Grodzisko (Gdańsk)

Panorama Gdańska ze szczytu Bastionu Jerozolimskiego na Grodzisku

Grodzisko na mapie Śródmieścia

Bastion Jerozolimski i Krzyż Milenijny

Mapa Grodziska z 1812

Fort

Koszary schronowe

Kaponiera Południowa (przed renowacją)

Nowe koszary

Wozownia artyleryjska

Kaponiera środkowa

Zespół kościoła pw. Bożego Ciała

Cmentarz Nieistniejących Cmentarzy

Dawny cmentarz ewangelicki

Pomnik żołnierzy rosyjskich

Fortyfikacje ziemne z dawną fosą

Redita Napoleońska

Wieża obserwacyjna z II wojny światowej

Grób rodziny Klawitterów

Dawna zbrojownia

Zabudowania dawnego Sądu Kryminalnego

Grodzisko (Fort Grodzisko, niem. Hagelsberg^[1], kaszb. Gradowô Góra^[2]) – obszar w Gdańsku w dzielnicy Śródmieście. Zespół fortyfikacji miejskich z XIX wieku.

Nazwa

28 marca 1949 r. ustalono urzędową polską nazwę miejscowości – Grodzisko, określając drugi przypadek jako Grodziska, a przymiotnik – grodziski^[1].

Położenie

Grodzisko położone jest w północno-zachodniej części gdańskiego śródmieścia. Graniczy z osiedlami administracyjnymi Aniołki oraz Siedlce. Wewnątrz Śródmieścia graniczy od wschodu ze Starym Miastem, a od południa z Nowymi Ogrodami. Nad Grodziskiem wznosi się Góra Gradowa o wysokości 46 m n.p.m.

Historia

Grodzisko przed wiekami pełniło początkowo rolę miejsca obserwacyjnego okolicznych wzniesień i lasu. Przypisywana mu była lokalizacja (w XII wieku) Zamku Książąt Pomorskich: zamek książęcy miał być na Górze Zamkowej (Hagelsberg)^[3].

Fortyfikacje miejskie od zachodniej strony miasta postanowiono rozbudować w XVI i XVII wieku. Usypano ciąg wałów z bastionami i fosą. Były to fortyfikacje typu starowłoskiego, łączące wały ziemne z elementami murowanymi. Powstał w ten sposób zewnętrzny, zachodni ciąg fortyfikacji, których elementem było Grodzisko^[4]. Projektantami linii obronnych byli Jan i Jerzy Strakowscy. W efekcie przeprowadzonych prac Grodzisko stało się ważnym elementem obrony Gdańska i uchroniło Gdańsk w trakcie oblężenia przez Szwedów, w czasie potopu szwedzkiego, jak i w trakcie wojny północnej.

Grodzisko zostało przebudowane w 1807 przez Prusy w trakcie obrony przed wojskami francuskimi.

Obecny kształt Grodzisko uzyskało w trakcie generalnej przebudowy w latach 1867–1874. Powierzchnia zespołu pofortecznego wynosi 27 ha^[5].

Zabytki oraz interesujące miejsca

• Punkt widokowy – Bastion Jerozolimski z 1655^[4]
• Krzyż Milenijny
• Fort
• Zabytkowy zespół poszpitalny Bożego Ciała^[6]
• Pomnik Cmentarz Nieistniejących Cmentarzy
• Teren byłego cmentarza ewangelickiego pw. Bożego Ciała, czynnego w latach 1815–1956
• Pomnik z 1898, żołnierzy rosyjskich poległych podczas oblężeń Gdańska w 1734, 1807 i 1813^[4]
• Gmach dawnej Szkoły Wojennej^[4] (obecnie Powiatowy Urząd Pracy)
• Fortyfikacje ziemne
• Zabytkowa Redita Napoleońska^[6]
• Betonowa wieża obserwacyjna z II wojny światowej, służąca obronie przeciwlotniczej (na szczycie Redity Napoleońskiej)^[4]
• Grób rodziny Klawitterów, zasłużonej dla przemysłu stoczniowego w Gdańsku^[7]
• Dawna zbrojownia (obecnie budynek mieszkalny przy ul. 3 Maja)^[4]
• Pozostałości fosy (obecnie staw), flankującej nieistniejącą Bramę Nowych Ogrodów^[4]
• Zabudowania z 1854, dawnego Sądu Kryminalnego w Gdańsku: sąd, brama, areszt i zakład karny (obecnie Areszt Śledczy Gdańsk i Sąd Apelacyjny przy ul. Nowe Ogrody 28/29)^[6]
• Wozownia Artyleryjska z l. 70. XIX wieku, w północno-zachodnim fragmencie majdanu, służąca pierwotnie do przechowywania lawet i innych konstrukcji umożliwiających transport artylerii lub amunicji. Po 1920 przekształcona w budynek mieszkalny, w czerwcu 2018 otwarta do celów konferencyjnych (276 miejsc) i gastronomicznych (restauracja „Wozownia Gdańska”)^[8] (koszt adaptacji 10 mln zł, w tym 5,1 mln zł z budżetu Gdańska)^[9].

W połowie 2018 planowano rozpoczęcie budowy podziemnego planetarium w Kaponierze Południowej^[10][11]. Z uwagi na przekroczenie założonego budżetu, w 2019 rozpisano kolejny przetarg^[12].

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Grodzisko
• Fort Góry Gradowej w Gdańsku – jego historia, rozwój i rola w życiu organizmu miejskiego w latach 1814–1945. gdansk.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-20)].