Herb Czechosłowacji

Herb Czechosłowacji - jeden z symboli państwowych państwa czechosłowackiego istniejącego latach 1918 - 1992, kilkukrotnie zmieniany wraz z przemianami ustrojowymi i politycznymi.

Lata międzywojenne

Herb tymczasowy

Pierwszy herb Czechosłowacji, jako tymczasowy został ustanowiony 19 maja 1919 r. będący dotychczasowym herbem Królestwa Czech. Przedstawiał w polu czerwonym dwuogonowego lwa w skoku, zwróconego w prawo z językiem, pazurami i koroną złotymi^[1]

Herb mały
Herb średni
Herb wielki
Herb mały na pomniku w Pradze

Herb Czechosłowacji używany był w trzech wersjach: herbu małego, średniego i wielkiego. Został ustanowiony 30 marca 1920 r.^[2] Projektował go Alfons Mucha.

Mały herb przedstawia historycznego czeskiego lwa z dwoma ogonami, ze słowackim herbem na piersiach. Słowacki symbol przedstawia góry z krzyżem Cyryla i Metodego.

Średni herb jest na tarczy czterodzielnej w krzyż, z tarczą sercową. W polu pierwszym czerwonym, srebrny krzyż lotaryński na błękitnym trójwzgórzu (herb Słowacji); w polu drugim dwudzielnym w słup, z prawej (heraldycznie) na błękitnym trzy złote pasy, z lewej na srebrnym tle czerwony wspięty niedźwiedź (herb Zakarpacia); w trzecim polu błękitnym orzeł w szachownicę srebrno-czerwoną, dziób i szpony złote (herb Moraw); w czwartym, złotym, czarny orzeł ze srebrną przepaską z krzyżem na piersi, szpony i dziób czerwone (herb Śląska). W tarczy sercowej, czerwonej srebrny lew wspięty, o podwójnym ogonie oraz złotej koronie i języku (herb Czech).

Ruś Podkarpacka nigdy nie była historyczną krainą i nigdy nie posiadała herbu, więc herb zawiera symbolikę obu narodów tu żyjących, jakimi są ukraińskie kolory i czerwony niedźwiedź. Herb Rusi Podkarpackiej ustanowiono w 1920 r., niedźwiedź został wzięty z herbów miast Zakarpacia w których często występuje.

Herb wielki zawiera symbole wszystkich ziem historycznych, z których składała się Czechosłowacja: w tarczy siedmiopolowej z tarczą sercową, w polach 1, 2, 3 i 4 herby jak w herbie średnim; w polu 5, błękitnym złoty orzeł (Ziemia cieszyńska); pole 6, dwudzielne w słup z lewej srebrne, z prawej czerwone (Ziemia opawska), pole 7; dwudzielne w słup łączy z prawej herb ziemi cieszyńskiej, z lewej opawskiej (Ziemia raciborska). W tarczy sercowej czerwonej, srebrny lew o podwójnym ogonie, korona i język złote (Czechy). Tarcza podtrzymywana jest przez dwa złote lwy, stojące na gałązkach lipy, oplecionych wstęgą z dewizą – Pravda vítězí (czes. Prawda zwycięża).

Dewiza herbowa (czasem podawana w formie łacińskiej Veritas vincit) pochodzi z listów Jana Husa do Jana z Rejštejnu z 1413 i 1415 roku^[3], który z kolei zaczerpnął je z apokryficznej Trzeciej Księgi Ezdrasza.

II wojna światowa

Protektorat Czech i Moraw

Herb mały
Herb wielki

Obowiązywał w latach 1939-1945 na terenie okupowanych przez nazistów terenów dawnej Czechosłowacji, czyli Protektoratu Czech i Moraw. Został ustanowiony 10 sierpnia 1939 r.^[4]

Herb wielki był czwórdzielny w krzyż. W polu pierwszym i czwartym znajdowało się historyczne godło Czech – biały lew na czerwonym tle. W polu drugim i trzecim znajdował się herb Moraw – orzeł w szachownicę srebrno-czerwoną na niebieskim tle.

Częściej w użyciu był herb mały – przedstawiał historycznego lwa czeskiego na czerwonym tle. Był podobny do przedwojennego małego herbu Czechosłowacji, nie posiadał jednak na piersi herbu Słowacji. Był to przywrócony herb tymczasowy z 1919 r.

Okręg Rzeszy Kraj Sudetów

Herb

Obowiązywał w latach 1940-1945 na terenie okupowanych przez nazistów terenów dawnej Czechosłowacji, czyli Okręgu Rzeszy Kraj Sudetów (1938-1945). Został ustanowiony 9 września 1940 r.

W polu pierwszym znajdowała się na czerwonym tle czarna orlica przemyślidzka (orzeł świętowacławski – dawny herb Czech aż do połowy XIII wieku), w polu drugim dwudzielnym w słup orlica morawsko-śląska, z prawej (heraldycznie) na srebrnym tle połowa orlicy czarnej z białą przepaską w kształcie półksiężyca (herb Śląska Sudeckiego), z lewej na czarnym tle połowa orlicy w szachownicę srebrno-czerwoną (herb Moraw). W polu dolnym znajdowała się na czerwonym tle krata srebrna - fragment herbu Wolnego Miasta Rzeszy - Chebu (Eger) jako symbol Ziemi Chebskiej (Egerlandu).

Republika Słowacka

Herb

Obowiązywał w latach 1939-1945 na terenie pierwszej Republiki Słowackiej.

Po II wojnie światowej 1945–1960

Po II wojnie światowej Ruś Podkarpacka została wcielona do ZSRR. Z pewnymi zastrzeżeniami powrócono do używania herbu przedwojennego, jednak średniego herbu przestano używać, chociaż formalnie nie został usunięty. Dużego herbu wciąż używał parlament i prezydent. W innych przypadkach stosowano mały herb przedwojenny.

Po „zbudowaniu komunizmu” 1960-1990

Herb w latach 1960-1990

W 1960 roku Centralny Komitet KPCz uznał okres budowy fundamentów komunizmu w Czechosłowacji za zakończony, w związku z czym uznano, że potrzeba nowych symboli państwowych. Do urzędowej nazwy państwa dodano określenie „socjalistyczna”. Flaga pozostała bez zmian, ale zaczął obowiązywać nowy i jedyny herb. Wbrew heraldycznym zasadom zmieniono jego kształt: przyjęto kształt pawęży husyckiej piechoty, która według komunistycznej propagandy była ówczesnym postępowym proletariatem, walczącym przeciw reakcjonistycznym siłom: feudałom i Kościołowi. Lew utracił królewską koronę i otrzymał komunistyczną pięcioramienną gwiazdę. Słowacki symbol na piersiach lwa przedstawiał palący się duży ogień (po słowacku vatra) na narodowej górze Krywań, co symbolizowało Słowackie Powstanie Narodowe w 1944 roku^[5].

Po upadku komunizmu 1990–1992

Herb od 1990

Tarczę herbu podzielono na cztery części. Z lewej strony na górze i z prawej na dole znalazł się czeski lew, w pozostałych częściach słowacki podwójny krzyż lotaryński na trzech wzgórzach, symbolizujących Tatry, Fatrę i Matrę.

Herb w takiej postaci przyjęto 20 kwietnia 1990 r.^[6].

Herb na fladze prezydenckiej

Flaga prezydencka w latach 1918-1939 oraz 1945-1960
Flaga prezydencka od 1960 r.
Flaga prezydencka od 1990 r.

Oprócz flagi państwowej istniała jeszcze flaga prezydencka, która zawierała herb i motto Pravda vítězí (Prawda zwycięża). Motto od 1990 r. zapisywane było w języku łacińskim (Veritas vincit).

Zobacz też

Przypisy

↑ rozporządzenie Rządu Republiki Czechosłowackiej z dnia 19 maja 1919 r. ustanawiające herb państwowy (č. 300/1919 Sb.)
↑ ustawa z dnia 30 marca 1920 r., ustanawiająca przepisy dotyczące flagi państwowej, herbów państwowych i pieczęci państwowej (č. 252/1920 Sb.).
↑ Václav Havel: Projev prezidenta republiky Václava Havla na Mezinárodním sympoziu o mistru Janu Husovi (cz.). W: hrad.cz [on-line]. 17-12-1999. Cytat: A nemohu-li já osvoboditi pravdy ve všem, alespoň nechci být nepřítelem pravdy a toužím smrtí odporovati souhlasu (...) Nade vším vítězí pravda.
↑ rozporządzenie Rządu z dnia 10 sierpnia 1939 r., zmieniające ustawę z dnia 30 marca 1920 r., č. 252 Sb.z. a n., ustanawiającą przepisy dotyczące flagi państwowej, herbów państwowych i pieczęci państwowej (č. 222/1939 Sb.).
↑ ustawa z dnia 17 listopada 1960 r. o herbie państwowym i o fladze państwowej (č. 163/1960 Sb.)
↑ ustawa konstytucyjna z dnia 20 kwietnia 1990 r. o symbolach państwowych Czeskiej i Słowackiej Republiki Federacyjnej (č. 102/1990 Sb.)

[1] rozporządzenie Rządu Republiki Czechosłowackiej z dnia 19 maja 1919 r. ustanawiające herb państwowy (č. 300/1919 Sb.)

[2] ustawa z dnia 30 marca 1920 r., ustanawiająca przepisy dotyczące flagi państwowej, herbów państwowych i pieczęci państwowej (č. 252/1920 Sb.).

[Havel-3] Václav Havel: Projev prezidenta republiky Václava Havla na Mezinárodním sympoziu o mistru Janu Husovi (cz.). W: hrad.cz [on-line]. 17-12-1999. Cytat: A nemohu-li já osvoboditi pravdy ve všem, alespoň nechci být nepřítelem pravdy a toužím smrtí odporovati souhlasu (...) Nade vším vítězí pravda.

[4] rozporządzenie Rządu z dnia 10 sierpnia 1939 r., zmieniające ustawę z dnia 30 marca 1920 r., č. 252 Sb.z. a n., ustanawiającą przepisy dotyczące flagi państwowej, herbów państwowych i pieczęci państwowej (č. 222/1939 Sb.).

[5] ustawa z dnia 17 listopada 1960 r. o herbie państwowym i o fladze państwowej (č. 163/1960 Sb.)

[6] ustawa konstytucyjna z dnia 20 kwietnia 1990 r. o symbolach państwowych Czeskiej i Słowackiej Republiki Federacyjnej (č. 102/1990 Sb.)

[7] Republika Kosowa jest uznawana przez 105 ze 193 państw członkowskich ONZ, 23 z 28 UE i 24 z 28 NATO, w tym Polskę.

[8] Mołdawska Republika Naddniestrza nie jest uznawana przez żadne państwo

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[A]

[B]

Państwa niepodległe	Albania Andora Austria Belgia Białoruś Bośnia i Hercegowina Bułgaria Chorwacja Czarnogóra Czechy Dania Estonia Finlandia Francja Grecja Hiszpania Holandia Irlandia Islandia Kazachstan Kosowo^[A] Liechtenstein Litwa Luksemburg Łotwa Macedonia Północna Malta Mołdawia Monako Niemcy Norwegia Polska Portugalia Rosja Rumunia San Marino Serbia Słowacja Słowenia Szwajcaria Szwecja Turcja Ukraina Watykan Węgry Wielka Brytania Włochy
Terytoria zależne	Gibraltar Guernsey Jersey Wyspa Man Wyspy Owcze
Państwa nieuznawane na arenie międzynarodowej	Naddniestrze^[B]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne