Historia kolei w Indiach

Indie brytyjskie

Lahaur, peron dworca z ok. 1860 r.

Darjeeling Himalayan Rly

Kalkuta, tramwaje w 1945 r.; jedyna pozostała sieć tramwajowa w Indiach

Pociąg pasażerski podróżujący dłuższym wiaduktem kolejowym Thane koło Bombaju w 1855 r.

Sieć kolejowa w Indiach została zbudowana przez prywatny kapitał korzystający z gwarancji państwowych 5% zysku w ciągu pięciu lat eksploatacji linii (uchwała Parlamentu w Londynie z 1846 r.).

• 1851 – Roorkee: pierwsze użycie parowozu na kolei służącej dowozowi materiałów do budowy mostu Solani na Gangesie;
• 16 IV 1853 – otwarcie pierwszej kolei parowej: linia Bombaj – Thane kolei Great Indian Peninsular Rly. (GIPR) (35 km); w 1855 przedłużona do Vasind;
• 1854 – otwarcie linii (Kalkuta) Howrah – Hoogly (38 km); linia wkrótce przedłużona Pundooah; East Indian Rly. (EIR);
• 1855 przedłużenie do Raniganj (193 km) z wykorzystaniem „toru eksperymentalnego” linii Kalkuta – Delhi z 1851 r.;
• 1856 – otwarcie linii (Madras) Royapuram / Veyasarapady – (Arcot) Wallajah Road (ok. 100 km), Madras Rly.;
• 1859 – otwarcie linii Allahabad – Kanpur;
• 13 V 1861 – pierwsza kolej w dzisiejszym Pakistanie: otwarcie odcinka Karaczi-Kotri; Scinde Rly.;
• 1862 – pierwsza kolej w obecnym Bangladeszu: otwarcie linii Kalkuta – Kushtia (tor 1676 mm); East Bengal Rly.; most na Gangesie (Hardinge Bridge) otwarto dopiero 1915; kolej zamierzona jako połączenie Birmy z Kalkutą dotarła tylko do zachodniego brzegu Brahmaputry – połączenie Kalkuta – Dhaka nie zostało zbudowane do podziału Bengalu w 1947;
• 27 XII 1864 – pierwsza kolej na Cejlonie: otwarcie linii Kolombo – Ambepussa (54 km)^[1];
• 1870 – połączenie Bombaj – Kalkuta: GIPR kończy odcinek przez Thull Ghat: Itarsi – Jabalpur, gdzie dochodziła linia EIR z Allahabadu;
• 1872 – budowa pierwszej kolei na torze 1000 mm: Delhi – Farukh Nagar; rozstaw 1000 mm rozpowszechnił się jednak dopiero w XX w.;
• 1879 – otwarcie linii Sara – Parbatipur – Chilahati – Shiliguri w Bengalu Wschodnim; tor 1000 mm, zamieniony na 1676 mm 1914–26 po otwarciu mostu na Gangesie;
• ...

Do 1880 r. długość sieci osiągnęła 14,5 tys. km.

• 1881 – otwarcie kolei Shiliguri Jctn. – Darjeeling; tor 610 mm (Darjeeling Himalayan Rly.)^[2];
• 1885 – pierwsza kolej w Dhace: otwarcie linii Narayanganj – Dhaka – Mymensingh (tor 1000 mm); Dhaka State Rly.; początek budowy sieci kolei na torze 1000 mm na wschód od Brahmaputry;
• ...
• 1894 – pierwszy tramwaj elektryczny w Madrasie – zasilanie dolne; 1898 w Kolombo; 1902 w Kalkucie; 1905 ponownie w Madrasie, ale z zasilaniem górnym; 1907 w Bombaju;
• 1896 – otwarcie linii Chittagong – Comilla – Akhaura – Kulaura – Shahbajpur (tor 1000 mm); Asam Bengal Rly.; budowa sieci na wschodzie obecnego Bangladeszu trwała do lat 30. XX w.;
• 1899 – otwarcie kolei Nilgiri Railway Mettupalayam – Udagamandalam (stan Tamil Nadu); tor 1000 mm z odcinkami zębatymi;
• 1903 – otwarcie kolei Kalka – Shimla; linii górskiej na torze 610 mm, od 1952 762 mm;
• 1903 – wprowadzenie zamknięć nastawczych („interlocking”) na dziewięciu stacjach w okolicach Bombaju, w tym na dworcu Victoria; kolej GIPR;
• 1905 – budowa wojskowej linii bocznej do Afganistanu wzdłuż rzeki Kabul; rozmontowana 1909;
• 1906 – otwarcie przebudowanego dworca Howrah naprzeciwko Kalkuty, największego w Indiach;
• 1907 – rząd wykupuje prawie wszystkie główne linie kolejowe i wydzierżawia je prywatnym operatorom;
• 1908 – Karaczi: tramwaje spalinowe zastępują tramwaje konne;
• 1909 – South India Rly. rozpoczyna budowę kolei łączącej Indie z Cejlonem; inwestycja nigdy nie została ukończona; 1914 wprowadzono parowe promy na brakującym odcinku 20-kilometrowym odcinku połączenia; cyklon zniszczył linie i porty w 1964, połączenie nie zostało odbudowane;
• ...
• 1925 – Bombaj: pierwsze pociągi elektryczne (podmiejskie); =1500 V; 1926 ukończenie elektryfikacji magistrali do Poona i Igatpuri przez trudne górskie odcinki na Ghatach Bhane i Thal;
• 1931 – pierwsze elektryczne pociągi podmiejskie w Madrasie;
• 1937 – otwarcie mostu na rzece Meghna umożliwiło bezpośrednie połączenie Dhaki z Chittagong; Asam Bengal Rly.;

Charakterystyczną cechą sieci kolejowej Indii stało się zróżnicowanie rozstawów toru. Dominujące znaczenie miał tor szeroki (1676 mm), wykorzystywała go większość sieci, w tym linie główne. Sieć na torze 1000 mm była szczególnie gęsta w okolicach Vadadara (Gudżarat) i w Radżastanie na zachodzie kraju, w Bengalu Wschodnim i Asamie na wschodzie (ok. 17 tys. km) oraz na większości obszaru południowych Indii (ok. 8 tys. km). Powstały też sieci lub linie na torach węższych, szczególnie 762 mm (okolice Vadodara, Gondia, Jabalpur).

Rozwój kolei w państwach sukcesyjnych

Ćennaj, stacja Thirumayilai na linii SKM

Ćennaj, stacja Velachery na linii SKM. Linia w trakcie konwersji z rozstawu metrowego na szeroki 1676 mm

Bangladesz: „Bangabandhu Jamuna Multipurpose Bridge”; niewidoczny na zdjęciu tor kolejowy dwóch rozstawów ułożono pod masztami wysokiego napięcia

Aktualna sieć kolejowa Indii

W 1947 r. sieć kolejowa została podzielona między Indie i Pakistan, linie zostały w większości przerwane. Do Pakistanu przeszła większość sieci Bengal Asam Rly. i North Western Rly., a sieć stanu Asam została odcięta od sieci Indii obszarem Pakistanu Wschodniego (obecnie Bangladesz). Migracjom ludności między nowo utworzonymi państwami towarzyszyła wymiana personelu kolejowego i urządzeń. Układ ruchu zmienił się zasadniczo: Karaczi przestało odgrywać rolę jako punkt skupiający ruch do północnych Indii, cały ruch skupił się w Bombaju. Ruch do Dżammu i Kaszmiru zamiast iść przez Lahaur i Rawalpindi, skierował się na Delhi. Dworzec Sealdah w Kalkucie, skąd wychodził ruch w kierunku Dhaki, stał się dworcem głównie podmiejskim.

• 1950 – (IND) otwarcie Asam Rail Link, linii omijającej Pakistan Wschodni; tor metrowy; w następnych latach budowa mostów na Brahmaputrze; 1985 ukończenie linii na torze szerokim do Guwahati (stolica Asamu) w pełni połączyło stany północno-wschodnie z siecią państwową;
• 1951 – (IND) ostateczne upaństwowienie kolei; amalgamacja 42 zarządów w jeden zarząd państwowy Indian Railways;
• 1954 – przywrócenie połączenia Lahaur – Amritsar (para pociągów na tydzień); nie funkcjonowało 2001–04;
• 1957 – (IND) przyjęcie zasilania ~25 kV 50 Hz jako standardowego dla sieci dalekobieżnej; pierwsze odcinki: Burdwan – Mughalsarai przez Grand Chord oraz Tatanagar – Rourkela; technologia francuska. Elektryfikację sieci prowadzi się nadal: długość sieci wzrosła od 748 km w 1960/61 do 17,5 tys. km w 2004/05;
• 1960 – (IND) ukończenie połączenia między siecią metrową północnego wschodu i południa kraju – odcinek Khandwa – Hingoli na linii Akot – Akola – Basim przez rzeki Tapti i Purna, mającej 2 duże tunele, 50 dużych mostów i spiralę; ostatnią linią zbudowaną na torze metrowym była prawdopodobnie trasa Himmatnagar – Udaipur;
• ...
• 1968 – (PAK – BD) otwarcie nowego dworca w Dhace; Pakistan Eastern Rly.;
• 1971 – zawieszenie połączeń między Indiami a nowo utworzonym Bangladeszem;
• 1984 – (IND) pierwsze odcinki metra w Kalkucie;

Wiele linii kolejowych było kilkakrotnie przekuwanych na tor innego rozstawu. Od lat 90. XX wieku masowo podejmuje się konwersje z toru metrowego na szeroki w celu ujednolicenia sieci krajowej. Przebudowa objęła także linię łączącą Akot – Purna.

• 1996 – (IND) otwarcie Konkan Rly., łączącej Bombaj (a właściwie stację Roha) z Mangalore; 760 km długości, tor 1676 mm;
• 1997 – (IND) pierwszy odcinek SKM w Ćennaju (dawn. Madras, MRTS);
• 1998 – (BD) otwarcie mostu kolejowo-drogowego „Bangabandhu Jamuna Multipurpose Bridge” na Brahmaputrze, łączącego Tangail i Sirajganj – pierwszego stałego połączeniu wschodniej i zachodniej części kraju; długość mostu 4,8 km została pokonana na 49 przęsłach; jakiś czas po otwarciu mostu ułożono na nim tor rozstawu 1000 mm i 1676 mm oraz zbudowano linię doprowadzającą od strony Dhaki. Budowa mostu przyśpieszyła podjęcie decyzji o stopniowym przejściu na tor 1676 mm na obszarze Bangladeszu;
• 2001 – przywrócenie połączenia między Kalkutą (Sealdah) a Bangladeszem; linia do Dhaki, zniszczona przez powódź 1978, znajduje się w odbudowie;
• 2002 – (IND) pierwszy odcinek metra w Delhi;
• 2008 – (PAK) przewidziana data otwarcia połączenia sieci pakistańskiej z siecią irańską; linia 1676 mm do Zahidanu w Iranie powstała już 1922, ale nie miała przedłużenia w Persji;

Przypisy

Zobacz też

• historia kolei
• Górskie linie kolejowe w Indiach

Linki zewnętrzne

• Indian Railways Fan Club, Chronology
• Indian Steam Railway Society
• Calcutta Tramways