Halina Dybczyńska-Niezbrzycka
| Data i miejsce urodzenia | 10 listopada 1901 |
|---|---|
| Data śmierci | po 1939 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby | 1918–1920 |
| Formacja | |
| Stanowiska | wywiadowczyni |
| Główne wojny i bitwy | I wojna światowa |
| Odznaczenia | |
    | |
Halina Niezbrzycka z Dybczyńskich ps. „Kalina”[1] (ur. 10 listopada 1901 w Niemirowie, zm. po 1939) – działaczka niepodległościowa, wywiadowczyni Komendy Naczelnej III Polskiej Organizacji Wojskowej, dama Orderu Virtuti Militari.
Życiorys
Urodziła się 10 listopada 1901 w Niemirowie, w ówczesnym powiecie bracławskim guberni podolskiej, w rodzinie Stanisława Dybczyńskiego i Marii z domu Satutin[1][2]. Ukończyła szkołę średnią[3].
W kwietniu 1918 w Kijowie wstąpiła do Polskiej Organizacji Wojskowej. W marcu 1920, po aresztowaniu komendanta Komendy Naczelnej III, J. Bolewskiego i jego współpracowników, była jedną z najaktywniejszych peowiaczek i najlepszych agentek[4]. Pełniła funkcję wywiadowczyni i kurierki[2]. Od stycznia do maja 1920, kiedy CzeKa prowadziła wzmożone represje i aresztowania wśród POW, przechowywała w swoim mieszkaniu archiwum POW oraz broń. Kiedy Kijów został zajęty przez wojska polskie i sprzymierzone ukraińskie, została odwołana do Warszawy. Od maja do sierpnia 1920 pracowała w przeniesionej tam Komendzie Naczelnej III POW. W dniu 11 sierpnia 1920 wysłano ją do Piotrogrodu, by objęła funkcję komendantki nowej placówki Komendy Naczelnej III. Działała pod pseudonimem "Kalina"[3]. W dniu 25 sierpnia dotarła do Rewla w Estonii. Jednak na początku września 1920 na dworcu kolejowym w Pskowie została, wraz z dwoma innymi osobami, aresztowana przez CzeKa[2]. Przez dłuższy czas była śledzona przez bolszewików[3]. Zdążyła zniszczyć dokumenty, które miała ze sobą. Bolszewicy poddawali ją torturom przez kilka miesięcy. Kilkakrotnie skazywali na karę śmierci, ale nie przyznała się do stawianych jej zarzutów[2]. W więzieniu spędziła prawie 2 lata[5]. 25 stycznia 1922 wróciła do Polski[3]. Wymieniono ją na wyższych oficerów rosyjskich znajdujących się w polskiej niewoli[2].
Zamieszkała w Warszawie. W 1923 wyszła za mąż za Jerzego Niezbrzydzkiego, z którym miała córkę Teresę Iwonę (ur. 1927)[3][6]. Zilustrowała opracowaną przez męża książkę Polesie. Opis wojskowo-geograficzny i studium terenu wydaną w Warszawie w 1930[7]. Małżonkowie mieszkali w Warszawie przy ul. Śmiałej 66[2]. Od 1934 pozostawali w separacji[3][6].
Działała w FIDAC i w Zrzeszeniu KN III POW[2].
Po wybuchu II wojny światowej wyjechała z córką Teresą do Wilna. Jej dalsze losy nie są znane[2].
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 7593 – 17 maja 1922 „za czyny w byłej POW na Wschodzie (KN III)”[8]
- Krzyż Niepodległości – 25 lipca 1933 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”[1][9]
- Krzyż POW
- Odznaka Pamiątkowa Więźniów Ideowych
- Odznaka WP na Wschodzie[2]
Przypisy
- ↑ a b c Kartoteka personalno-odznaczeniowa. WBH. [dostęp 2021-12-03]..
- ↑ a b c d e f g h i Dybczyńska Halina [dostęp 2021-12-02] (pol.).
- ↑ a b c d e f Instytut Pamięci Narodowej, Halina Dybczyńska-Niezbrzycka, Instytut Pamięci Narodowej [dostęp 2021-12-02] (pol.).
- ↑ Andrzej Pepłoński, Wywiad polski na ZSRR 1921–1939, Warszawa 2010, s. 37–38.
- ↑ Kobiety Niepodległości. O ochotniczkach w Polskiej Organizacji Wojskowej.
- ↑ a b Andrzej Krzak, Kapitan Jerzy Niezbrzycki, „Rocznik Archiwalno-Historyczny Centralnego Archiwum Wojskowego”, 2 (12), 2009, s. 300–309.
- ↑ Ryszard Wraga i inni, Polesie: opis wojskowo-geograficzny i studjum terenu, Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930 [dostęp 2021-12-02].
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 4 stycznia 1923, s. 1.
- ↑ M.P. z 1933 r. nr 171, poz. 208.
Bibliografia
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2021-01-07].
Media użyte na tej stronie
Autor: Olerys, Licencja: CC BY-SA 3.0
Odznaka pamiątkowa Polskiej Organizacji Wojskowe
Autor: Olerys, Licencja: CC BY-SA 4.0
Odznaka pamiątkowa Polskiej Organizacji Wojskowe
Autor: Oldpolihistor, Licencja: CC BY-SA 4.0
Odznaka Pamiątkowa Więźniów Ideowych z lat 1914–1921.