Hr. Ms. Tjerk Hiddes

Tjerk Hiddes

Historia
Stocznia	Denny w Dumbarton
Położenie stępki	22 maja 1940
Wodowanie	25 czerwca 1941
Zamówiony dla  Royal Navy
Nazwa	Nonpareil
Koninklijke Marine
Nazwa	Hr. Ms. Tjerk Hiddes
Wejście do służby	27 maja 1942
Indonezja
Nazwa	Gadjah Mada
Wejście do służby	1951
Wycofanie ze służby	1961
Los okrętu	złomowany
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	standardowa: 1760 t pełna: 2330 t
Długość	108,6 m
Szerokość	10,8 m
Zanurzenie	3,9 m
Napęd
2 turbiny parowe o mocy łącznej 40 000 KM, 2 kotły parowe Admiralicji, 2 śruby
Prędkość	36 w
Zasięg	5500 mil morskich przy 15 w
Uzbrojenie
6 dział 120 mm (3xII), 4 działka 40 mm plot (1xIV), 6 działek 20 mm plot (2xII, 2xI), 10 wt 533 mm (2xV), bg, 2 mbg - stan na 1943 – szczegóły poniżej
Załoga	218

Hr. Ms. Tjerk Hiddes – holenderski niszczyciel z okresu II wojny światowej, należący do brytyjskiego typu N (J/K/N), w służbie holenderskiej w latach 1942-1951, następnie w służbie Indonezji w latach 1951-1961 jako Gadjah Mada. Podczas wojny służył głównie na Oceanie Indyjskim, nosił wtedy numer taktyczny G16, po wojnie numery w marynarce Holandii: J-5, JT-5, D-806^[1]. Budowany był dla marynarki brytyjskiej pod nazwą Nonpareil.

Budowa

Budowę okrętu zamówiono dla marynarki brytyjskiej Royal Navy 15 kwietnia 1939 na podstawie programu z 1939 roku, podobnie jak innych niszczycieli typu N. Stępkę pod budowę położono 22 maja 1940 w stoczni William Denny & Brothers (Denny) w Dumbarton w Szkocji. Okręt miał otrzymać nazwę „Nonpareil” (jako czwarty i do tej pory ostatni okręt brytyjski). Jeszcze przed wodowaniem, okręt 18 marca 1941 sprzedano Holandii, która poniosła duże straty w niszczycielach w lutym-marcu 1941 na Dalekim Wschodzie (początkowo miały być przekazane „Norman” i „Norseman” lecz zamieniono je z powodu opóźnień budowy spowodowanych bombardowaniami stoczni). Kadłub wodowano 25 czerwca 1941. Budowę ukończono 6 maja 1942 i 27 maja 1942 okręt przyjęto do służby w marynarce holenderskiej pod nazwą „Tjerk Hiddes”. W tej samej stoczni budowano też równocześnie niszczyciel holenderski „Van Galen” (ex „Noble”) tego samego typu, a wcześniej zbudowano HMS „Jaguar” i HMS „Kandahar” identycznych typów J i K. Ofertowy koszt budowy wynosił 400 684 funtów, bez uzbrojenia i wyposażenia łączności.

Służba

Ocean Indyjski 1942-1944

Po wejściu do służby okręt przydzielono do 7. Flotylli Niszczycieli brytyjskiej Floty Wschodniej. Przez pierwszy okres uzyskiwania gotowości bojowej, stacjonował w Scapa Flow, w składzie Floty Metropolii. 17 lipca 1942 wyruszył docelowo na Ocean Indyjski, płynąc w eskorcie konwoju WS-21P z Wielkiej Brytanii przez Freetown (z HMS „Orion” i HMAS „Nepal”). Pod koniec sierpnia dotarł do bazy Kilindini, skąd następnie pełnił służbę eskortową na Oceanie Indyjskim w składzie brytyjskiej Floty Wschodniej. Od 9 września brał udział w inwazji na francuski Madagaskar, osłaniając statki i okręty alianckie. Według części źródeł, brał udział w desancie komandosów w Morondava na zachodnim wybrzeżu Madagaskaru (operacja Tamper)^[2].

W październiku 1942 „Tjerk Hiddes” został skierowany do służby konwojowej na wodach Australii, głównie pomiędzy Sydney a Fremantle i na południowo-zachodnim Pacyfiku, w składzie amerykańskiej 7. Floty (wraz z „Van Galen” i krążownikiem „Tromp”). W grudniu brał udział w ewakuacji wojska z Timoru do Darwin w Australii^[1]. W kolejnych miesiącach powrócił do służby konwojowej. W dniach 18-24 lutego 1943 osłaniał na odcinku z Fremantle do Melbourne duży konwój statków pasażerskich przewożących australijską 9. Dywizję Piechoty z Adenu do Australii (wraz z „Tjerk Hiddes”, „Tromp” i HMAS „Adelaide” – operacja Pamphlet). Wchodził w tym okresie w skład australijskiego 19. Dywizjonu Niszczycieli.

W lutym 1944 okręt powrócił wraz z „Van Galen” i „Tromp” w skład brytyjskiej Floty Wschodniej, bazując następnie głównie w Trincomalee i pełniąc służbę eskortową i patrolową na Oceanie Indyjskim. Od 22 marca wziął udział w operacji Diplomat – wypadzie głównych sił floty z lotniskowcem HMS „Illustrious” na Oceanie Indyjskim w celu spotkania z lotniskowcem USS „Saratoga”. Od kwietnia do maja był w remoncie (nie brał udziału w atakach Floty na Sabang i Surabaję).

Europa Północna 1944-1945

W październiku 1944 „Tjerk Hiddes” został skierowany z powrotem do Wielkiej Brytanii. Od listopada pełnił służbę konwojową na południowo-wschodnich podejściach do Wielkiej Brytanii, bazując w Plymouth, w składzie 8. Flotylli Niszczycieli. Od maja do sierpnia 1945 był remontowany w Dundee, przy tym zmodernizowano wyposażenie radarowe. Po remoncie, przybył po raz pierwszy do Holandii.

Dowódcy^[3]:

• 6 maja 1942 – 21 stycznia 1944: kmdr ppor. Willem Jan Kruys
• 21 stycznia 1944 – 14 lutego 1944: kmdr ppor. Jacobus Wilhelmus Caspers
• 14 lutego 1944 – 25 kwietnia 1944: kmdr ppor. Geldolph Adriaan Cox
• 25 kwietnia 1944 – 1 sierpnia 1945: kmdr ppor. Nicolaas Wilhelm Sluijter

Służba powojenna

Po zakończeniu wojny, jeszcze w 1945 „Tjerk Hiddes” został skierowany do służby kolonialnej w Holenderskich Indiach Wschodnich (obecnej Indonezji), gdzie uaktywniały się ruchy niepodległościowe. Powrócił do Holandii w 1947^[1].

1 marca 1951 wycofano okręt ze służby holenderskiej i przekazano go nowo tworzonej marynarce Indonezji, gdzie służył pod nazwą Gadjah Mada, jako okręt flagowy floty.

W 1961 został wycofany ze służby, po czym złomowany, jako ostatni z niszczycieli typów J/K/N.

Dane techniczne

Uwaga – dane dotyczące uzbrojenia i radarów odnoszą się ogólnie do okrętów typu N, daty przezbrojenia konkretnego okrętu są przybliżone.

Uzbrojenie

• 6 dział 120 mm QF Mk XII na podwójnych podstawach CP Mk XIX, osłoniętych maskami (3xII)
  • długość lufy: L/45 (45 kalibrów), donośność maksymalna 15 520 m, kąt podniesienia +40°, masa pocisku 22,7 kg
• 1 działo plot 102 mm QF Mk V na podstawie HA Mk III
  • długość lufy: L/45, kąt podniesienia +80°, masa pocisku 14,06 kg
    • do 1942/ 1943
• 4 automatyczne armaty przeciwlotnicze Vickers Mk VIII 40 mm („pom-pom”) poczwórnie sprzężone na podstawie Mk VII (1xIV)
• 4-6 automatyczne działka plot Oerlikon 20 mm (ilość stopniowo wzrastała, 4xI do 6xI, później 2xII i 2xI)
• 5 wyrzutni torpedowych 533 mm w aparacie torpedowym PR Mk II (1xV), 5 torped Mk IX
  • • od 1942/1943 – 10 wyrzutni (2xV)
• 1 zrzutnia na 6 bomb i 2 miotacze bomb głębinowych (20-45 bomb głębinowych)

Wyposażenie

• hydrolokator
• system kierowania ogniem artylerii: dalocelownik (DCT) i osobno główny dalmierz i punkt kierowania ogniem plot (na nadbudówce dziobowej)
• radar dozoru ogólnego Typ 286 (na głównym maszcie), później prawdopodobnie Typ 291
• radar kierowania ogniem plot Typ 285 (na stanowisku dalmierza)

Przypisy

Bibliografia

• Geoffrey B Mason: HMS NONPAREIL/Dutch TJERK HIDDES – N-class Destroyer

Linki zewnętrzne

• Royal Netherlands Navy Warships – zdjęcie