Helena Skirmunt

Helena Skirmunt
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

5 listopada 1827
Kołodne

Data i miejsce śmierci

1 lutego 1874
Amélie-les-Bains

Dziedzina sztuki

malarstwo, rzeźba

Helena Skirmunt znana też jako Helena Skirmuntówna, Helena Skirmuntowa, Helena Skirmuntt (ur. 5 listopada 1827 w Kołodnem, zm. 1 lutego 1874 w Amélie-les-Bains) – polska rzeźbiarka, malarka, uczestniczka powstania styczniowego, zesłaniec.

Życiorys

Urodziła się 5 listopada 1827 roku w rodzinie ziemiańskiej w Kołodnem koło Pińska. Córka pińskiego marszałka powiatowego Aleksandra Skirmunta i Hortensji z Ordów – siostry Napoleona Ordy[1][2].

Od dzieciństwa interesowała się malarstwem, rzeźbą i folklorem. Pobierała lekcje malarstwa u Wincentego Dmochowskiego w Wilnie. Studiowała malarstwo u Wilhelma Krause w Berlinie i u Karla Vogel von Vogelsteina w Dreźnie. Podróżowała po Europie. W 1848 została żoną ziemianina Kazimierza Skirmunta. Zamieszkała z mężem w majątku Kołodne[3]. Mieli czworo dzieci: Stanisława, Irenę, Konstancję i Kazimierę[1][2]. W swoich dobrach otaczała opieką wiejskie szkółki i dbała, aby nauczano tam języka polskiego. Interesowała się życiem ludu wiejskiego i popierała uwłaszczenie chłopów[1][4].

W majątku Kołodne malowała portrety członków rodziny, pobliskiej szlachty i obrazy religijne. Zaprojektowała architektoniczny ołtarz dla kościoła w Ochowie koło Pińska i z pomocą Konstantego Radyki odrestaurowała obrazy w kościele w Pińsku. W 1852 roku wyjechała w celach leczniczych za granicę. Podjęła studia rzeźbiarskie w Wiedniu, a potem w Rzymie. Po powrocie do kraju aktywnie zajęła się rzeźbiarstwem. W 1861 wykonała płaskorzeźbione herby Rzeczypospolitej (Korony, Litwy i Rusi). Wyrzeźbiła cztery krucyfiksy, jeden z nich znajdował się w kościele Podwyższenia Krzyża w Janowie Poleskim[1][2].

Wspierała powstanie styczniowe i działalność powstańczą Romualda Traugutta[1][4][5]. W 1863 roku została aresztowana za próbę dostarczenia depeszy Trauguttowi. Skazano ją na zesłanie do Tambowa[1][2]. Zwolniono w 1867 roku z zakazem powrotu do ojczyzny. Zamieszkała u teścia w Bałakławie na Krymie. Jej mąż założył tam winnice i zakład leczniczo – kąpielowy[6]. Na Krymie kontynuowała pracę malarską i rzeźbiarską. Stworzyła cykl płaskorzeźb dawnych władców Litwy[2] oraz kontynuowała pracę nad Szachami Polskimi, w których figury przedstawiały postacie z wyprawy króla Jana III Sobieskiego na Wiedeń[7][8]. Swoje prace tworzyła w duchu polskiego nazarenizmu[2] – kierunku w malarstwie pierwszej połowy XIX wieku, nawiązującego do klasycznej i idyllicznej stylistyki, eksponujący motywy religijne i patriotyczne.

W 1873 udała się na leczenie do Francji. Tam zmarła 1 lutego 1874 w Amélie-les-Bains. Jej prochy zostały sprowadzone z Francji i pochowane 2 października 1875[1] roku na cmentarzu w Pińsku[9].

Bronisław Zaleski w swojej książce „Z życia Litwinki”[1] tak scharakteryzował Helenę Skirmunt.

„ …Jak z razu w walkach z trudnościami wewnętrznymi artystycznej natury, tak później wśród prób i prześladowań rozlicznych rosła duchem i piękniała coraz bardziej; gorąca wiara, miłość Ojczyzny i sztuki jak trzy złota pasma splatały się na ten żywot, miłosierdzia dla drugich i pokornego o sobie uczucia pełen, a kiedy pracą wewnętrzną doszła do całkowitego umiłowania rzeczy nieśmiertelnych, i wtenczas, z mądrością oceniając stosunki, potrzeby i położenie dziś nasze, w doczesnych nawet do Ojczyzny nadziejach, nie zachwiała się do końca; obok śladów artystycznych twórczości, zostawiła po sobie daleko więcej nad to bo szczytny prawdziwie wzór Polki – Chrześcijanki…”

Wybrane prace artystyczne

  • Typ Polonusa z gipsu (1853)
  • Szachy Polskie, dwadzieścia figurek (1873)
  • Giedymin płaskorzeźba z gipsu (1870)
  • Mendog płaskorzeźba z gipsu (1870)
  • Trzy Paschały woskowe oddane do kościołów w Pińsku Warszawie i Różynie na Ukrainie

Portrety, malowidła, obrazy

  • Portret Konstancji z Sulistrowskich Skirmunttowej (1845)
  • Portret Sióstr Teofili i Zeonony Lubańskich (1850)
  • Obraz N.P. Niepokalanego Poczęcia w kościele w Duksztach
  • Autoportret Heleny Skirmunt

    Autoportret Heleny Skirmunt

  • Portret Sióstr Teofili i Zeonony Lubańskich. Dzieło Heleny Skirmunt 1850

    Portret Sióstr Teofili i Zeonony Lubańskich. Dzieło Heleny Skirmunt 1850

  • Chłopki z okolic Dawidgródka. Helena Skirmunt, 1855

    Chłopki z okolic Dawidgródka. Helena Skirmunt, 1855

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h Bronisław Zaleski, Z życia Litwinki 1827-1874, Poznań: Księgarnia Jana Konstantego Żupańskiego, 1876.
  2. ↑ a b c d e f Helena Skirmuntowa ze Skirmuntów, www.ipsb.nina.gov.pl [dostęp 2019-05-07] (pol.).
  3. ↑ Edward Maliszewski, Przewodnik po Gubernji Mińskiej. Zarys statystyczno-opisowy, Warszawa: Wydawnictwo Straży Kresowej, 1919, s. 30–31.
  4. ↑ a b Helena Skirmunt. Powrót z zapomnienia | Echa Polesia, polesie.org [dostęp 2019-05-07].
  5. ↑ Skirmunt - właściciele ziemscy o tym nazwisku, genealogia.okiem.pl [dostęp 2019-05-07].
  6. ↑ Ś.P.Kazimierz Skirmunt, [w:] Aleksander Jelski (red.), Kraj. Tygodnik polityczno-społeczny R.12, nr 16, Petersburg: Erazm Piltz, 22 kwietnia 1893, s. 22–23.
  7. ↑ Helena Skirmuntowa, Szachy polskie: Wyprawa wiedeńska, Kostka i Mulert (red.), Litografia M. Fajansa, 1883.
  8. ↑ Tygodnik Illustrowany. Seria 2, t. 15, nr 366, Warszawa: Józef Unger, 2 stycznia 1875, s. 11–13.
  9. ↑ KWORUM - Polsko-Polonijna Gazeta Internetowa – www.kworum.com.pl, www.kworum.com.pl [dostęp 2019-05-07].

Bibliografia

  • Bronisław Zaleski, Z życia Litwinki 1827-1874, Poznań: Księgarnia Jana Konstantego Żupańskiego, 1876.

Media użyte na tej stronie

Self-portrait by Helena Skirmunt.jpg
Autor: Ser Amantio di Nicolao, Licencja: CC BY-SA 4.0
Cropped from a photograph I took. Original is in the Vilnius Picture Gallery in Vilnius. The artist died in 1874, so it's in the public domain.
Гелена Скірмунт. Аўтапартрэт.jpg
Гелена Скірмунт. Аўтапартрэт
Teafilija, Zianona Lubanskija. Тэафілія, Зянона Любанскія (A. Skirmunt, 1850).jpg
Партрэт сясьцёр Тэафіліі (Teafilija Lubanskaja) і Зяноны (Zianona Lubanskaja) Любанскіх