Hanka Bielicka

Hanka Bielicka

Imię i nazwisko	Anna Weronika Bielicka
Data i miejsce urodzenia	9 listopada 1915 Kononowka
Data i miejsce śmierci	9 marca 2006 Warszawa
Zawód	aktorka
Współmałżonek	Jerzy Duszyński (1940−1953; rozwód)
Lata aktywności	1939−2006
Odznaczenia

Hanka Bielicka i Jan Kurnakowicz w filmie „Jasne łany”, 1947

Płaskorzeźba na ścianie Kina Praha w Warszawie

(c) Arkadiusz Zarzecki, CC BY-SA 3.0

Ławeczka Hanki Bielickiej w Łomży autorstwa Michała Selerowskiego

Tablica upamiętniająca miejsce zamieszkania Anny Weroniki Bielickiej i Antoniego Marianowicza.

Nagrobek Hanki Bielickiej na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie, kw. 37

Hanka Bielicka, właśc. Anna Weronika Bielicka (ur. 9 listopada 1915 w Kononowce koło Połtawy, zm. 9 marca 2006 w Warszawie) – polska aktorka, artystka kabaretowa i romanistka.

Wczesne lata

Urodziła się we wsi Kononowka koło Połtawy w Imperium Rosyjskim na terenie dzisiejszej Ukrainy^{[1][2][3][4][5]} w czasie ucieczki rodziców – Leokadii z Czerwonków i Romualda Bielickich – przed ofensywą państw centralnych^[6]. Jej ojciec był koniuszym^[7], a matka po narodzinach córki została garderobianą^[8]. Miała starszą o dwa lata siostrę, Marię^[9]. Do 1918 r. mieszkała z rodziną na dworze Jana i Anny Barczewskich^[7], a po I wojnie światowej przeniosła się do Łomży^[10], gdzie skończyła gimnazjum żeńskie im. Marii Konopnickiej.

W młodości grała na fortepianie i śpiewała, poza tym działała w harcerstwie i uczyła się języków obcych: francuskiego i angielskiego^[11]. W 1939 r. ukończyła studia romanistyczne Uniwersytetu Warszawskiego (pisanie pracy magisterskiej przerwał wybuch wojny) oraz Państwowy Instytut Sztuki Teatralnej w Warszawie^[12].

Kariera artystyczna

Wybuch wojny uniemożliwił jej wyjazd do Francji na stypendium. W 1939 nawiązała współpracę z Teatrem Polskim „Pohulanka” w Wilnie^[13], gdzie debiutowała rolą w Świętoszku Moliera i Zielonych latach Pugeta^[14]. W wileńskich teatrach grała przez cały okres wojenny^[15]; poza „Pohulanką”, za namową Ludwika Sempolińskiego, występowała także w kabaretach wystawianych w teatrach: Lutnia, Miniatury i Ksantypa^[16]. Po okupacji Wilna przez Niemcy zatrudniła się jako kelnerka w restauracji „Mażojka”, w której także śpiewała i wygłaszała zabawne monologi, przygrywając sobie na pianinie^[17]. Po 1945 była związana z zespołami teatrów: Dramatycznego w Białymstoku^[18] (grała m.in. główne role w Ożenku oraz I co z takim robić^[19]), Bagatela i Kameralnego w Łodzi^[20] oraz Współczesnego i Syrena w Warszawie^[21].

W 1947 okazjonalnie występowała z kabaretem w krakowskim Kabarecie Siedem Kotów, gdzie poznała Bogdana Brzezińskiego, który obiecał napisać dla niej specjalną rolę^[22]. Kilka lat później stworzył postać Dziuni Pietrusińskiej^[23], komentującej rzeczywistość sąsiedzką i ogólnospołeczną z pozycji – jak scharakteryzował ją sam autor – „paniusi miejsko-wiejskiej z dość poważnie zmąconym poczuciem własnych korzeni”. Tę rolę Bielicka odgrywała na scenie kabaretowej oraz w słuchowisku radiowym Podwieczorku przy mikrofonie, w którym występowała od lutego 1958^[24]. Grała także w kabarecie Szpak^[25]. W latach 1967–1971 prowadziła w Warszawie autorski kabaret Pod Gwiazdami^[26].

Wystąpiła w ponad 20 filmach kinowych i telewizyjnych^[27]. Nie powierzano jej jednak ról pierwszoplanowych, głównie z powodu głosu, który – ceniony na estradzie – w filmie często był przeszkodą^[28]. Zagrała m.in. w filmach fabularnych: Gangsterzy i filantropi, Zakazane piosenki, Celuloza, Cafe pod Minogą, Małżeństwo z rozsądku, Piekło i niebo i słynną ciotunię w Panu Wołodyjowskim (1969) oraz serialach: Wojna domowa, Palce lizać i Badziewiakowie.

Za pracę artystyczną otrzymała wiele odznaczeń i nagród. W 1977 przeszła na emeryturę^[29], ale kontynuowała występy teatralne, estradowe i telewizyjne. Występowała także za granicą dla Polonii, m.in. w USA i Kanadzie oraz w Australii^[30].

W 2002 nagrała debiutancki album studyjny pt. Kazali mi śpiewać^[31]. W maju 2005 wzięła udział w reklamie leku na wątrobę Hepatil^[32]. Emisja reklamy wywołała kontrowersje^[32].

Ostatnią rolą filmową Bielickiej była kreacja ciotki Judyty w filmie Ja wam pokażę! (2006). 1 marca 2006 wzięła udział w nagraniu programu Szymon Majewski Show, w którym żartobliwie powiedziała: Dzisiejszy wieczór będzie pod nazwą: „Bawcie się dzieci, nim babcia odleci^[33]. Był to jej ostatni telewizyjny występ^[34].

Charakterystyka estradowa i wizerunek

Zdzisław Gozdawa i Wacław Stępień z Teatru Syrena w Warszawie nazwali jej charakterystyczny głos „najpiękniejszą chrypką świata”^[35][36], która to była skutkiem poważnej infekcji gardła^[37]. Dzięki swemu głosowi była łatwo rozpoznawalna nie tylko przez publiczność estrady, ale także przez słuchaczy radiowych.

Wygłaszała monologi z ogromnym temperamentem, witalnością i sympatią dla publiczności, posługiwała się przy tym śmiechem i uśmiechem. W czasie występów używała gwary warszawskiej, nawiązując do przedwojennego stylu życia Warszawy. Preferowała żart obyczajowy, unikając polityki.

Nieodłącznym rekwizytem na scenie i elementem jej stroju był kapelusz^[38], najczęściej staromodny z ogromnym rondem, mimo zmieniających się trendów politycznych i trendów mody.

Życie prywatne

W lipcu 1940 wyszła za Jerzego Duszyńskiego^[39][40], z którym jednak rozwiodła się po 12 latach małżeństwa^[41][42]. W latach 50. nawiązała romans z – wówczas żonatym – autorem tekstów i satyrykiem Jerzym Baranowskim^[43]. Po rozstaniu z nim podjęła nieudaną próbę samobójczą^[44], następnie zadecydowała o zaniechaniu relacji uczuciowych z mężczyznami^[45]. Nie doczekała się potomstwa^[20].

Mieszkała w Łomży przez prawie cały okres dwudziestolecia międzywojennego, a przez całe życie była silnie związana z miastem i jego środowiskiem kulturalnym^[46]. W 1968 przeprowadziła się do Warszawy, gdzie mieszkała w domu przy ul. Śniadeckich przez kolejne 37 lat, aż do śmierci.

Była znana z działalności charytatywnej, m.in. wspierała finansowo podopiecznych z domu dziecka w Łomży^[47], Stowarzyszenie Amazonek w Łomży oraz schronisko Na Paluchu w Warszawie^[48].

Śmierć i pogrzeb

9 marca 2006 przed południem przeszła w szpitalu przy ul. Stefana Banacha w Warszawie operację tętniaka aorty^[49], po której o godzinie 16:15 tego samego dnia zmarła. 10 marca polski Sejm uczcił jej pamięć minutą ciszy.

Pogrzeb artystki odbył się 16 marca^[49]. Została pochowana na warszawskich Starych Powązkach w grobowcu rodzinnym Bielickich (kwatera 37-1-1)^[50]. Zgodnie z życzeniem artystki w ostatniej drodze towarzyszył jej przyjaciel ze Związku Artystów Scen Polskich Zbigniew Korpolewski, który pisał dla Bielickiej satyryczne monologi, a Jerzy Filar zagrał piosenkę „Upływa szybko życie”^[49]. Wśród żegnających aktorkę byli też m.in. Krzysztof Kolberger, Emilia Krakowska, Roman Kłosowski i Tadeusz Ross oraz żona ówczesnego prezydenta Polski Maria Kaczyńska.

Upamiętnienie

Od 2007 organizowany jest w Centrum Katolickim im. Jana Pawła II w Łomży coroczny Konkurs Krasomówczy im. Hanki Bielickiej pod hasłem: „Radość spod kapelusza”^[51], którego najważniejszym celem jest szerzenie zamiłowania do języka ojczystego i dbałość o czystość mowy polskiej.

9 listopada to data urodzin Bielickiej, a zarazem data powstania Telewizyjnego Kuriera Warszawskiego. W drugą rocznicę śmierci artystki została odsłonięta pamiątkowa tablica na ścianie domu artystki przy ul. Śniadeckich 18, ufundowana przez redakcję Kuriera^[52].

Filmografia

Obsada aktorska

• 1946: Zakazane piosenki − śpiewaczka uliczna
• 1946: Dwie godziny − sąsiadka Marty
• 1947: Jasne łany − Klechna, żona Klechy, siostra Stachy Sarnowej
• 1947: Ślepy tor − kelnerka Zosia
• 1950: Dwie brygady − aktorka Sarnecka grająca Karhanową
• 1951: Pierwsze dni − Plewina
• 1953: Sprawa do załatwienia − handlarka, pasażerka wagonu sypialnego
• 1954: Domek z kart − prezeska
• 1953: Celuloza − Szamotulska, gospodyni Szczęsnego
• 1954: Autobus odjeżdża 6.20 − Lucyna, kierowniczka hotelu robotniczego
• 1955: Irena do domu! − Kwiatkowska
• 1958: Zadzwońcie do mojej żony − Elżbieta Rybińska, szefowa Ireny
• 1959: Cafe pod Minogą − Apolonia Karaluch, służąca volksdeutscha
• 1962: Gangsterzy i filantropi − żona Kowalskiego (cz. 2)
• 1962: Dom bez okien − akrobatka parterowa Korolkiewiczowa
• 1965: Perły i dukaty − wczasowiczka Hanka
• 1966: Wojna domowa − masażystka Kowalska (odc. 15)
• 1966: Piekło i niebo − druga żona Franciszka
• 1966: Niewiarygodne przygody Marka Piegusa − Pajkertowa, matka Cześka (odc. 5)
• 1966: Małżeństwo z rozsądku − Burczykowa, matka Joanny
• 1967: Kiedy miłość była zbrodnią − listonoszka
• 1969: Pan Wołodyjowski − stolnikowa Makowiecka, siostra Wołodyjowskiego
• 1999: Palce lizać − ciotka Celina
• 1999: Badziewiakowie − ciocia (odc. 5)
• 2000: Sukces − Maria Stafford
• 2006: Ja wam pokażę! − Hania, ciotka Judyty

Polski dubbing

• 1951: Alicja w krainie czarów − ptaszek

Odznaczenia i wyróżnienia

• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1995)^[53]
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1986)
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1979)^[54]
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1974)
• Złoty Krzyż Zasługi (1954)
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (1955)^[55]
• Medal 40-lecia Polski Ludowej (1984)
• Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2005)
• Złota Oznaka Honorowa Towarzystwa Polonia (1987)
• Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego (1967)
• Odznaka „Za Zasługi dla Warszawy” (1965)
• Odznaka „Za zasługi dla województwa łomżyńskiego” (1994)
• Nagroda Prezesa Rady Ministrów I stopnia (1979)
• Nagroda „Wiktora” – dla osobowości telewizyjnej (1986)
• Nagroda „Super Wiktora '2000” – za całokształt twórczości (2001)
• Nagroda „Prometeusza” – za wybitne osiągnięcia estradowe (1994)
• Nagroda Specjalna „Brylantowa Kolia” przyznana podczas uroczystości „Telekamer 2002”
• Honorowa Obywatelka Miasta Łomży
• Warszawianka Roku (1968)^[56]

Przypisy

Bibliografia

• ZbigniewZ. Korpolewski ZbigniewZ., Hanka Bielicka : umarłam ze śmiechu : wspomnienia, anegdoty, niepublikowane monologi, Warszawa: Prószyński Media, 2011, ISBN 978-83-7648-826-4, OCLC 802472699 .
• HankaH. Bielicka HankaH., Uśmiech w kapeluszu, MariaM. Sondej (oprac.), Łódź: „Akapit Press”, 2000, ISBN 83-87463-46-9, OCLC 830289570 .
• KatarzynaK. Droga KatarzynaK., Dziunia, ale dama. Powieść o Hance Bielickiej, Wydawnictwo Znak, 2022, ISBN 978-83-240-7643-7 .

Linki zewnętrzne

• Hanka Bielicka w bazie filmpolski.pl
• Hanka Bielicka, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [online] [dostęp 2021-04-09] .
• Hanka Bielicka w bazie IMDb (ang.)
• Hanka Bielicka w bazie Filmweb
• Hanka Bielicka na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
• Hanka Bielicka na zdjęciach w bibliotece Polona