Herb Piastów górnośląskich

Herb Władysława Opolczyka z Herbarza Geldrii (ok. 1370–1395)

Herb księcia cieszyńskiego z Wernigeroder Wappenbuch (ok. 1475–1500)

Herb Piastów górnośląskich nad kaplicą piastowską w kościele franciszkańskim w Opolu

Herb Piastów górnośląskich – herb dynastii Piastów śląskich z linii opolskiej, cieszyńskiej i bytomsko-kozielskiej, mających swoje księstwa na Górnym Śląsku. Tworzyła go tarcza herbowa o błękitnym polu ze złotym orłem. Piastowie górnośląscy posiadali godło w dwóch wariantach: orzeł z koroną lub jej pozbawiony. Korona została dodana w późniejszym okresie, przy czym tylko książęta opolscy i następnie książęta cieszyńscy mieli w herbie orła ukoronowanego^[1].

Złotego orła w polu błękitnym dziedziczyli książęta takich księstw śląskich jak: księstwo opolskie, księstwo niemodlińskie, księstwo strzeleckie, księstwo kozielsko-bytomskie, księstwo bytomskie, księstwo raciborskie, księstwo cieszyńskie, księstwo prudnickie, a przed zakupem przez króla polskiego także władcy księstwa oświęcimskiego^[1].

Historia

Jako pierwszy z przedstawicieli dynastii Piastów używał wizerunku orła jako godła książę opolsko-raciborski Kazimierz I opolski, co potwierdza zachowana pieczęć konna na dokumencie z 1222 r.^[1] Na pieczęci znajdował się wizerunek księcia trzymającego tarczę z gotyckim orłem^[2]. Nie wiadomo czy herb ten posiadał odmienne barwy od herbów z orłami pozostałych Piastów, ponieważ barwne przekazy ikonograficzne pochodzą dopiero z XIV wieku^[3]. Na podstawie pieczęci na dokumentach z lat 1257 i 1260 stwierdza się, że od księcia opolsko-raciborskiego Władysława złoty orzeł był dziedziczony przez przedstawicieli wszystkich linii Piastów na Górnym Śląsku^[1]. Najstarszy barwny wizerunek herbu księstwa opolskiego zachował się na zamku w Lauf pod Norymbergą, gdzie w 1353 roku wyryto w kamieniu 114 herbów księstw, biskupstw i miast. Na znajdującym się tam do dzisiaj herbie zachował się ślad koloru żółtego na orle i błękitnego na tarczy^[4][5]. Tę kolorystykę potwierdza Herbarz Geldrii z lat 1370-1395.

Herb ulegał pewnym zmianom stylistycznym i modyfikacjom, z których największą jest korona na głowie orła. Koronę wprowadził epizodycznie książę bytomski Kazimierz (2. połowa XIII wieku), a następnie posługiwali się nią na pieczęciach i w herbach nieprzerwanie książęta opolscy od czasów Bolka IV (2. połowa XIV wieku) do śmierci ostatniego z linii Piastów opolskich Jana II Dobrego w 1532 r. Ostatni książę opolski zapisał testamentem swój herb stanom księstwa opolsko-raciborskiego, co przyjmuje się za przekazanie go całemu społeczeństwu tej ziemi^[1].

Motyw w herbach regionalnych

Godło Piastów górnośląskich przyjęły do swoich herbów oraz flag miasta, wsie, gminy, a także powiaty Górnego Śląska podkreślając swą przynależność do regionu lub związki z panującymi książętami. Utworzona w 1919 roku pruska prowincja Górny Śląsk przyjęła do swego herbu połowę złotego orła. W latach międzywojennych przyjęto do herbu wielkiego Czechosłowacji, herb książąt cieszyńskich oraz herb książąt opawsko-raciborskich (dwa pola ze złotym orłem). W 2000 r. w Polsce władze dwóch województw nawiązały do herbów Piastów górnośląskich, ustanawiając dwie różne odmiany dla herbu województwa śląskiego i herbu województwa opolskiego.

Należy także zwrócić uwagę, że obecność godła Piastów górnośląskich nie oznacza obecnie bezpośredniej przynależności do historycznego Górnego Śląska, co poświadcza stary herb Częstochowy, a także herb Oświęcimia, herb Żywca, których to przynależność do regionu zależna jest od ram czasowych.

• 

  Herb Piastów cieszyńskich (XVIII wiek)

• 

  Herb Górnego Śląska autorstwa Hugo Ströhla (XIX wiek)

• 

  Herb pruskiej prowincji Górny Śląsk (po 1919 r.)

• 

  Zatwierdzony projekt herbu województwa śląskiego II Rzeczypospolitej (1929)

• 

  Herb województwa śląskiego (2001)

• 

  Herb województwa opolskiego (2000/2001)

Motyw w herbach miejskich

Średniowieczne nawiązanie do herbu

Herb księstwa raciborsko-opawskiego

W 1336 bezpotomnie umarł książę raciborski Leszek i testamentem zapisał księstwo raciborskie Mikołajowi II z dynastii Przemyślidów. W 1337 król czeski Jan Luksemburski połączył księstwo raciborskie z księstwem opawskim w jedno. Z tego czasu pochodzi herb księstwa raciborsko-opawskiego dzielony w słup na dwa pola. Pole prawe zawiera w polu błękitnym wizerunek złotego orła Piastów górnośląskich. Pole lewe nawiązuje do herbu księstwa opawskiego i zawiera dzielone w słup na dwa pola – jedno w kolorze czerwonym a drugie białym^[6]. Księstwo raciborsko-opawskie istniało do 1377^[7].

Zobacz też

• Herb Piastów dolnośląskich
• Herb Śląska
• Herb Piastów małopolskich

Przypisy

Literatura dodatkowa

• Kaganiec Małgorzata: Heraldyka Piastów śląskich 1146-1707, Katowice 1992;