Herb Piastów dolnośląskich
Herb Piastów dolnośląskich – herb dynastii Piastów, rządzących księstwami Dolnego Śląska. Stanowiła go tarcza herbowa o złotym polu z czarnym orłem ze srebrną przepaską sierpową biegnącą przez skrzydła i pierś orła, która była zwieńczona krzyżem[1].
Herb ten z czasem stał się godłem całego Dolnego Śląska[1]. Symbolizuje Śląsk w herbach wielu jednostek administracyjnych, a także miast i gmin.
Orzeł nie był ukoronowany, jednakże w późniejszych stylizacjach herbów związanych z regionem dodawano na głowie złotą koronę.
Historia
Po raz pierwszy herb został umieszczony na pieczęci pieszej Henryka II Pobożnego, której używał w latach 1224–1240. Na otoku pieczęci znajdował się napis w tłumaczeniu: Pieczęć Henryka, syna księcia Śląska. Pieczęci tej używał za życia ojca (do 1238), a także po jego śmierci gdy odziedziczył księstwo[1].
Herb ten widniał także na pieczęciach kolejnych książąt Dolnego Śląska[1]:
- książąt wrocławskich: Henryk III Biały, Henryk IV Prawy,
- książąt legnickich: Bolesław II Rogatka, Henryk V Brzuchaty, Bolesław III Rozrzutny,
- książąt głogowskich: Konrad I głogowski, Henryk III,
- książąt świdnickich, jaworskich i ziębickich: Bolko I Surowy, Bernard, Henryk I, Bolko II Mały.
Herb był używany przez większość książąt dolnośląskich w 2. połowie XIV wieku, jednakże niektórzy nie dodawali do sierpowej przepaski krzyża. Miało to miejsce w księstwie oleśnickim i brzeskim. W miarę większego podziału Śląska przyjmowano także inne barwy orła. W księstwie świdnickim w srebrnym polu znajdował się przepołowiony czarno-czerwony orzeł z przepaską, a w księstwie ziębickim czerwono-czarny orzeł z przepaską[2].
Herb księcia brzeskiego Ludwika I, z Herbarza Geldrii (ok. 1370–1395)
Herb w Wernigeroder Wappenbuch (ok. 1475–1500)
Herb księcia żagańskiego Baltazara z Wernigeroder Wappenbuch (ok. 1475–1500)
Herb księstwa śląskiego z mapy Willema i Johanna Blaeu (ok. 1645)
Herb suwerennego księcia śląskiego z herbarza szlachty śląskiej (1847)
Motyw w herbach regionalnych
Godło Piastów dolnośląskich przyjęły do swoich herbów miasta, wsie, gminy, a także powiaty Dolnego Śląska podkreślając swą przynależność do regionu lub związki z panującymi książętami. Herb Piastów dolnośląskich jest jednym z elementów tożsamości regionu Dolnego Śląska. Herb przyjęły władze Królestwa Prus w herbach dużych jednostek administracyjnych jak pruska prowincja Śląsk, prowincja Dolny Śląsk, a także władze Cesarstwa Austriackiego w herbie prowincji Śląsk Austriacki.
W latach międzywojennych herb przyjęto do herbu średniego i wielkiego Czechosłowacji. Także w 1993 r. w herbie Czech umieszczono w jednym polu czarny orzeł ze zgorzelcem i koroną na głowie, symbolizującą Śląsk[3] (w heraldyce czeskiej cz. orel posiada dwie głowy, a cz. orlice jedną[4]). Herb ten znajduje się również w niektórych herbach miast Śląska Czeskiego (m.in. Jabłonkowa).
W 1957 r. przyjęto herb Liechtensteinu, na którym znajduje się ukoronowany orzeł symbolizujący Śląsk[5]. Nawiązuje on do księstwa opawskiego i karniowskiego, których władcą został Karol I Liechtenstein w 1613 i 1623 roku[6].
Konstytucja Saksonii z 1992 r. zezwala równoprawnie z symbolami saskimi korzystać z herbu Dolnego Śląska na terenie śląskiej części kraju związkowego[7]. Stanowi jeden z elementów herbu powiatu Görlitz.
Herb przyjęto do herbów następujących jednostek administracyjnych:
- herb województwa dolnośląskiego (2000)
- herb kraju morawsko-śląskiego
- herb kraju ołomunieckiego (2000).
Herb Śląska Austriackiego autorstwa Hugo Ströhla
Herb w godle pruskiej prowincji Śląsk
Mały herb pruskiej prowincji Śląsk
Herb Liechtensteinu (1957)
Herb Czech (1993)
Herb kraju ołomunieckiego (2000)
Motyw w herbach miejskich
- Przykłady użycia herbu Piastów dolnośląskich w herbach miast:
Herb Lubina
Herb Nowej Soli
Herb Bolesławca
Herb Żagania
Herb Żytawy
Herb Świebodzina
Herb Sulechowa
Herb Złotoryi
Herb Jelcza-Laskowic
Herb Ząbkowic Śląskich
Herb Szprotawy
Herb Krosna Odrzańskiego
Herb Jesionika
Zobacz też
Przypisy
- ↑ a b c d Alfred Znamierowski: Insygnia, symbole i herby polskie : kompendium. Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 87. ISBN 83-7311-601-X.
- ↑ Alfred Znamierowski: Insygnia, symbole i herby polskie : kompendium. Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 88. ISBN 83-7311-601-X.
- ↑ 3/1993 Sb. o státních symbolech České republiky. Ministerstvo vnitra. [dostęp 2011-01-07]. (cz.).
- ↑ Helena Znojemská, Zdeněk Tábor Dražovický: Zvířata. [dostęp 2011-01-07]. (cz.).
- ↑ Flag, coat of arms, symbol – Fürstentum Liechtenstein. Księstwo Liechtenstein. [dostęp 2022-10-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-28)].
- ↑ Herbert Haupt: Liechtenstein, Karl I. von – Historisches Lexikon. 31.12.2011. [dostęp 2022-10-27]. (niem.).
- ↑ Verfassung des Freistaates Sachsen vom 27. Mai 1992. Sächsischer Landtag. [dostęp 2011-01-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-06-17)]. (niem.).
Media użyte na tej stronie
Herb województwa dolnośląskiego. Uchwalony 23 lipca 2009. Wprowadzony 17 grudnia 2009.
Herb Kraju Ołomunieckiego
Henryk IV Probus tomb effigy
Wappen des Herzogtums Schlesien
Autor: Glasshouse, Licencja: CC BY-SA 3.0
Coat of Arms of the Prussian Province of Silesia
Herb Kraju Morawsko-Śląskiego
Coat of arms of Liechtenstein
Autor: Glasshouse, using elements of Heralder and Trondivers, Licencja: CC BY-SA 4.0
Shield of the Prussian State of Silesia
Souverainer Herzog von Schliesien – Wappen
Herb Ludwika I księcia brzeskiego w Armorial Gelre
„Wernigeroder (Schaffhausensches) Wappenbuch“; Süddeutschland 4. Viertel 15. Jh.
Bayerische Staatsbibliothek München, Cod.icon. 308 n
Familien- und Landeswappen des hohen Adels im Heiligen Römischen Reich:
Wappen des Herzog von Freistadt und Herzog von Liegnitz, 30v
coat of arms
.png)
Coat of arms of the Duchy of Silesia
taken from a map in the Blaeu Atlas, but it was a rework from Silesia Ducatus (A Martino Helwigio Nißense descriptus), ca. 1561
Herb księcia żagańskiego
