Iława

Iława
miasto i gmina
Ilustracja
HerbFlaga
HerbFlaga
Państwo

 Polska

Województwo

 warmińsko-mazurskie

Powiat

iławski

Data założenia

1305

Prawa miejskie

1305

Burmistrz

Dawid Kopaczewski

Powierzchnia

21,88 km²

Wysokość

100–150 m n.p.m.

Populacja (11.02.2018)
• liczba ludności
• gęstość


33 128[1]
1513 os./km²

Strefa numeracyjna

89

Kod pocztowy

14-200, 14-201, 14-202

Tablice rejestracyjne

NIL

Położenie na mapie powiatu iławskiego
Mapa konturowa powiatu iławskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Iława”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa konturowa województwa warmińsko-mazurskiego, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Iława”
Ziemia53°35′47″N 19°33′56″E/53,596389 19,565556
TERC (TERYT)

2807011

SIMC

0964650

Urząd miejski
ul. Niepodległości 13
14-200 Iława
Strona internetowa
BIP

Iława (niem. Deutsch Eylau, prus. Īlawa[2]) – miasto w województwie warmińsko-mazurskim, siedziba powiatu iławskiego. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego.

Miasto jest położone na Pojezierzu Iławskim, nad najdłuższym jeziorem w Polsce[3] – Jeziorakiem. Iława leży w historycznych Prusach Górnych[4], na obszarze dawnej Pomezanii[5], a także na Powiślu[6]. Przez Iławę przepływają rzeki Iławka i Tynwałd[7]. W obrębie administracyjnym miasta znajduje się największa wyspa śródlądowa w Polsce – Wielka Żuława[8] posiadająca stałe połączenie promowe z miastem[9]. Miasto leży na terenie Zielonych Płuc Polski – obszaru charakteryzującego się czystym powietrzem i różnorodnością systemu przyrodniczego. Od zachodu i północy Iławę otacza Park Krajobrazowy Pojezierza Iławskiego[10].

Iława jest ośrodkiem wypoczynkowym, paraolimpijskim i turystycznym. W lesie pod Iławą znajdują się dwa ośrodki wczasowe Telewizji Polskiej (Sarnówek i Tłokowisko)[11][12]. Z Iławy można dopłynąć do Morza Bałtyckiego poprzez jezioro Jeziorak i unikatowy w skali światowej Kanał Elbląski[13]. Przed II wojną światową miejscowość nazywana była „Perłą Oberlandu”[14]. Nad jeziorem Silm znajduje się jeden z kilku na świecie ośrodków szkolenia kapitanów żeglugi morskiej i pilotów portowych[15]. Miasto nazywane jest letnią stolicą jazzu tradycyjnego ze względu na najstarszy festiwal tego gatunku muzyki w Europie – Old Jazz Meeting „Złota Tarka”[16]. W Iławie znajduje się Papieska Kalwaria Pojezierza Iławskiego, której stacje Drogi Krzyżowej w kształcie kajaków upamiętniają dwukrotny pobyt Karola Wojtyły nad Jeziorakiem, po którym przyszły Papież pływał kajakiem z młodzieżą[17]. Iława leży na Drodze św. Jakuba (jednego z najważniejszych chrześcijańskich szlaków pielgrzymkowych na świecie) prowadzącym do katedry Santiago de Compostella w Hiszpanii.

Warunki naturalne

Mapa przedstawiająca rozmieszczenie terenów zielonych w Iławie

Wedle danych z 1 stycznia 2009 r. powierzchnia miasta wynosi 21,88 km²[18], lokując miasto na trzeciej pozycji w woj. warmińsko-mazurskim oraz piątym co do liczby mieszkańców.

Iława i okolice leżą na pofałdowanych terenach morenowych i sandrowych, wyróżniających się urozmaiconymi formami rzeźby. W obrębie miasta, na jeziorze Jeziorak (najdłuższe jezioro w Polsce oraz szóste co do wielkości) znajduje się wyspa Wielka Żuława z reliktami staropruskiego grodu. W okolicach miasta, na terenach sandrowych, znajdują się jeziora, głównie rynnowe, otoczone znacznymi kompleksami leśnymi. W samej Iławie oprócz wspomnianego Jezioraka jest jeszcze kilkanaście mniejszych jezior (m.in. Mały Jeziorak, Iławskie, Dół). Jeziora i rzeki Pojezierza Iławskiego tworzą wraz z Kanałem Elbląskim szeroki system żeglugi śródlądowej, łączącej okoliczne zbiorniki wodne. Kanał ten umożliwia dopłynięcie z Iławy aż do Morza Bałtyckiego.

Ponadstuletni dąb przy kościele pw. Przemienienia Pańskiego

W okolicy Iławy znajdują się m.in.:

Historia

Widokówka z 1905 roku. „Pozdrowienia z Iławy!” – panorama miasta z widokiem na Kościół, jezioro Jeziorak, dworzec Iława Miasto, koszary, przystań

Historia miasta Iława (niem. Deutsch-Eylau) sięga roku 1305. W roku tym komtur krzyżacki z Dzierzgonia, Sieghond von Schwarzburg założył na półwyspie jeziora Jeziorak, w miejscu staropruskiej osady, nową osadę i nadał jej prawa miejskie. W 1317 przywilej miejski został odnowiony. W najstarszych dokumentach miasto występuje pod nazwami Ylawia (1317 r.), Ilow themptonikalis (1421 r.), Deutschen Ilow (1404 r.), Deutschen Ylaw (1421 r.), Ylow (1437). Miasto było siedzibą urzędnika krzyżackiego podlegającego komturowi w Dzierzgoniu. W latach 1362–1363 miasto nawiedziła zaraza hamująca jego rozwój. W powstaniu 1454 r. Iławianie stanęli po stronie Związku Pruskiego dążącego do przejścia Prus spod rządów krzyżackich do polskich. Po przegranej bitwie pod Chojnicami Iława znalazła się w granicach Państwa Krzyżackiego. W wyniku wojny 13-letniej 1454-1466, Iława przez pewien czas w granicach lenna polskiego. W 1513 r. miasto stało się lennem biskupa pomezańskiego, a po jego śmierci w 1522 r. zastawione. W 1520 r. miasto złożyło hołd królowi polskiemu Zygmuntowi Staremu, wkrótce później w 1525 roku Iława znalazła się w rękach Prus Książęcych. Po trwającym ponad wiek spokoju w mieście, podczas wojny polsko-szwedzkiej o ujście Wisły, mimo obrony przez kompanię kapitana Jakoba Morssa, miasto w 1628 roku zostało opanowane przez wojska szwedzkie[19]. Podczas kolejnych wojen, działania wojenne szczęśliwie omijały Iławę. Została ona jedynie zajęta przez wojska brandenburskie. Po traktacie pokojowym w Oliwie w 1660 roku do miasta znów zagościł spokój. W 1706 r. praktycznie większość miasta została strawiona przez pożar. Ocalał jedynie kościół Przemienienia Pańskiego i kilka domów. W 1758 miasto zajmują Rosjanie. W wieku XVIII i XIX miasto stale się rozwijało. W 1860 r. Iława zyskała drogę wodną do Elbląga i Ostródy, a w 1876 roku również linie do Malborka i Gdańska. Wtedy również w Iławie umiejscowiono sąd obwodowy i urząd celny. Początek XX wieku oznaczał dalszy rozwój miasta, wybudowano ratusz (1912 r.), gazownię rozbudowaną w 1901 r. oraz wodociągi miejskie ukończone w 1903 r.

Plan Iławy z 1810 roku

W 1920 r. odbył się tu plebiscyt mający zadecydować o przynależności Iławy. Za jej przynależnością do Prus opowiedziało się 95% głosujących. W latach trzydziestych, w wyniku likwidacji bezrobocia poprzez roboty publiczne, w Iławie popularność zyskała partia nazistowska NSDAP. Podczas II wojny światowej w Iławie mieścił się obóz pracy oraz obóz karny dla więźniów ze Sztumu. W 1944 r. zaczęto przygotowania do ewakuacji ludności. 22 stycznia 1945 r. do Iławy wkroczyły II oddziały Frontu Białoruskiego. W wyniku działań wojennych miasto zostało w znacznym stopniu zniszczone. Po wejściu do miasta Rosjan Iława była niszczona, a pozostałe maszyny i inne mienie wywożone do Związku Radzieckiego. W dawnym obozie pracy powstał obóz jeniecki, więźniów wykorzystywano do prac lokalnych, a także wywożono na roboty do Związku Radzieckiego.

Po wojnie Iława w 1945 r. została włączona do Polski, na te tereny zaczęli przybywać urzędnicy i osadnicy polscy. W 1948 r. wywieziono z Iławy większość ludności pochodzenia niemieckiego, pozostałych na tych terenach. Iława była i jest jednym z najbardziej rozwijających się miast na Warmii i Mazurach[20][21]. W czasach Polski Ludowej w mieście powstały zakłady przemysłu ziemniaczanego, fabryka podzespołów samochodowych, tartak, zakłady prefabrykatów trzcinowych, betoniarnia, wytwórnia cegły silikatowej i zakłady młynarskie[22].

W latach 80. XX w. w iławskim zakładzie karnym byli internowani działacze Solidarności, m.in.: Antoni Macierewicz, Bronisław Geremek, Ryszard Kalinowski, Jan Samsonowicz, Tadeusz Syryjczyk, Tadeusz Witkowski.

Toponimia

Najstarsza forma nazwy Iławy to łacińskie Ylavia. Ta właśnie forma pojawiła się na dokumencie lokacyjnym z 1317 roku. W późniejszych dokumentach z 1333 oraz 1334 r. widnieje Ylav, natomiast w dokumencie z 1338 r. odmiana Ylau. W XV w. pojawiła się forma Ylow oraz Ylow Thethonicalis. W latach 1430 i 1438 dokumenty, które wystawił komtur dzierzgoński mówiły o Deutschen Ylaw. W latach 1443, 1457 oraz 1458 miasto nazwano Ylaw, a w 1456 r. przyjęła się forma Ilau, następnie w 1459 r. zmieniono ją na Eylaw. W 1457 r. używa się nazwy Deutze Eylau, a w 1468 r. jej innej formy Dwetsch Eylau. Między XVI a XVII w. występują nazwy Teutschen Eylau, Deutscheneylau oraz Theuto Ilavia. W XVIII w. przyjęto obowiązującą aż do 1933 r. formę Deutsch Eylau. 1 stycznia 1934 r. zmieniono nazwę na Stadt Deutsch Eylau (Stadt – pol. miasto), a od 1945 r. polska nazwa miasta to Iława, którą urzędowo zatwierdzono 19 maja 1946[23].

Symbole miasta

Architektura

Zabytki

Kościół Przemienienia Pańskiego
Jezioro Jeziorak i zabytkowy młyn elektryczny

Podczas ostatniej wojny (a raczej tuż po niej, po wkroczeniu Rosjan) została zniszczona większa część zabudowy ówczesnej Iławy.

Lista zabytków wpisanych do rejestru zabytków nieruchomych[24]:

Zabytkowy młyn wodny na rzece Iławce

Obiekty historyczne

Neoklasycystyczno-secesyjny pałacyk w Iławie

Demografia

Widok na osiedle Kopernika w Iławie od północy
Mapa okolic Małego Jezioraka, u góry widoczne Stare Miasto, a na dole Gajerek

Dane z 30 czerwca 2009[25]:

OpisOgółemKobietyMężczyźni
Jednostkaosób%osób%osób%
Populacja32 34910016 97552,215 51647,8
Gęstość zaludnienia
[mieszk./km²]		1485775,8709,1

Według danych z 30 czerwca 2008 miasto miało 33 775 mieszkańców.

  • Piramida wieku mieszkańców Iławy w 2016 roku
Piramida wieku Iława 2016

[26]

Osiedla w Iławie

Podział administracyjny Iławy

Transport

Mapa obrazująca sieć dróg, linii kolejowych oraz szlaków wodnych w Iławie
Dworzec Iława Główna

Transport drogowy

Miasto stanowi węzeł drogowy województwa warmińsko-mazurskiego. Krzyżują się w nim następujące drogi krajowe i wojewódzkie:

Iławscy przewoźnicy
  • PKS Iława – przedsiębiorstwo obsługujące komunikację regionalną i dalekobieżną[27]
  • ZKM Iława – zakład obsługujący komunikację miejską[28]

Transport kolejowy

Iława jest ważnym węzłem kolejowym w Polsce, tylko tu na terenie województwa warmińsko-mazurskiego zatrzymuje się pociąg Pendolino[29]. Miasto posiada połączenia kolejowe z wieloma miastami:

  • Iława – Warszawa – Kraków – Przemyśl (najdłuższe połączenie bezpośrednie)
  • Iława – Gdańsk – Słupsk – Koszalin – Szczecin
  • Iława – Toruń – Poznań – Wrocław
  • Iława – Olsztyn – Ełk – Białystok
  • Iława – Brodnica (linia nieczynna)
  • Iława – Zajączkowo Lubawskie – Lubawa (linia nieczynna)

W mieście istnieją dwa dworce kolejowe:

Transport śródlądowy

  • Miejski tramwaj wodny „Ilavia” – rejsy spacerowe i czarterowe po Jezioraku[30]
  • Żegluga Ostródzko-Elbląska – rejsy spacerowe statkiem „Bocian po Jezioraku (Port Iława – Sarnówek – Port Iława)[31]
  • Prom międzybrzegowy – przeprawa na Wielką Żuławę[32]

Kultura

Życie kulturalne

Kino-Teatr Pasja

Świętem Miasta jest 11 czerwca, upamiętniający lokację Iławy w 1305 roku[33].

Większości imprez kulturalnych w mieście patronuje Iławskie Centrum Kultury[34]. Przy ICK działa kinoteatr „Pasja”, w ramach którego działa DKF „Kadr”[35].

W Iławie działa Miejska Biblioteka Publiczna[36], a także Powiatowa Biblioteka Pedagogiczna wchodząca w skład Powiatowego Centrum Rozwoju Edukacji w Iławie[37] oraz filia Warmińsko-Mazurskiej Biblioteki Pedagogicznej im. Karola Wojtyły w Elblągu. W mieście znajduje się kilka galerii sztuki[38].

Festiwale

Muzea

  • Żeglarska Izba Pamięci[44]
  • Muzeum Motoryzacji i Wojskowości[45]
  • Muzeum Grafiki „Mon petit Louvre”[46]

Media lokalne

Prasa lokalna

  • Kurier Iławski (tygodnik)
  • Gazeta Iławska, dodatek tygodniowy do Gazety Olsztyńskiej (tygodnik)
  • Życie Regionu (tygodnik)
  • Panorama Regionu (miesięcznik)[47]
  • Powiat Iławski – Miesięcznik Regionalny[48]
  • Uroczysko – gazeta dla dzieci i młodzieży wydawana przez Zespół Parków Krajobrazowych Pojezierza Iławskiego i Wzgórz Dylewskich, ukazująca się trzy razy w roku[49]

Telewizja

  • Iławska Telewizja Internetowa ilawatv.pl

Radio

Lokalne serwisy internetowe

  • miastoilawa.pl
  • ilawa.wm.pl
  • powiatilawski.pl
  • ilawa.naszemiasto.pl
  • infoilawa.pl
  • ilawa.dlawas.info
  • eska.pl/ilawa

Iława w kulturze

W 1974 r. na wyspie Wielka Żuława nagrywano film Gniazdo w reżyserii Jana Rybkowskiego, opowiadający o pierwszych latach państwa polskiego[50]. W Iławie i nad Jeziorakiem rozgrywała się akcja dwóch przygód „Pana Samochodzika” – Nowe przygody Pana Samochodzika oraz Pan Samochodzik i złota rękawica autorstwa Zbigniewa Nienackiego[51]. W listopadzie 1995 r. Volker Schlöndorff (twórca m.in. „Blaszanego bębenka”) nakręcił sceny do swojego filmu Król Olch z Johnem Malkovichem w ruinach zamku w Szymbarku (8 km od Iławy)[52]. W 1989 roku został nagrany przez TVP film dokumentalny Krwawa Iława o iławskim zakładzie karnym słynącym z buntów, pacyfikacji i samookaleczeń, a także z pobicia internowanych wiosną 1982 roku[53].

Edukacja

Szkoły podstawowe

  • Szkoła Podstawowa nr 1 im. Mikołaja Kopernika
  • Szkoła Podstawowa Nr 2 z Oddziałami Integracyjnymi im. Marii Konopnickiej
  • Szkoła Podstawowa Nr 3 z Oddziałami Integracyjnymi im. Polskich Olimpijczyków
  • Szkoła Podstawowa Nr 4 im. Polskich Podróżników
  • Szkoła Podstawowa Nr 5 z Oddziałami Integracyjnymi im. Polskich Noblistów
  • ZPS-W Szkoła Podstawowa Specjalna
  • Szkoła Podstawowa w CKU nr 1

Szkoły ponadpodstawowe i ponadgimnazjalne

Zespół Szkół im. Konstytucji 3 Maja
  • Zespół Szkół Ogólnokształcących im. Stefana Żeromskiego
  • Zespół Szkół im. Bohaterów Września 1939 Roku
  • Zespół Szkół im. Konstytucji 3 Maja
  • Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy
  • Centrum Edukacji
  • Centrum Edukacji Dorosłych „Alfa”
  • Centrum Edukacji Zawodowej
  • CKU nr 1 (w Zakładzie Karnym)
  • Liceum dla dorosłych „Eduma”

Szkoły wyższe

Szkoły artystyczne

  • Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia im. Tadeusza Bairda

Administracja i polityka

Ratusz miejski

Samorząd

Iława ma status gminy miejskiej. Mieszkańcy Iławy wybierają do swojej Rady Miejskiej 21 radnych. Organem wykonawczym władz jest burmistrz. Siedzibą władz miasta jest Urząd Miasta mieszczący się w miejskim ratuszu przy ul. Niepodległości.

Miasto jest siedzibą Starostwa powiatu iławskiego. W mieście znajduje się także siedziba wiejskiej gminy Iława.

Mieszkańcy Iławy wybierają posłów na Sejm RP z okręgu wyborczego nr 34 (Elbląg).

Wspólnoty wyznaniowe

Kościół pw. Niepokalanego Poczęcia NMP
Cerkiew św. Jana Teologa
Sala Królestwa Świadków Jehowy[54]
Sala Królestwa[54]

Sport i rekreacja

Memoriał Huberta Wagnera 18 sierpnia 2005 r. w hali sportowo-widowiskowej

Iława jest ośrodkiem sportów wodnych. W mieście działa wiele przystani jachtowych, wypożyczalni sprzętu wodnego i rowerów. Miasto posiada stadion sportowy, halę widowiskowo-sportową, basen sportowy (Centrum Rekreacyjno-Sportowe), kręgielnię, tor do ekstremalnej jazdy rowerowej Pumptrack, skatepark, kryte lodowisko, miasteczko ruchu drogowego, 2 plaże strzeżone, 3 boiska Orlik, tor motocrossowo-rowerowo-przeprawowy, strzelnicę leśną, tor wioślarski, pole do mini-golfa, a także kilka siłowni[38]. 18 listopada 1992 roku na Stadionie Miejskim w Iławie odbył się towarzyski mecz piłkarski Polska–Łotwa[61]. W Iławie działa Iławskie Centrum Sportu Turystyki i Rekreacji, które wspiera działalność różnych sekcji sportowych.

Stadion Miejski w Iławie

W mieście istnieje klub sportowy Jeziorak Iława, składający się z kilku sekcji, m.in. piłki nożnej, piłki ręcznej, tenisa stołowego i taekwondo. Ponadto w Iławie istnieją lokalne kluby, instytucje i stowarzyszenia skupiające osoby uprawiające m.in. sztuki walki, wioślarstwo, siatkówkę, tenis ziemny, lekkoatletykę, pływanie, strzelectwo i kolarstwo[62].

W Iławie działa hufiec Związku Harcerstwa Polskiego. W ramach hufca działają dwie drużyny wielopoziomowe, trzy drużyny wędrowników (16–21 lat), jedna drużyna harcerzy starszych (13–16 lat), cztery drużyny harcerzy (19–13 lat) i cztery drużyny zuchów[63].

Szlaki turystyczne

Szlaki piesze[64]

  • Szlak żółty (28,3 km): z Iławy do Samborowa wzdłuż jeziora Jeziorak
  • Szlak niebieski (26 km): z Iławy przez Sarnówek do Siemian wzdłuż jeziora Jeziorak
  • Szlak zielony (41,3 km): z Iławy do Kamieńca
  • Leśna ścieżka dydaktyczna „Jasne”
  • Leśna ścieżka dydaktyczna „Silm”

Szlaki rowerowe[65]

Szlaki kajakowe[66]

  • Szlak kajakowy im. Jana Pawła II – Ostróda – Miłomłyn – Siemiany – Gizerek – IŁAWA[218]
  • Szlak kajakowy Stare Jabłonki – Miłomłyn – IŁAWA (dł. 63,4 km) – Stare Jabłonki – J. Szeląg M. – J. Szeląg W. – J. Pauzeńskie – Ostróda – J. Drwęckie – K. Elbląski – Miłomłyn – K. Iławski – J. Jeziorak – Chmielówka – Makowo – Szałkowo – IŁAWA
  • Szlak kajakowy IŁAWA – Stare Jabłonki (dł. 73,3 km) – IŁAWA – Iławka – Drwęca – J. Drwęckie – Ostróda – J. Pauzeńskie – J. Szeląg W.i M. – S. Jabłonki
  • Szlak kajakowy IŁAWA – IŁAWA (dł. 136,7 km) – Rz. Iławka – Rz. Drwęca – J. Drwęckie – Ostróda – J. Szeląg Wielki – J. Szeląg M.- Stare

Jabłonki – K. Elbląski – Miłomłyn – K. Iławski – J. Dauby – J. Jeziorak – IŁAWA

  • Szlak kajakowy tzw. pętla toruńska (dł. 483 km) – IŁAWA – Iławka – Drwęca – Toruń – Bratian – NML – Kurzętnik – Brodnica – Golub -Dobrzyń – Lubicz – Toruń – Wisła – Elbląg – Chełmno – Świecie – Grudziądz – Gniew – Biała Góra – Rz. Nogat – Malbork – K. Jagielloński – Elbląg – K. Elbląski – Jeziorak – IŁAWA

Szlaki żeglarskie[66]

  • Szlak Kanału Iławskiego i Elbląskiego – IŁAWA – Makowo – Zatoka Kraga – Jezioro Dauby – Jezioro Karnickie – Miłomłyn – K. Elbląski – J. Drwęckie[219]
  • Szlak Jeziora Jeziorak i Płaskiego – IŁAWA – Siemiany – Jerzwałd
  • Szlak Jeziora Jeziorak i Ewingi – IŁAWA – Siemiany – Matyty – Dobrzyki – Zalewo
  • Szlak Kanału Iławskiego i Kanału Elbląskiego – IŁAWA – Makowo – Zat. Kraga – K. Iławski – Miłomłyn – K. Elbląski

Gospodarka i przemysł[67]

W powiecie iławskim jest drugie co do wielkości, najniższe bezrobocie w województwie warmińsko-mazurskim (5,8%) zaraz po powiecie grodzkim Olsztyn (5,1%) – dane na koniec sierpnia 2016 roku[68]. W Iławie znajduje się podstrefa Warmińsko-Mazurskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej.

Najwięcej jednostek działało w sekcji „handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów samochodowych włączając motocykle”, a następnie w sekcjach: „budownictwo”, „rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo” (108), „przetwórstwo przemysłowe” (104), „transport i gospodarka magazynowa”.

Wśród przetwórstwa przemysłowego na pierwszej pozycji są podmioty zajmujące się produkcją wyrobów z drewna oraz produkcją mebli, a następnie produkcją metalowych wyrobów gotowych.

Podstawowe gałęzie gospodarki w gminie Iława to

  • Rolnictwo (szczególnie chów i hodowla zwierząt, przede wszystkim drobiu),
  • Przetwórstwo przemysłowe (szczególnie produkcja wyrobów z drewna i produkcja mebli, produkcja artykułów spożywczych, produkcja wyrobów perfumeryjno-kosmetycznych),
  • Turystyka.

Sektory wysokiej szansy

  • Meblarstwo
  • Turystyka
  • Przetwórstwo rolno – spożywcze
  • Drobiarstwo
  • Centra logistyczne

Najważniejsze firmy zlokalizowane na terenie gminy (i w bezpośrednim sąsiedztwie)

  • URODA Polska Sp. z o.o. (dawniej Bi-es) w Kamieniu Dużym – producent kosmetyków;
  • Warmińsko – Mazurski Klaster Meblowy w Smolnikach – podstrefa Warmińsko – Mazurskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej;
  • „DREW-GÓR” Sp. z o.o. w Karasiu – producent drzwi drewnianych;
  • Barton w Karasiu – producent surowców do przemysłu spożywczego;
  • Ośrodek Hodowli Indyków we Frednowach, filia INDYKPOL S.A.;
  • Wylęgarnia Indyków Nord-Pol Hatchery „GERCZAK”;
  • INDOOR Group Ltd Sp. z.o.o. w Kamieniu Dużym – wyposażenie ferm drobiarskich
  • Mazurskie Centrum Aktywnego Wypoczynku Gerczak w Jażdżówkach.
  • DWS Stradomno – serwis turbin wiatrowych
  • Mlekovita S.A. w Lubawie – hodowcy bydła mlecznego Gminy Iława należą do głównych dostawców surowca
  • Animex S.A. w Iławie – jesteśmy zagłębiem drobiarskim – mięso indycze
  • Szynaka Meble Iława – firmy kooperujące z terenu Gminy Iława

Miasta partnerskie

Mapa Europy z zaznaczonymi miastami partnerskimi Iławy
Iława widok z kosmosu; z lewej strony widoczna wyspa Wielka Żuława o powierzchni 84 ha jest jedną z największych wysp śródlądowych Europy[69]
MiastoKrajData podpisania umowy
 Gargždai Litwa30.05.1998
 Herborn Niemcy21.11.1998
 Tholen Holandia1.06.1994

Honorowi obywatele Iławy[70]

Zasłużeni obywatele Iławy

  • Bernard Czarnecki – uchwała MRN nr XV/51/80 z dnia 30.05.1980r.
  • Stanisław Hertel – uchwała MRN nr XV/51/80 z dnia 30.05.1980r.
  • Dzierżawski Józef – uchwała MRN nr XV/51/80 z dnia 30.05.1980r.
  • Erwin Jan Vetter – uchwała MRN nr XV/51/80 z dnia 30.05.1980r.
  • Marian Szczypiński – uchwała MRN nr XXI/103/88 z dnia 22.01.1988r.
  • Franciszek Stanibuła – uchwała MRN nr XXI/103/88 z dnia 22.01.1988r.
  • Helena Czapik – uchwała MRN nr XXI/103/88 z dnia 22.01.1988r.
  • Jan Kowalski – uchwała MRN nr XXI/103/88 z dnia 22.01.1988r.
  • Franciszek Radzanowski – uchwała MRN nr XXI/103/88 z dnia 22.01.1988r.
  • Urszula Heród – uchwała MRN nr XXI/103/88 z dnia 22.01.1988r.
  • Sabina Kopczyńska – uchwała MRN nr XXI/103/88 z dnia 22.01.1988r.
  • Józef Świniarski – uchwała MRN nr XXI/103/88 z dnia 22.01.1988r.
  • Jan Rabczyński – uchwała MRN nr XXI/103/88 z dnia 22.01.1988r.
  • Leon Rzeziński – uchwała MRN nr XXI/103/88 z dnia 22.01.1988r.
  • Werbiński Maciej – uchwała MRN nr V/20/89 z dnia 23.02.1989r.
  • Pydyniak Zygmunt – uchwała MRN nr V/20/89 z dnia 23.02.1989r.
  • Podgórski Leonard – uchwała MRN nr V/20/89 z dnia 23.02.1989r.
  • Kędzior Ryszard – uchwała MRN nr V/20/89 z dnia 23.02.1989r.
  • Gerc Jan – uchwała MRN nr V/20/89 z dnia 23.02.1989r.
  • Adamek Dominik – uchwała MRN nr V/20/89 z dnia 23.02.1989r.
  • Borkowski Jan – uchwała MRN nr V/20/89 z dnia 23.02.1989r.
  • Kumórek Stanisław – uchwała MRN nr VIII/42/89 z dnia 28.12.1989r.
  • Krajewski Mieczysław – uchwała MRN nr VIII/42/89 z dnia 28.12.1989r.
  • Głowacki Czesław – uchwała MRN nr VIII/42/89 z dnia 28.12.1989r.
  • Dolewski Bronisław – uchwała MRN nr VIII/42/89 z dnia 28.12.1989r.
  • Czerny Mikołaj – uchwała MRN nr VIII/42/89 z dnia 28.12.1989r.
  • Aleksander Łapuć – uchwała nr XXX/X/372/1/98 z dnia 16.04.1998r.
  • Ryszard Laskowski – uchwała nr XXX/X/372/1/98 z dnia 16.04.1998r.
  • Janusz Lipski – uchwała nr XIII/123/99 z dnia 30.09.1999r.
  • Antoni Gierszewski – uchwała nr XIII/124/99 z dnia 30.09.1999r. (pośmiertnie)
  • Ks. Lucjan Antoni Gellert – uchwała nr VIII/81/2003 z dnia 29.04.2003r.
  • Bogdan Olkowski – uchwała nr XXXIII/372/2005 z dnia 25.05.2005r.
  • Mieczysław Smarzyński – uchwała nr XXXIII/372/2005 z dnia 25.05.2005r.
  • Heronim Baczewski – uchwała nr XXXIII/372/2005 z dnia 25.05.2005r.
  • O. Mieczysław Niepiekło – uchwała nr XXXIV/482/09 z dnia 25.03.2009r.
  • Stanisław Siłka – uchwała nr XLIII/557/09 z dnia 12.11.2009r.
  • Witold Krauze – uchwała nr LI/557/10 z dnia 26.05.2010r.
  • Honorata Cybula – uchwała nr X/112/11 z dnia 29.06.2011r.
  • Jan Kamiński – uchwała nr XII/86/15 z dnia 22 czerwca 2015 r.
  • Roman Przybyła – uchwała nr XIII/108/15 z dnia 31 sierpnia 2015 r.
  • Andrzej Gralak – uchwała nr XIII/110/15 z dnia 31 sierpnia 2015 r.
  • Aleksander Mądry – uchwała z XIII/109/15 z dnia 31 sierpnia 2015 r.
  • Mieczysław Pietroczuk – uchwała nr XXVIII/252/16 z dnia 29 sierpnia 2016 r.
  • Paweł Hofman – uchwała nr XXVII/253/16 z dnia 29 sierpnia 2016 r.
  • Stanisław Suchwałko – uchwała nr XLIV/374/17 z dnia 28 sierpnia 2017 r. (pośmiertnie)
  • Irena Nowicka – uchwała nr XLIX/422/17z dnia 29 grudnia 2017 r.
  • Stanisław Piasek – uchwała nr LIV/473/18 z dnia 21 maja 2018 r.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ w oparciu o dane GUS.
  2. ↑ Prūsas tāutaskarti, prusaspira.org [dostęp 2022-05-23].
  3. ↑ Jeziorak najdłuższe Jezioro w Polsce.
  4. ↑ Jerzy Skibiński: Starostwa dziedziczne Prus Książęcych w XVII i XVIII wieku. Studium z dziejów przeobrażeń społeczno-ustrojowych. Wydawnictwo „Pojezierze”, Olsztyn 1972, s. 44.
  5. ↑ Wojciech Zawadzki: M. Józefczyk, Z dziejów religijnych Pomezanii w XVII wieku, Tom I. Synteza dziejów, Malbork 2012, s. 404; Tom II. Źródła do dziejów XVII-wiecznej Pomezanii, Malbork 2013, s. 501 – recenzja, w: „Studia Elbląskie”, t. XV, red. nacz. Stefan Ewertowski. Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Elbląskiej, Elbląg 2014, s. 439. ISSN 1507-9058
  6. ↑ Mały słownik historii Polski, red. nacz. Tadeusz Łepkowski. Państwowe Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, Warszawa 1964, wyd. III, s. 269.
  7. ↑ GC6G220 #Rzeka Tynwałd# (Traditional Cache) in Warmińsko-Mazurskie, Poland created by Palin1992@, geocaching.com [dostęp 2017-11-24] (ang.).
  8. ↑ Iława: Wielka Żuława – największa śródlądowa wyspa w Polsce – Moje Mazury.
  9. ↑ Prom na wyspę Wielka Żuława, Chodkiewicza Jana Karola, hetm. 14-202 – Prom, numer telefonu, mapa.targeo.pl [dostęp 2017-11-24] (pol.).
  10. ↑ Mazury Travel – Portal Warmii i Mazur W-M ROT – Rekreacja: Iława, mazurytravel.com.pl [dostęp 2017-11-24] (pol.).
  11. ↑ eholiday.pl.
  12. ↑ Tłokowisko Ośrodek Wypoczynkowy Telewizja Polska S.A.|Siemiany.
  13. ↑ Iława – najlepsze atrakcje – Polskie Szlaki, polskieszlaki.pl [dostęp 2020-07-08] (pol.).
  14. ↑ Iława na starych pocztówkach – Moje Mazury, mojemazury.pl [dostęp 2017-11-24].
  15. ↑ Szkoła Kapitanów na jeziorze Slim pod Iławą – Moje Mazury, mojemazury.pl [dostęp 2017-11-24].
  16. ↑ Edupedia – Iława (Słownik nazw geograficznych).
  17. ↑ Poświęcenie stacji Drogi Krzyżowej, 10.08.2018 Iława
  18. ↑ 2009 r.. „Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym”, 2009-08-20. Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507. 
  19. ↑ Kadrinazi, kadrinazi.blogspot.com [dostęp 2019-12-09] (pol.).
  20. ↑ Iława na starych pocztówkach – Moje Mazury.
  21. ↑ castleofpoland.pl.
  22. ↑ Jan Bałdowski „Warmia i Mazury, mały przewodnik” Wydawnictwo Sport i Turystyka Warszawa 1977 s. 98.
  23. ↑ Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).
  24. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo warmińsko-mazurskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022, s. 62 [dostęp 2015-10-05].
  25. ↑ Bank Danych Regionalnych – Strona główna. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
  26. ↑ Iława w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2018-01-11] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  27. ↑ PKS Iława. pks-ilawa.pl. [dostęp 2019-07-26].
  28. ↑ Zakład Komunikacji Miejskiej Sp. z.o.o. w Iławie – Strona główna, zkm.ilawa.pl [dostęp 2019-07-26].
  29. ↑ Wyborcza.pl, olsztyn.wyborcza.pl [dostęp 2017-11-24].
  30. ↑ Rejs tramwajem wodnym „Ilavia”. polskaatrakcyjna.pl. [dostęp 2016-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-04)].
  31. ↑ Żegluga Ostródzko-Elbląska. zegluga.com.pl. [dostęp 2016-12-30].
  32. ↑ Prom na wyspę Wielka Żuława. mapa.targeo.pl. [dostęp 2016-12-30].
  33. ↑ § 4. Statut Miasta Iławy (Dz. Urz. Woj. Warmińsko-Mazurskiego z 2003 r., Nr 81, poz. 1176).
  34. ↑ Iławskie Centrum Kultury. ickilawa.pl. [dostęp 2016-12-30].
  35. ↑ Pasja (Iława). audiowizualni.pl. [dostęp 2016-12-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-11)].
  36. ↑ Miejska Biblioteka Publiczna w Iławie. biblioteka.ilawa.pl. [dostęp 2016-12-31].
  37. ↑ Powiatowa Biblioteka Pedagogiczna. pcre.ilawa.pl. [dostęp 2016-12-31].
  38. ↑ a b Atrakcje Iławy. it-ilawa.pl. [dostęp 2016-12-31].
  39. ↑ a b c Imprezy w Iławie. portal.abczdrowie.pl. [dostęp 2016-12-31].
  40. ↑ W rytmie jazzu. polskaniezwykła.pl. [dostęp 2016-12-31].
  41. ↑ Jeziorak Szanty. szantymaniak.pl. [dostęp 2016-12-31].
  42. ↑ Tegoroczna Iławska Fama Rock Festiwal w nowej formule. ilawa.wm.pl, 2016-04-02. [dostęp 2016-12-31].
  43. ↑ Iława. Druga odsłona młodzieżowej imprezy PARK JAM. infoilawa.pl, 2016-04-27. [dostęp 2016-12-31].
  44. ↑ Atrakcje Iławy, it-ilawa.pl [dostęp 2017-11-24] (pol.).
  45. ↑ Iława. Powstaje muzeum wojskowości i motoryzacji z torem taktycznym, infoilawa.pl [dostęp 2018-03-17] (pol.).
  46. ↑ Po kolejnym spotkaniu w sprawie iławskiego muzeum. Mamy pierwsze informacje o kosztach, infoilawa.pl.
  47. ↑ Panorama Regionu. encyklopedia.warmia.mazury.pl. [dostęp 2016-12-30].
  48. ↑ Powiat iławski miesięcznik regionalny. polskaprasa.cba.pl. [dostęp 2016-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-04)].
  49. ↑ Biuletyn Uroczysko. parkikrajobrazowewarmiimazur.pl. [dostęp 2016-12-30].
  50. ↑ Jak w Iławie „Gniazdo” kręcili – wystawa fotograficzna – Moje Mazury, mojemazury.pl [dostęp 2017-11-24].
  51. ↑ Nowe przygody Pana Samochodzika – Zbigniew Nienacki (231046) – Lubimyczytać.pl, lubimyczytac.pl [dostęp 2017-11-24] (pol.).
  52. ↑ Król Olch (1996) – Filmweb, filmweb.pl [dostęp 2017-11-24] (pol.).
  53. ↑ Krwawa Iława. filmpolski.pl. [dostęp 2016-12-30].
  54. ↑ a b Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2017-01-18].
  55. ↑ Parafie – Diecezja Elbląska. diecezja.elbląg.pl. [dostęp 2016-12-30].
  56. ↑ Parafia greckokatolicka pw. św. Jana Apostoła. cerkiew.nazwa.pl. [dostęp 2016-12-30].
  57. ↑ Iława. metodyści.pl. [dostęp 2016-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-12-31)].
  58. ↑ Ewangelicy w Iławie. ostroda.luteranie.pl. [dostęp 2016-12-30].
  59. ↑ Zbór Betezda. kz.pl. [dostęp 2016-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-12-31)].
  60. ↑ Adresy Kościołów (miejsca nabożeństw). adwentysci.org.pl. [dostęp 2016-12-30].
  61. ↑ 18.11.1992 – Polska vs Łotwa – mecz towarzyski. hppn.pl. [dostęp 2016-12-31].
  62. ↑ Iławskie Targi Sportu. osrodek.ilawa.pl. [dostęp 2016-12-31].
  63. ↑ Związek Harcerstwa Polskiego. ilawa.zhp.pl. [dostęp 2016-12-30].
  64. ↑ Aleje i szlaki piesze. it-ilawa.pl. [dostęp 2016-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-02-21)].
  65. ↑ Aleje i szlaki rowerowe. it-ilawa.pl. [dostęp 2016-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-02-21)].
  66. ↑ a b Pojezierze Iławskie. Szlaki. Makroregion płn.-wsch. Polski, pojezierzeilawskie.pl [dostęp 2017-11-24] (pol.).
  67. ↑ Gmina Iława, o gminie, 25 stycznia 2020.
  68. ↑ Stopa bezrobocia w województwie warmińsko-mazurskim w 2016 r.. ilawa.praca.gov.pl. [dostęp 2016-12-30].
  69. ↑ moniter-inwestycji.pl. monitor-inwestycji.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-20)]..
  70. ↑ Honorowi obywatele Iławy. infoilawa.pl. [dostęp 2016-12-30].
  71. ↑ Zasłużeni dla Iławy. Zaszczytne grono znów się powiększa i to dość znacznie. infoilawa.pl, 2015-08-21. [dostęp 2016-12-30].
  72. ↑ Prof. Bronisław Jastrzębski odebrał statuetkę „Honorowego Obywatela Iławy”. infoilawa.pl, 2016-09-27. [dostęp 2016-12-30].

Linki zewnętrzne

Miasta województwa warmińsko-mazurskiego
Miasta na prawach powiatu
Miasta powiatowe
Miasta gminne

Herb województwa warmińsko-mazurskiego

Powiat iławski
Miasta
Gminy miejskie
Gminy miejsko-wiejskie
Gminy wiejskie

POL powiat iławski COA.svg

Gmina Iława
Wsie
Osady
Osady leśne
Integralne cz.
miejscowości

Herb Gminy Iława

Powiat suski (1945–1958)
  • Siedziba powiatu – Susz (do 13 VIII 1946)
  • Iława (od 14 VIII 1946)
Przynależność wojewódzka
Miasta (do 1958 →)
Gminy wiejskie (1945–54)
Gromady
(1954–58 →)
Powiat iławski (1959–1975)
Przynależność wojewódzka
Miasta (← od 1959)
Gromady
(1959-72)
Gminy wiejskie (1973-75)

Media użyte na tej stronie

Warmian-Masurian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Warmian-Masurian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 54.52 N
  • S: 53.07 N
  • W: 19.05 E
  • E: 22.95 E
Wikimedia Community Logo.svg
Logo społeczności Wikimedia. Proszę zauważyć, że w przeciwieństwie do większości logotypów związanych z ruchem Wikimedia, to logo nie jest zarejestrowane jako znak towarowy.
Osiedle Kopernika w Iławie.jpg
Autor: Marcin n® ☼, Licencja: CC BY-SA 2.5
Widok na osiedle Kopernika w Iławie od północy
Iława, Kinoteatr Pasja - fotopolska.eu (323213).jpg
(c) Andrzej G / fotopolska.eu, CC BY-SA 3.0
Kinoteatr Pasja. W latach powojennych było tutaj kino. Przed II wojną światową, w budynku tym obradowali rajcy miejscy
PL Iława Główna od frontu.JPG
Autor: WiktorN.PL, Licencja: CC BY-SA 3.0
Iława Główna od frontu
Stadion w Iławie.jpg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to MARCIN N (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC-BY-SA-3.0

Stadion miejskie w Iławie Autor: Marcin n

MARCIN N 17:33, 16 June 2006 (UTC)
Eylau Gruss.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
645817 Iława Ratusz 02.JPG
Autor: Dawid Galus, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Iława, ratusz, 1912-1913
MEMORIAŁ WAGNERA 16 08 2005.JPG
Autor: Kwiatuszek 2005, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Reprezentacja Chin, Memoriał Huberta Wagnera 18 sierpnia 2005 r. w iławskiej Hali Widowiskowo-Sportowej
Iława County location map02.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Iława County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:
  • N: 53.93 N
  • S: 53.40 N
  • W: 19.11 E
  • E: 19.97 E
Blank map IŁAWA-miasta partnerskie.svg
Autor: Marcin n® ☼, Licencja: CC BY-SA 2.5
Mapa Europy z zaznaczonymi miastami partnerskimi Iławy
Tansport w Ilawie MAPA.svg
Autor: Marcin n® ☼, Licencja: CC BY-SA 2.5
Mapa przedstawiająca sieć dróg, linii kolejowych i szlaków wodnych w Iławie
Map of transport in Iława
Osiedla w Iławie.svg
Autor: Marcin n® ☼, Licencja: CC BY-SA 2.5
Umowne rozmieszczenie iławskich osiedli
Secesyjny pałacyk.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
POL powiat iławski COA.svg
Herb Powiatu Iławskiego
Młyn na Iławce.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
POL gmina Iława COA.svg
Herb Gminy wiejskiej Iława. (Zobacz też: Iława)
Kościół NPNMP w IŁAWIE.jpg
Autor: Marcin n® ☼, Licencja: CC BY-SA 2.5
Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny w Iławie
Piramida wieku Iława 2016.png
Autor: GUS, Licencja: CC BY-SA 4.0
Piramida wieku Iława 2016
IŁAWA, AB. 1171.JPG
Autor: Antekbojar, Licencja: CC0
SALA KRÓLESTWA ŚWIADKÓW JEHOWY.
Iława z kosmosu.JPG
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
IŁAWA, AB. 1050.JPG
Autor: Antekbojar, Licencja: CC0
ZESPÓŁ SZKÓŁ.
Cerkiew Iława 2.jpg
Autor: Marcin n® ☼, Licencja: CC BY-SA 2.5
Cerkiew Bizantyjsko-Ukraińska w Iławie
Mały Jeziorak i Młyn Elektryczny.jpg
Autor: Marcin n® ☼, Licencja: CC BY-SA 2.5
Bulwar Jana Pawła II
Widok na Mały Jeziorak i zabytkowy Młyn Elektryczny w Iławie
Image-Jezioro Mały Jeziorak w Iławie3.svg
Autor: MARCIN N, Licencja: CC-BY-SA-3.0

Mapa Małego Jezioraka w Iławie

Wikipedia

Cscr-featured.svg To jest wyróżniona grafika w Wikipedii w języku: polski (Ilustracja na medal) i jest uznana za jedną z najlepszych.

Jeśli uważasz, że ten plik powinien być grafiką na medal w projekcie Wikimedia Commons, nominuj go.
Jeśli posiadasz plik graficzny o podobnej jakości, który może zostać opublikowany na odpowiedniej licencji, prześlij go, oznacz licencję i nominuj.