Harmonia pedałowa

Harmonia 3-rzędowa ręczna i harmonia pedałowa, fot. 2005 r.

Harmonia pedałowa – polski ludowy instrument muzyczny. Odmiana ta występuje w Polsce[1]. Instrument ten powstał w wyniku połączenia elementów konstrukcyjnych harmonii oraz fisharmonii lub według innych teorii eoliny[2].

Budowa

Harmonia pedałowa z warsztatu Ignacego Mielnickiego
  • 2 miechy nożne (pedały)
  • rura metalowa lub mosiężna rura, śr. 35 mm, łącząca pedały z korpusem
  • instrument właściwy – najczęściej 24 basy, skala melodyczna: g-c3

Zastosowanie miechów nożnych powoduje prawie całkowite wyłączenie pracy rąk przy rozciąganiu miechów. Najczęściej miechy w górnej części instrumentu są tylko atrapą lub spełniają tylko funkcję pomocniczą przy zaznaczaniu akcentów muzycznych. Cechą charakterystyczną harmonii pedałowej jest małe zróżnicowanie dynamiczne, gra nonlegato. Gra się wyłącznie w pozycji siedzącej[3].

Historia

Pierwsze polskie harmonie pedałowe budowano w warszawskiej pracowni Piotra Stamirowskiego od 1900 roku[3]. Później te instrumenty produkował zakład Józefa Boruckiego, Adolf i Władysław Leonard oraz inni twórcy z mniejszych manufaktur warszawskich, radomskich i dęblińskich. Najczęściej "pedałówki" mają 24 basy w trybie durowym, co znacząco wpływa na lekkość instrumentu. Zdarzają się jednak egzemplarze 64-basowe, ze zmianami akordów durowych, molowych, septymowych[4].

Występowanie

Harmonie pedałowe cieszą się do dziś popularnością wśród kapel ludowych. Stanowią nieodłączny element kapel z regionów: radomskiego, świętokrzyskiego oraz Kurpi Zielonych. Najbardziej typowy skład kapeli w tych regionach to: harmonia pedałowa, skrzypce, bębenek ręczny (lub baraban).

Kapele

Zygmunt Koziatek z kapeli Kurpiowskiego Zespołu „Pod Borem” z Zawad

Współcześnie działające kapele z harmonią pedałową (2007):

  • Kapela Mariana Pełki (radomskie)
  • Kapela Kołazińskich (radomskie)
  • Kapela Siwaka z Chustek (świętokrzyskie)
  • Kapela Ryszarda Maniurskiego z Kadzidła (Kurpie Zielone)[5][6][7]
  • Kapela Kurpiowskiego Zespołu Pod Borem z Zawad (Kurpie Zielone)[8][9]
  • Kapela Drężków z Myszyńca (Kurpie Zielone)
  • Kapela Wiesławy Gromadzkiej (radomskie)
  • Kapela Bursów (radomskie)

Przypisy

  1. ↑ Jolanta Woźniak, Polski Folklor Muzyczny, Gdańsk: Akademia Muzyczna Gdańsk, 1995, ISSN 0239-7080.
  2. ↑ Encyklopedia Muzyki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995. ISBN 83-01-11390-1.
  3. ↑ a b Andrzej Chodkiewicz, Encyklopedia muzyki, Warszawa: Wydawn. Naukowe PWN, 1995, s. 353, ISBN 83-01-11390-1, OCLC 34128613 [dostęp 2022-08-13].
  4. ↑ W harmonii, z harmonią, PolskieRadio.pl [dostęp 2022-08-13].
  5. ↑ Milena Jaroszewska, Reprezentanci Kurpi nagrodzeni na Ogólnopolskim Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym, Ostrołęka Nasze Miasto, 29 czerwca 2022 [dostęp 2022-08-13] (pol.).
  6. ↑ Małgorzata Horoś, Relacja z imprezy - "Kolęda Kurpiowska" - Centralna Biblioteka Rolnicza im. Michała Oczapowskiego, cbr.gov.pl [dostęp 2022-08-13] (pol.).
  7. ↑ Wygrani 56. Ogólnopolskiego Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych, muzykatradycyjna.pl [dostęp 2022-08-13] (pol.).
  8. ↑ Kurpiowski Zespół "Pod Borem" z Zawad » Portal ZespolyLudowe.pl, Portal ZespolyLudowe.pl [dostęp 2022-08-13] (pol.).
  9. ↑ Zespół Pod Borem z Zawad świętować będzie 90-lecie. Apel do byłych członków, TerazOstroleka.pl, 10 lutego 2020 [dostęp 2022-08-13].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Harmonia pedałowa.jpg
Autor: Bogdan Kurpik, Licencja: CC BY-SA 4.0
Zygmunt Koziatek z kapeli Kurpiowskiego Zespołu „Pod Borem” z Zawad. Zdjęcie wykonano w czasie pleneru fotograficznego Kurpiowska Ballada w Zagrodzie Kurpiowskiej w Kadzidle, zorganizowanego przez Bogdana Białczaka.
Polish button 3-rows accordion and pedal 3-rows accordion.jpg
Autor: Szymon Brzezinski, Licencja: CC BY 3.0
Harmonia 3-rzędowa ręczna i harmonia pedałowa. Warsztaty podczas Taboru Domu Tańca
Harmonia Mielnicki 2.jpg
Autor: Tomiktomi, Licencja: CC BY-SA 3.0
Harmonia pedałowa prod. Ignacy Mielnicki