8.
• JerzyJ. Prochwicz JerzyJ., Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965, Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011, ISBN 978-83-7726-027-2 .
• Stefan Gacek: Górnośląska Brygada WOP. Rys historyczny 1945–1991. Gliwice: Wydawnictwo Byłych Żołnierzy Zawodowych i Oficerów Rezerwy Wojska Polskiego, 2005.
• SławomirS. Żurawlow SławomirS., Garnizon Wojska Polskiego w Gliwicach Rys historyczny 1945–2014, Gliwice: Zakład Poligraficzny Waldemar Wiliński, 2014 .
• Mirosław Kudasiewicz. Wspomnienia Weterana WOP – Imieniem Wojsk Ochrony Pogranicza. „Tygodnik Prudnicki”. 11(694), s. 10, 2004-03-17. ISSN 1231-904X. 
• Mirosław Kudasiewicz. Wspomnienia weterana WOP – Miłość nie zna granic. „Tygodnik Prudnicki”. 48(678), s. 10, 2003-11-26. ISSN 1231-904X. 
• Mirosław Kudasiewicz. Wspomnienia Weterana WOP (73) Jak w batalionie WOP witano Nowy 1982 Rok. „Tygodnik Prudnicki”. 51/52(786/787), s. 12, 2005-12-21. ISSN 1231-904X. 
• Archiwum Straży Granicznej, zespół DWOP, sygn.217/32, k. 56–60. Wykaz przejściowych punktów kontrolnych. Pismo z 9.11.1945 r.
• Archiwum Straży Granicznej, Zespół DWOP, sygn. 2825/1. Rejestr główny jednostek Wojsk Ochrony Pogranicza.