Great Smoky Mountains

Great Smoky Mountains
Ilustracja
Widok na Great Smoky Mountains z Mount Le Conte
Kontynent

Ameryka Północna

Państwo

 Stany Zjednoczone

Najwyższy szczyt

Clingmans Dome: 2025 m n.p.m.

Położenie na mapie Stanów Zjednoczonych
Mapa konturowa Stanów Zjednoczonych, po prawej znajduje się czarny trójkącik z opisem „Great Smoky Mountains”
35,5628°N 83,4986°W/35,562800 -83,498600

Great Smoky Mountains[1], pot. Great Smokies lub the Smokies[2] – łańcuch górski zachodnich Appalachów, przechodzący w Pasmo Błękitne (ang. Blue Ridge Mountains), na terenie wschodniego Tennessee i zachodniej Karoliny Północnej w USA.

Od 1934 roku objęty ochroną przez Park Narodowy Great Smoky Mountains, który w 1976 roku został uznany za rezerwat biosfery, a w 1983 roku został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Nazwa

Nazwa Great Smoky Mountains (tłum. dosł. Wielkie Zamglone Góry) pochodzi od mgły spowijającej ich wierzchołki przez większą część roku[3]. Po raz pierwszy nazwa ta wzmiankowana jest w akcie z 22 grudnia 1789 roku, w którym władze Karoliny Północnej przekazały teren obecnego stanu Tennessee rządowi federalnemu i ustanowiły nową granicę Karoliny Północnej na zachodzie[4][5]. Część granicy biegła najwyższymi wierzchołkami łańcucha gór aż do miejsca zwanego „great Iron or Smoaky Mountain”[4]. Nazwa „Smoky M” pojawia się na mapie po raz pierwszy w 1804 roku[6], a przez kolejne pół wieku na mapach stosowano „Smoky Mountains”, „Great Smoaky Mountains”, „Smoky Mountain”[3]. Ostatecznie nazwa „Great Smoky Mountains” została ustabilizowana przez szwajcarskiego geologa Arnolda Guyota (1807–1884), który dokonał pomiaru szczytów Great Smoky Mountains w 1860 roku[3].

Klimat

Great Smoky Mountains – jeden z najwyższych łańcuchów Appalachów – wpływa na pogodę w regionie[7]. Warunki klimatyczne na wschodnich stokach gór determinują masy powietrza napływające znad Oceanu Atlantyckiego, zachodnie maja klimat bardziej kontynentalny[7].

Szczyty

Najwyższym szczytem Great Smoky Mountains jest Clingmans Dome (2025 m n.p.m.) – najwyższy szczyt w Tennessee. Najwyższe wzniesienie pod względem wybitności jest Mount Le Conte (2010 m).

SzczytWysokośćWybitnośćLokalizacjaPochodzenie nazwy
Clingman's Dome Tower on a Sunny, Snowy Day.JPG
Clingmans Dome2025 m1373 mCentralne SmokiesThomas Lanier Clingman (1812–1897)
Mount Guyot2018 m482 mWschodnie SmokiesArnold Guyot (1807–1884)
Mount Le Conte Panorama.JPG
Mount Le Conte2010 m415 mCentralne SmokiesJoseph Le Conte lub John Le Conte
Mount-chapman-gsmnp1.jpg
Mount Chapman1960 m176 mWschodnie SmokiesDavid Chapman (1876–1944)
Old Black1939 m52 mWschodnie Smokies
Luftee Knob1894 m96 mWschodnie SmokiesRzeka Oconaluftee
Mount Kephart1895 m200 mCentralne SmokiesHorace Kephart (1862–1931)
Mount Collins1888 m142 mCentralne SmokiesRobert Collins – przewodnik górski
Marks-knob-gsmnp-nc1.jpg
Marks Knob1878 m76 mWschodnie Smokies
Tricorner Knob1873 m48 mWschodnie Smokies
Mount Hardison1870 m41 mWschodnie SmokiesJames Archibald Hardison (1867–1930)
Andrews Bald1801 m48 mCentralne Smokies
Sterling-from-cammerer-nc1.jpg
Mount Sterling1781 m202 mWschodnie Smokies
Silers Bald1706 m102 mZachodnie Smokies
Thunderhead Mountain with an October Snow.JPG
Thunderhead Mountain1684 m332 mZachodnie Smokies
Gregory Bald1508 m337 mZachodnie Smokies
Mount Cammerer1502 m2 mWschodnie SmokiesArno B. Cammerer (1883–1941) – dyrektor National Park Service (NPS)
Chimney Tops1440 m61 mCentralne Smokies
Blanket Mountain1404 m152 mZachodnie Smokies
Shuckstack1225 m91 mZachodnie Smokies

Geologia

Great Smoky Mountains zostały wypiętrzone podczas orogenezy Appalachów (orogenezy hercyńskiej), ok. 200 milionów lat temu pod koniec paleozoiku[8]. Większość skał w łańcuchu Great Smoky Mountains to skały osadowe z późnego prekambru[9]. Materiał ten uległ przeobrażeniu podczas fałdowania – najczęściej spotykane skały na obszarze Great Smoky Mountains to metapiaskowce, łupki, fyllit i kwarcyt[10]. Krystaliczny fundament zbudowany jest z gnejsów, łupków metamorficznych i granitów[11]. Ponadto spotykane są tu skały osadowe z paleozoiku – wapień, dolomity, łupki ilaste i piaskowce[11]. Wśród skał paleozoicznych znaleziono skamieniałości śladowe zwierząt morskich oraz skamieniałości małżoraczek, ramienionogich i trylobitów[11].

Historia

Przed 1500 obszar Great Smoky Mountains zamieszkiwali rdzenni Amerykanie – Czirokezi[5][2]. W 1540 roku w pobliże gór dotarła wyprawa Hernando de Soto, a w latach 1566–1567 również wyprawa Juana Pardo[5]. W 1673 roku region Great Smoky Mountains badali odkrywcy James Needham i Gabriel Arthur – wzmianka o ich wyprawie znalazła się w liście Abrahama Wooda (1610–1682)[5]. W 1790 roku w góry przybyli pierwsi osadnicy a rok później, na mocy traktatu z Holston regulującego relacje Czirokezów z rządem USA i granice terytorium Czirokezów, Czirokezi zrzekli się roszczeń do ziemi w regionie, m.in. do obszaru Great Smoky Mountains na wschód od Mount Collins[5][12]. W 1797 roku pułkownik Benjamin Hawkins sporządził mapy regionu Great Smoky Mountains i wyznaczył granicę pomiędzy Czirokezami a białymi osadnikami zgodnie u ustaleniami traktatu z Holston[5]. Czirokezi odzyskali część gór po podpisaniu traktatu z Tellico – addendum do traktatu z Holston[13]. W 1802 roku ponownie wyznaczono granicę – nazywaną linią Meigsa-Freemna od nazwisk wyznaczających ją urzędników[5]. Na mocy kolejnego traktatu w 1819 roku Czirokezi zrzekli się wszystkich ziem w regionie na rzecz rządu USA[5][14]. W latach 50.–60. XIX wieku szwajcarski geolog Arnold Henry Guyot (1807–1884) zbadał góry i dokonał pomiaru szczytów Great Smoky Mountains[6]. W latach 80. XIX wieku pojawiły się pierwsze sugestie objęcia gór ochroną i założenia parku narodowego[15]. Petycję do władz federalnych w sprawie założenia parku przedstawiły w 1899 roku władze towarzystwa parku narodowego w Appalachach[15]. Po wykupieniu ziemi, park powstał ostatecznie w 1934 roku[16].

Przypisy

  1. ↑ Nazewnictwo Geograficzne Świata. Zeszyt 1. Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych, 2004, s. 93. ISBN 83-239-7552-3.
  2. ↑ a b Great Smoky Mountains, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2016-01-24] (ang.).
  3. ↑ a b c Anne Bridges, Russell Clement, Ken Wise: Terra Incognita: An Annotated Bibliography of the Great Smoky Mountains, 1544-1934. Univ. of Tennessee Press, 2013, s. 125. ISBN 978-1-57233-478-6. [dostęp 2016-01-25].
  4. ↑ a b Anne Bridges, Russell Clement, Ken Wise: Terra Incognita: An Annotated Bibliography of the Great Smoky Mountains, 1544-1934. Univ. of Tennessee Press, 2013, s. 124. ISBN 978-1-57233-478-6. [dostęp 2016-01-25].
  5. ↑ a b c d e f g h Anne Bridges, Russell Clement, Ken Wise: Terra Incognita: An Annotated Bibliography of the Great Smoky Mountains, 1544-1934. Univ. of Tennessee Press, 2013, s. xxi. ISBN 978-1-57233-478-6. [dostęp 2016-01-25].
  6. ↑ a b Anne Bridges, Russell Clement, Ken Wise: Terra Incognita: An Annotated Bibliography of the Great Smoky Mountains, 1544-1934. Univ. of Tennessee Press, 2013, s. xxii. ISBN 978-1-57233-478-6. [dostęp 2016-01-25].
  7. ↑ a b George Wuerthner: Great Smoky Mountains: A Visitor’s Companion. Stackpole Books, 2003, s. 15. ISBN 978-0-8117-2498-2. [dostęp 2016-01-25].
  8. ↑ Harry L. Moore: A Roadside Guide to the Geology of the Great Smoky Mountains National Park. Univ. of Tennessee Press, 1988, s. 26. ISBN 978-0-87049-558-8. [dostęp 2016-01-24].
  9. ↑ Harry L. Moore: A Roadside Guide to the Geology of the Great Smoky Mountains National Park. Univ. of Tennessee Press, 1988, s. 13. ISBN 978-0-87049-558-8. [dostęp 2016-01-24].
  10. ↑ Harry L. Moore: A Roadside Guide to the Geology of the Great Smoky Mountains National Park. Univ. of Tennessee Press, 1988, s. 27. ISBN 978-0-87049-558-8. [dostęp 2016-01-24].
  11. ↑ a b c Harry L. Moore: A Roadside Guide to the Geology of the Great Smoky Mountains National Park. Univ. of Tennessee Press, 1988, s. 31. ISBN 978-0-87049-558-8. [dostęp 2016-01-24].
  12. ↑ Oklahoma State University Library: INDIAN AFFAIRS: LAWS AND TREATIES – TREATY WITH THE CHEROKEE, 1791.. [dostęp 2016-01-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-04-20)]. (ang.).
  13. ↑ Oklahoma State University Library: INDIAN AFFAIRS: LAWS AND TREATIES – TREATY WITH THE CHEROKEE, 1798.. [dostęp 2016-01-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-01-13)]. (ang.).
  14. ↑ Oklahoma State University Library: INDIAN AFFAIRS: LAWS AND TREATIES – TREATY WITH THE CHEROKEE, 1819.. [dostęp 2016-01-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-11-04)]. (ang.).
  15. ↑ a b Anne Bridges, Russell Clement, Ken Wise: Terra Incognita: An Annotated Bibliography of the Great Smoky Mountains, 1544-1934. Univ. of Tennessee Press, 2013, s. xxiii. ISBN 978-1-57233-478-6. [dostęp 2016-01-25].
  16. ↑ National Park Service: Creating a National Park. [dostęp 2016-01-27]. (ang.).

Media użyte na tej stronie

Usa edcp relief location map.png
Autor: Uwe Dedering, Licencja: CC BY-SA 3.0
Relief location map of the USA (without Hawaii and Alaska).

EquiDistantConicProjection : Central parallel : 

* N: 37.0° N

Central meridian : 

* E: 96.0° W

Standard parallels: 

* 1: 32.0° N
* 2: 42.0° N

Made with Natural Earth. Free vector and raster map data @ naturalearthdata.com.

Formulas for x and y: 

x = 50.0 + 124.03149777329222 * ((1.9694462586094064-({{{2}}}* pi / 180))
      * sin(0.6010514667026994 * ({{{3}}} + 96) * pi / 180))
y = 50.0 + 1.6155950752393982 * 124.03149777329222 * 0.02613325650382181
      - 1.6155950752393982  * 124.03149777329222 *
     (1.3236744353715044  - (1.9694462586094064-({{{2}}}* pi / 180)) 
      * cos(0.6010514667026994 * ({{{3}}} + 96) * pi / 180))
Flag of the United States.svg
The flag of Navassa Island is simply the United States flag. It does not have a "local" flag or "unofficial" flag; it is an uninhabited island. The version with a profile view was based on Flags of the World and as a fictional design has no status warranting a place on any Wiki. It was made up by a random person with no connection to the island, it has never flown on the island, and it has never received any sort of recognition or validation by any authority. The person quoted on that page has no authority to bestow a flag, "unofficial" or otherwise, on the island.
U+25B2.svg
Black up-pointing triangle ▲, U+25B2 from Unicode-Block Geometric Shapes (25A0–25FF)
Appalachian-Trail-OldBlack.jpg
(c) I, Brian Stansberry, CC BY 2.5
Old Black, west from the Appalachian Trail as it crosses Inadu Knob. The elevation at this point on the trail is approximately 6,000 feet/1,828 meters. The elevation of Old Black is 6,370 feet/1,941 meters. The summit of Mt. Guyot is visible on the far left.
Mount-collins-from-441.jpg
(c) I, Brian Stansberry, CC BY 2.5
Mount Collins (el. 6,188 feet/1,886 meters) in the Great Smoky Mountains, looking northwest from Newfound Gap Road. Mount Collins is situated along the Appalachian Trail between Clingman's Dome and Newfound Gap.
Mount Le Conte Panorama.JPG
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Blinutne (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC-BY-SA-3.0

Mount Le Conte rises over a mile from its base near Gatlinburg, Tennessee, inside the Great Smoky Mountains National Park, to a peak elevation of 6,593 ft. (2,010 m).

Photo taken by myself, Scott Basford, in April of 2006
Appalachian-Trail-guyot2.jpg
(c) I, Brian Stansberry, CC BY 2.5
Mount Guyot in the Great Smoky Mountains, looking south from the Appalachian Trail (just past the Snake Den Ridge Trail intersection, near 6000 feet/1828m). The true summit is the one in the distance, on the right. The slope of Old Black is in the foreground on the right.
Sterling-from-cammerer-nc1.jpg
Autor: Brian Stansberry, Licencja: CC BY 3.0
Mount Sterling, looking south from the Mount Cammerer lookout in the Great Smoky Mountains of North Carolina.
Mount-cammerer-from-cosby.jpg
(c) I, Brian Stansberry, CC BY 2.5
Mount Cammerer in the Great Smoky Mountains, looking south from Cosby, Tennessee. The elevation of Cammerer is 4,928 feet/1,502 meters.
Chimney-tops-from-441.jpg
(c) I, Brian Stansberry, CC BY 2.5
Chimney Tops in the Great Smoky Mountains of East Tennessee, looking south from Newfound Gap Road (US-441). The elevation of the Chimney Tops is approximately 4,800 feet/1,463 meters.
Mount-chapman-gsmnp1.jpg
Autor: Brian Stansberry, Licencja: CC BY 3.0
Mount Chapman (el. 6417ft./1956m), viewed from the Appalachian Trail along the slopes of Tricorner Knob in the Great Smoky Mountains, in the southeastern United States. Abies fraseri (Fraser Fir) trees in foreground. Chapman is one of the five highest summits in Tennessee, if subpeaks are not included.
Tricorner-knob-shelter.jpg
(c) I, Brian Stansberry, CC BY 2.5
The Tricorner Knob Shelter, just below the summit of Tricorner Knob (el. 6,120 feet/1,865 meters) in the Great Smoky Mountains. The shelter is one of the most remote structures in the state of Tennessee, being a 9 mile (14km) hike from the nearest parking lot.
Clingman's Dome Tower on a Sunny, Snowy Day.JPG
The Clingman's Dome Observation Tower rises 50 feet (15 m) from the summit of Clingman's Dome, the highest point both in the state of Tennessee and along the Appalachian Trail, in Great Smoky Mountains National Park.
Silers-bald-from-narrows1.jpg
(c) I, Brian Stansberry, CC BY 2.5
The summit of Silers Bald in the Great Smoky Mountains, looking west from the Narrows. The elevation of the Narrows is approximately 5,000 feet/1,524 meters. The elevation of Silers Bald is 5,607 feet/1,709 meters. The Appalachian Trail crosses both.
Marks-knob-gsmnp-nc1.jpg
Autor: Brian Stansberry, Licencja: CC BY 3.0
Marks Knob, rising beyond the southern flank of Tricorner Knob, looking southeast from Mount Guyot in the Great Smoky Mountains National Park of North Carolina. This view is from the Appalachian Trail, appx. 1 mile beyond (north of) the Tricorner Knob Shelter.
Gregory-bald-fp1.jpg
(c) I, Brian Stansberry, CC BY 2.5
Gregory Bald, snow-capped, looking south from Foothills Parkway (Chilhowee Mountain). The elevation of Gregory Bald is 4,949 feet/1,508 meters.
Andrews-bald-from-clingmans-dome.jpg
(c) I, Brian Stansberry, CC BY 2.5
Andrews Bald (el. 5,920 feet/1,804 meters) amidst a cloudlake in the Great Smoky Mountains, looking south from the Forney Ridge Parking Lot near the summit of Clingman's Dome.
Mount-kephart-from-charlies-bunion.jpg
(c) I, Brian Stansberry, CC BY 2.5
Mount Kephart (el. 6217 feet/1,895 meters) in the Great Smoky Mountains, looking west from Charlies Bunion.
Clifftops4-7-07.jpg
The photo was taken at 7:50PM EST on April 7, 2007 at the Cliff Tops on Mount Le Conte, in the Great Smoky Mountains of Sevier County, Tennessee, USA.
Thunderhead Mountain with an October Snow.JPG
Autor: Notneb82, Licencja: CC BY-SA 3.0
A snow capped Thunderhead Mountain of The Great Smoky Mountains range rises above Cades Cove in Blount County, TN.