Hołdunów

Hołdunów
Dzielnica Lędzin
Ilustracja
Widok na osiedle „domków fińskich” i kościół Chrystusa Króla w Hołdunowie
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Powiat

bieruńsko-lędziński

Miasto

Lędziny

Data założenia

1770

W granicach Lędzin

1991

Tablice rejestracyjne

SBL

Położenie na mapie Lędzin
Mapa konturowa Lędzin, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Hołdunów”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Hołdunów”
Położenie na mapie powiatu bieruńsko-lędzińskiego
Mapa konturowa powiatu bieruńsko-lędzińskiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Hołdunów”
Ziemia50°08′52″N 19°08′13″E/50,147756 19,136939
Portal Polska

Hołdunów (niem. Anhalt) – dzielnica Lędzin położona w północno-wschodniej części miasta.

Historia dzielnicy

Centrum dzielnicy, ulica Hołdunowska

Hołdunów został założony jako wieś w 1770 r. przez 300 kalwinów, byłych mieszkańców wsi Kozy, którzy będąc represjonowani i prześladowani z powodów religijnych w państwie polskim[1] przenieśli się na pruski (wtedy) Śląsk. Ewangeliccy uciekinierzy założyli wieś nazwaną Hołdunów[2] (Anhalt) na cześć dynastii książąt pszczyńskich[3].

I połowa XIX w. była okresem największego rozwoju gospodarki wydobywczej węgla kamiennego w rejencji opolskiej. W 1842 r. zarządca kopalni węgla kamiennego w Pszczynie nadsztygar Brucker znalazł na terenie między wsią Lędziny a kolonią Anhalt pokład węgla grubości 3 metrów. W 1843 r. na terenach tych powstała kopalnia pol. tłum. „Radość Henryka”, na cześć panującego wówczas w Pszczynie Jana Henryka Hochberga.

20 sierpnia 1920 r. w czasie II powstania śląskiego część wsi została spalona przez polskich powstańców w trakcie walk w bliżej niewyjaśnionych okolicznościach[3]. Według polskich źródeł[4][5], w tym książki Jana Ludygi-Laskowskiego[5], wydanej w 1925 r. i wznowionej w 1973 r.[6], w Hołdunowie doszło do bitwy powstańców śląskich ze znajdującymi się w tej wsi zorganizowanymi i uzbrojonymi Niemcami, a według niemieckich źródeł powstańcy napadli na bezbronną i niestawiającą oporu wieś, po czym w akcie zemsty ją spalili[3]. Również Marek Czapliński, który powołuje się na niemieckie źródło[7], podaje, że wieś spalono w akcie zemsty, ponieważ była w dużej mierze zamieszkała przez Niemców[7]. Wkrótce po spaleniu wsi (polscy powstańcy spalili 16 gospodarstw[2]) odwiedził ją Wojciech Korfanty, który przeprosił za jej spalenie i obiecał pomoc finansową na jej odbudowę[3].

W 1921 r. podczas plebiscytu we wsi oddano 294 głosy za Niemcami i 76 za Polską[8].

W okresie międzywojennym była to jedna z jedynie 4 gmin w "pruskiej" części województwa śląskiego, gdzie protestanci stanowili większość mieszkańców (70,6% w 1933 r.)[9].

Po II wojnie światowej w powiecie pszczyńskim została utworzona gmina zbiorowa Lędziny, z siedzibą urzędu w Lędzinach, w której skład weszły jako gromady: Lędziny, Hołdunów i Smardzowice[10]. W 1951 r. zlikwidowano gminę Lędziny, a utworzono gminę Hołdunów z siedzibą w Lędzinach[10]. W latach 1954–1955 wieś należała i była siedzibą władz gromady Hołdunów. 1 stycznia 1956 r. Hołdunów i Lędziny zostały przekształcone w oddzielne osiedla, które połączyły się w jedno osiedle 15 września 1961 r.[10] W latach 1975–1991 Hołdunów wraz z Lędzinami wchodził w skład miasta Tychy[10]. 2 kwietnia 1991 r. Lędziny ponownie uzyskały prawa miejskie, wtedy to Hołdunów został włączony w obręb miasta[10].

Charakterystyka dzielnicy

W Hołdunowie występuje mieszana zabudowa: oprócz niskich bloków (do czterech pięter) oraz domów jedno- i wielorodzinnych występuje tu unikatowa zabudowa domów jednorodzinnych tzw. „domków fińskich”. Przez Hołdunów przebiega szlak Hołdunowski: wiodący od strony Ławek (dzielnica Mysłowic) przez Hołdunów w kierunku Imielina.

Ważniejsze instytucje

Swoją siedzibę ma tutaj ewangelicka parafia pw. Świętej Trójcy, katolicka parafia pw. Chrystusa Króla oraz zbór Świadków Jehowy Lędziny-Hołdunów[11].

Przypisy

  1. ↑ A. Malina, Ewangelickie tradycje Hołdunowa, Katowice: Didache, 2004.
  2. ↑ a b Zbigniew Kapała, Jerzy Myszor, Kościoły i związki wyznaniowe a konflikt polsko-niemiecki na Górnym Śląsku w latach 1919-1921, Wydział Teologiczny Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, Muzeum Górnośląskie w Bytomiu, 2005, s. 54.
  3. ↑ a b c d Bartosz Wieliński: Niemcy mordowali, Polacy podpalali. Gazeta Wyborcza, 2011-08-20. [dostęp 2011-08-21].
  4. ↑ Encyklopedia Powstań Śląskich, red. Franciszek Hawranek [i in.], Opole 1982, s. 104, 114, 173.
  5. ↑ a b Jan Ludyga-Laskowski, Zarys historii trzech powstań śląskich 1919–1920–1921, Warszawa-Wrocław 1973, s. 174.
  6. ↑ Jan Ludyga-Laskowski, op. cit., s. 54.
  7. ↑ a b M. Czapliński i inni, Historia Śląska, wyd. 2 popr., Wrocław 2007, s. 361, 397, 639, ISBN 978-83-229-2872-1..
  8. ↑ Wyniki plebiscytu w powiecie pszczyńskim [zarchiwizowane z adresu 2016-10-26].
  9. ↑ Henryk Czembor, Ewangelicki Kościół Unijny na polskim Górnym Śląsku, Katowice: Dom Wydawniczy i Księgarski "Didache", 1993, s. 45, ISBN 83-85572-05-X.
  10. ↑ a b c d e Urząd Miasta Lędziny, Lędziny - Rys historyczny.
  11. ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2022-08-01].

Bibliografia

  • Encyklopedia Powstań Śląskich, red. Franciszek Hawranek [i in.], Opole 1982.
  • Jan Ludyga-Laskowski, Zarys historii trzech powstań śląskich 1919–1920–1921, Warszawa-Wrocław 1973.
  • Jan Ludyga-Laskowski, Materiały do historii powstań górnośląskich. Tom I. Rok 1919-1920, Katowice 1925.
Dzielnice Lędzin
Umowne dzielnice

Herb Lędziny

Powiat tyski (1954–1975 i 1999–2001)
  • Siedziba powiatu – Tychy
Przynależność wojewódzka
Miasta (1954–75*)
Osiedla (1954–72)
Gromady
(1954–72)
Gminy wiejskie (1973–75**)
Gminy miejskie (1999–2001 →)
Gminy wiejskie (1999–2001 →)
Legenda
  • * do 31 maja 1975
  • ** do 26 maja 1975

Media użyte na tej stronie

Silesian Voivodeship location map2.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of en:Silesian Voivodeship with counties (powiats) and municipalities (gminas). Geographic limits of the map:
  • N: 51.1617 N
  • S: 49.2956 N
  • W: 17.8872 E
  • E: 20.0559 E
Lędziny location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: ODbL
Location map of Lędziny, Poland
Ta mapa of Lędziny została utworzona dzięki danym z projektu OpenStreetMap, zbieranym przez społeczność. Mapa ta może być niekompletna i zawierać błędy. Niewskazane jest poleganie wyłącznie na niej w nawigacji.
Bieruń-Lędziny County location map02.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Bieruń-Lędziny County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:
  • N: 50.18 N
  • S: 50.01 N
  • W: 19.02 E
  • E: 19.27 E
Holdunow.JPG
Zdjęcie przedstawiające panoramę dzielnicy Lędzin- Hołdunów.