Halina Gryglaszewska

Halina Gryglaszewska

Data i miejsce urodzenia	13 czerwca 1917 Charków, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	18 czerwca 2010 Kraków, Polska
Zawód	aktorka, reżyser
Lata aktywności	1945–2009
Odznaczenia

Halina Gryglaszewska (ur. 13 czerwca 1917 w Charkowie zm. 18 czerwca 2010 w Krakowie) – polska aktorka teatralna i filmowa, reżyser teatralny, profesor Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Ludwika Solskiego w Krakowie.

Życiorys

Do drugiej wojny światowej mieszkała kolejno w Nowym Sączu, Brześciu nad Bugiem, Wilnie i w Warszawie, a od 1945 roku do śmierci w Krakowie. W czasie nauki w gimnazjum i na studiach w Warszawie czynnie uczestniczyła w ruchu harcerskim osiągając stopień harcmistrzymi. Podczas drugiej wojny światowej walczyła w I batalionie 16 pułku piechoty Armii Krajowej „Barbara”; brała udział m.in. w zwycięskiej bitwie pod Jamną.

Studiowała socjologię i dziennikarstwo na Uniwersytecie Warszawskim. Absolwentka wydziału aktorskiego i wydziału reżyserii dramatu w krakowskiej PWST.

Była członkiem PZPR^[1].

Praca artystyczna

9 lipca 1947 roku zdała egzamin do ZASP, jako zadanie egzaminacyjne zaprezentował wraz z Gustawem Holoubkiem scenę z dramatu Stanisława Wyspiańskiego „Sędziowie”^[2]. Zadebiutowała rolą Dziewki w „Klątwie” Stanisława Wyspiańskiego, w reż. Bronisława Dąbrowskiego. Zawodowo związana przede wszystkim ze scenami krakowskimi: Miejskimi Teatrami Dramatycznymi (1946–1954), Teatrem Starym (1954–1959), Teatrem im. J. Słowackiego (1961–1962) i (1971–1987) i Teatrem Rozmaitości, któremu przez osiem lat dyrektorowała (1963–1971). W latach 1959–1961 pełniła funkcję kierownika artystycznego Teatru im. S. Żeromskiego w Kielcach. W latach 1955–1957 była prorektorem krakowskiej szkoły teatralnej.

W 1987 przeszła na emeryturę, ale nadal pojawiała się na scenie. Ostatni jej występ w wieku 92 lat miał miejsce 20 listopada 2009 na deskach Teatru Słowackiego w Krakowie w roli Laury w Epilogu w Kordianie J. Słowackiego.

Życie prywatne

Córka Romana Gryglaszewskiego, inżyniera geodety, również aktora i reżysera, oraz Janiny von Scharff.

Dwukrotnie zamężna: z Gustawem Niemcem, harcmistrzem, komendantem hufca harcerzy w Wolnym Mieście Gdańsku, później członkiem komendy Chorągwi Gdańskiej i p.o. Szefa Głównej Kwatery Organizacji Harcerzy (Pasieka) w Warszawie, i Antonínem Dvořákiem, czeskim reżyserem, teatrologiem i prozaikiem. Pochowana na Cmentarzu Komunalnym Starym w Tarnowie (sektor XIV-1-12)^[3].

Wybrane role teatralne

• Balladyna J. Słowackiego, reż. B. Dąbrowski (Teatr Słowackiego), jako Balladyna
• Pieją koguty J. Bałtuszisa, reż. H. Szletyński (Stary Teatr), jako Marytie
• Hamlet W. Szekspira, reż. R. Zawistowski (Stary Teatr), jako Królowa
• Cyd S. Wyspiańskiego, reż. R. Zawistowski (Stary Teatr), jako Szimena
• Jaki piękny dzień M. de Ghelderode’a, reż. J. Kaliszewski (Stary Teatr), jako Rachela Silberschatz
• Barbara Radziwiłłówna A. Felińskiego, reż. H. Gryglaszewska (Teatr Rozmaitości w Krakowie), jako Bona
• Hamlet W. Szekspira, reż. J. Wróblewski (Teatr Rozmaitości w Krakowie), jako Gertruda
• Komu bije dzwon E. Hemingweya, reż. J. Goliński (Teatr Rozmaitości w Krakowie), jako Pilar
• Co się komu śni E. Brylla, reż. K. Skuszanka (Teatr Słowackiego), jako Baba-Królowa
• Lilla Weneda J. Słowackiego, reż. K. Skuszanka (Teatr Słowackiego), jako Gwinona
• Opowieść zimowa W. Szekspira, reż. K. Skuszanka (Teatr Słowackiego), jako Paulina
• Akropolis S. Wyspiańskiego, reż. K. Skuszanka (Teatr Słowackiego), jako Hekuba
• Damy i huzary A. Fredry, reż. M. Grabowski (Teatr Słowackiego), jako Pani Orgonowa
• Balladyna J. Słowackiego, reż. J. Wróblewski (Teatr Słowackiego), jako Matka
• Wizyta starszej pani F. Durrenmatta, reż. S. Danczenko (Teatr Słowackiego), jako Klara Zachanassian
• Czarownice z Salem A. Millera, reż. B. Sass (Teatr Słowackiego), jako Rebeka Nurse
• Idiota F. Dostojewski, reż. B. Sass (Teatr Słowackiego), jako Księżna Biełokońska
• Najstarsza profesja P. Vogel, reż. J. Szydłowski (Teatr Bagatela), jako Mae
• Kordian J. Słowackiego, reż. J. Wiśniewski (Teatr Słowackiego), jako Laura w Epilogu

Wybrane realizacje reżyserskie

• Mąż i żona A. Fredry (Teatr im. Stefana Żeromskiego w Kielcach)
• Ucieczka M. Bułhakowa (Teatr im. Stefana Żeromskiego w Kielcach)
• Makbet W. Szekspira (Teatr im. Stefana Żeromskiego w Kielcach)
• Fala J. Lutowskiego (PWST Kraków)
• Dwunastu gniewnych ludzi R. Rose’a (Teatr im. Stefana Żeromskiego w Kielcach)
• Fantazy J. Słowackiego (Teatr Słowackiego)
• Wojna i pokój według L. Tołstoja (Teatr Rozmaitości w Krakowie)
• Barbara Radziwiłłówna A. Felińskiego (Teatr Rozmaitości w Krakowie)
• Romeo i Julia W. Szekspira (Teatr Rozmaitości w Krakowie)
• Strach i nędza III Rzeszy B. Brechta (Teatr Rozmaitości w Krakowie)
• Cyd S. Wyspiańskiego (Teatr Rozmaitości w Krakowie)
• Mizantrop Moliera (PWST Kraków)
• Carmen G. Bizeta (Miejski Teatr Muzyczny w Krakowie)

Wybrane role w Teatrze Telewizji

• Płaszcz M. Gogola, reż. A. Domalik, jako Gospodyni
• Wilk i owce A. Ostrowskiego, reż. S. Zajączkowski, jako Murzawiecka
• Wujaszek Wania A. Czechowa, reż. K. Kutz, jako Maria Wojnicka
• Szalbierz G. Spiro, reż. T. Wiszniewski, jako Hrehorowiczowa
• Genitrix F. Mauriac’a, reż. I. Wollen, jako Felicja
• Sześć postaci szuka autora L. Pirandello, reż. W. Laskowska, jako Pani Pace
• Pelikan A. Strindberga, rez. F. Falk, jako Matka
• Niespodzianka K. H. Rostworowski, reż. J. Świderski, jako Matka
• Młyn L. de Vegi, reż. H. Gryglaszewska (reżyseria)
• Wariatka z Chaillot J. Giraudouxa, reż. K. Skuszanka, jako Aurelia
• Wassa Żeleznowa M. Gorkiego, reż. S. Zajączkowski, jako Wassa Żeleznowa
• Powsinogi beskidzkie E. Zegadłowicza, reż. H. Gryglaszewska (reżyseria)
• Futro bobrowe G. Hauptmanna, reż. J. Słotwiński, jako Pani Wolff
• Zjazd koleżeński M. Promińskiego, reż. H. Gryglaszewska (reżyseria)

Filmografia

• Nic (1998), reż. D. Kędzierzawska, jako Siostra dróżnika
• Boża podszewka odc. 7 (1997), reż. I. Cywińska, jako Joanna Lulewicz, matka Kazimierza
• Cwał (1995), reż. K. Zanussi, jako Ciotka Idalli
• Podwójne życie Weroniki (1991), reż. K. Kieślowski, jako Ciotka Weroniki
• Złodziej (1988), reż. W. Helak
• Tumor Witkacego (1985), reż. G. Dubowski, jako Kobieta obgadująca Witkacego
• Wahadełko (1981), reż. F. Bajon, jako Emilia Szmańdowa, matka Michała i Anieli
• Pałac (1980), reż. T. Junak, jako Matka Jakuba
• Wściekły (1979), reż. R. Załuski, jako Jadwiga Pyrnik, kobieta w Toruniu nielegalnie wynajmująca pokoje
• Klucznik (1979), reż. W. Marczewski, jako Siostra hrabiego
• Biały mazur (1978), reż. W. Jakubowska, jako Właścicielka szkoły
• Ślad na ziemi (1978), jako matka Jasparskich
• Próba ciśnienia (1977), reż. T. Junak
• Strach (1975), reż. A. Krauze, jako Janina, żona Waty
• Bielszy niż śnieg (1975), reż. W. Marczewski, jako Żona
• Ziemia obiecana (1974), reż. A. Wajda, jako Malinowska, matka Zośki
• Bolesław Śmiały (1971), reż. W. Lesiewicz, jako Mieszkanka osady
• Świadectwo urodzenia odc. 3 (1961), reż. S. Różewicz, jako Doktorowa
• Trzy kobiety (1956), reż. S. Różewicz

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1987)
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1977)
• Złoty Krzyż Zasługi (1956)
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (28 stycznia 1955)^[4]
• Medal Komisji Edukacji Narodowej (1981)
• Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (16 października 2006)^[5]
• Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego (1967)
• Odznaka „Honoris Gratia” Prezydenta Krakowa (2006)
• Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury” (1979)
• Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony dla Kultury Narodowej” (1989)
• Złota Odznaka „Za zasługi dla Krakowa” (1969, 1971)

Nagrody

• Nagroda Ministra Kultury w dziedzinie teatru za całokształt pracy artystycznej (2000),
• Nagroda Fundacji Kultury Polskiej (2006).

Przypisy

Bibliografia

• Halina Gryglaszewska – 60-lecie pracy artystycznej, opr. Danuta Poskuta-Włodek, Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie, 2006
• Jolanta Ciosek, Teatr bezbłędnego słowa, Dziennik Polski 25 czerwca 2010, s. A13

Linki zewnętrzne

• Halina Gryglaszewska w bazie IMDb (ang.)
• Halina Gryglaszewska w bazie Filmweb
• Halina Gryglaszewska w bazie filmpolski.pl
• Halina Gryglaszewska, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [online] [dostęp 2021-04-09] .
• Halina Gryglaszewska na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”