Hebdów

Hebdów

wieś
Klasztor w Hebdowie
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	proszowicki
Gmina	Nowe Brzesko
Strefa numeracyjna	12
Tablice rejestracyjne	KPR
SIMC	0329600
Położenie na mapie gminy Nowe Brzesko Hebdów
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Hebdów
Położenie na mapie województwa małopolskiego Hebdów
Położenie na mapie powiatu proszowickiego Hebdów
50°08′53″N 20°24′58″E/50,148056 20,416111

Kościół klasztorny w Hebdowie

Hebdów – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie proszowickim, w gminie Nowe Brzesko, przy drodze krajowej nr 79.

W latach 1975–1998 miejscowość leżała w województwie krakowskim.

Wieś Chebdów, była własnością opactwa norbertanów w Hebdowie. W drugiej połowie XVI wieku położona była w powiecie proszowskim województwa krakowskiego^[1].

Historia

Klasztor powstał prawdopodobnie w pierwszej połowie XII wieku. Jeden z kościelnych dzwonów nosił datę 1108 r. Według publikacji Antoniego Kraszowskiego z 1752 roku, do połowy XVIII wieku kroniki klasztorne liczyły 38 opatów. Pośród nich byli: Melchior Olszewski, sekretarz króla Zygmunta Augusta; Jordan z Zakliczyna; Gotard Tyzenhauzen, późniejszy biskup smoleński; Ludwik Stępkowski; Erazm Kretkowski; Aleksander Trzebiński; Tomasz Leżeński oraz Michał Wilkowski.

Mocą zawartego ze Stolicą Apostolską konkordatu wschowskiego w 1737 roku królowie Polski mieli prawo mianować tutaj opatów komendatoryjnych^[2].

Opatem klasztoru był także Józef Andrzej Załuski, założyciel biblioteki Załuskich w Warszawie. Od 1748 roku opatem był Józef Łaszcz, a zaraz po nim Franciszek Zborowski. W latach 1753–1760 Krzysztof Dobiński, sufragan łowicki. Po nim od 1771 roku opatem był kanclerz Andrzej Młodziejowski. W latach 1780–1791 ostatnim komendatoryjnym opatem był eksjezuita Karol Wyrwicz. Po nim byli jeszcze mianowani: Ignacy Pokubiato, Grzegorz Zacharjaszewicz i ksiądz Bystrznowski.

W hebdowskim klasztorze znajdowała się niegdyś jedna z najbogatszych bibliotek zakonnych w Polsce. W 1819 roku opactwo zostało skasowane przez zaborców rosyjskich. W 1859 roku miał miejsce pożar kościoła, po którym na pewien czas nabożeństwa zostały przeniesione do Nowego Brzeska. Po odbudowaniu kościół stał się na powrót siedzibą parafii.

Spis z 1827 roku wykazał 38 domów i 295 mieszkańców. Według kolejnego z 1838 roku wieś należała do dóbr rządowych. W ich skład wchodziły folwarki Hebdów i Nękanowice, miasto Brzesko Nowe oraz wsie Bugaj, Nękanowice, Gruszów i Wilków. Według Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego w latach 80. XIX wieku Hebdów znajdował się w gminie Gruszów w powiecie miechowskim. Wieś miała 569 mieszkańców (w tym 291 mężczyzn i 278 kobiet). W Hebdowie znajdował się klasztor i folwark, a także jeden dom murowany i 67 drewnianych. Funkcjonowała szkoła elementarna. Przed I wojną światową Aniela Zdanowska założyła we wsi koło gospodyń wiejskich^[3].

Zabytki

Zespół klasztorny pijarów (dawniej norbertanów), ufundowany przed 1149 rokiem przez rycerzy Strzeżysława i Wrocisława dla premonstratensów sprowadzonych z czeskiego Starachowa^[4]. W 1819 roku opactwo zostało skasowane przez zaborców rosyjskich. Od 1949 roku rezydują w nim pijarzy. W skład zespołu wchodzą:

• Kościół pw. Wniebowzięcia NMP wzniesiony w XIII wieku. Pierwotnie w stylu wczesnogotyckim, został gruntownie przebudowany na przełomie XVII i XVIII wieku. Przed 1664 rokiem wzniesiono wieże, które nadbudowano w 1859 roku do wysokości 45 metrów^[4]. Ze świątyni gotyckiej zachowało się prezbiterium. W latach 1692–1727 dobudowano do niego barokową kaplicę. Na ołtarzu głównym świątyni znajduje się gotycka figurka Matki Boskiej z Dzieciątkiem zwanej Hebdowską. Pozostałe wyposażenie barokowe i klasycystyczne.
• Klasztor, wzniesiony w połowie XVII wieku. Trzy skrzydła klasztoru otaczające prostokątny wirydarz zostały dobudowane do kościoła od strony południowej. Być może powstały na miejscu starszych budowli.
• Ogród
• Spichlerz klasztorny

Cały zespół został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych^[5].

Przypisy

Bibliografia

• Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Warszawa 1880–1885, Tom III, s. 45
• Atlas okolic Krakowa, wydawnictwo Compass, Kraków 2005