Inspektorat Wojskowej Straży Granicznej

Inspektorat Wojskowej Straży Granicznej
Historia
Państwo II Rzeczpospolita
Sformowaniemarzec 1919
Rozformowanie2 marca 1920
Dowódcy
Pierwszyppłk Adolf Małyszko
Ostatnipłk Bronisław Zaniewski
Organizacja
FormacjaWojskowa Straż Graniczna
PodległośćMS Wojsk.

Inspektorat Wojskowej Straży Granicznej – organ dowodzenia Wojskowej Straży Granicznej okresu II Rzeczypospolitej.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Wiosną 1919 roku Straż Graniczna bez ogłaszania jakichkolwiek dekretów przeszła pod wyłączną komendę Ministerstwa Spraw Wojskowych. W ramach zmian strukturalnych nastąpiła zmiana w nazwie. Odtąd korpus nazywał się Wojskową Strażą Graniczną. Nastąpiły też zmiany w strukturze organizacyjnej[1]. W kwietniu 1919 dotychczasowe dowództwo Wojskowej Straży Granicznej przekształcono w Inspektorat Wojskowej Straży Granicznej. Pod względem operacyjnym inspektorat został podporządkowany II wiceministrowi spraw wojskowych[a], a pod względem zaopatrzenia – Dowództwu Okręgu Generalnego „Warszawa”[2]. Według regulaminu wydanego przez Ministerstwo Spraw Wojskowych inspektorat został utworzony w celu[3]:

„Utrzymania jednolitości organizacyjnej, wyszkolenia żołnierzy, kontroli sprawności i gotowości bojowej pododdziałów. Jest on w k-westiach tyczących się ochrony granic organem łącznikowym pomiędzy zainteresowanymi ministerstwami cywilnymi, a zwłaszcza Ministerstwami Skarbu i Aprowizacji”

W Inspektoracie WSGran. pracowało ośmiu oficerów, dwóch wachmistrzów, trzech podoficerów i dwudziestu trzech szeregowców. Inspektorat składał się z dwóch wydziałów i adiutantury. W wydziale organizacyjno-granicznym pracowało dwóch oficerów – jeden oficer sztabowy do spraw organizacji, dyslokacji i wojskowej ochrony granic oraz drugi do spraw wyszkolenia, regulaminów, szkół itp. Wydział kontroli obsługiwało trzech oficerów – jeden do spraw kontroli służby granicznej i łączności między resortami, drugi do spraw kontrwywiadu, przemytnictwa i kwestii prawnych, trzeci prowadził ewidencję przemytnictwa. W adiutanturze, oprócz dwunastu szeregowców i pięciu podoficerów zatrudnionych było dwóch oficerów, w tym jeden starszy[4].

14 lipca 1919 roku ukazało się rozporządzenie ministra spraw wojskowych odnośnie do dyslokacji i reorganizacji oddziałów granicznych. Dotychczasowe kompetencje Inspektoratu WSG pozostały bez zmian[5].

Regulamin Inspektoratu Wojskowej Straży Granicznej

Regulamin określał prawa i obowiązki inspektora WSG[3]:

„Jest on przełożonym wszystkich oddziałów WSG w kraju przysługuje mu stanowisko Inspektora Wojsk oraz prawa i kompetencje dowódcy brygady, a w zakresie mianowania podchorążych, przydzielania oficerów, przenoszenia żołnierzy itp. prawa i kompetencje dowódcy Wojskowego Okręgu Generalnego. Inspektor czuwa nad jednolitym pojmowaniem i wykonywaniem przepisów regulaminów i rozkazów wydanych przez Ministerstwo Spraw Wojskowych, a także rozporządzeń wydanych przez ministerstwa cywilne. W tym celu ma on przez częste inspekcje pułków, samodzielnych dywizjonów, posterunków granicznych oraz wszystkich szkół i kursów specjalnych dla Straży Granicznej wykonywać następujące zadania:

  • oceniać wykształcenie teoretyczne i praktyczne oficerów i żołnierzy, tak w ogólnej służbie wojskowej, jak i w specjalnej dotyczącej ochrony granic
  • sprawdzać gotowość bojową Wojskowej Straży Granicznej oraz stan i konserwację broni palnej i białej;
  • sprawdzać stan koni pod względem wyglądu ogólnego, rasy i pielęgnacji;
  • sprawdzać na granicy racjonalność dyslokacji poszczególnych oddziałów i posterunków granicznych oraz wykonywanie zadań wynikających z rozporządzeń ministerstw cywilnych”

Zgodnie z kolejnymi punktami regulaminu „Inspektor Wojskowej Straży Granicznej nie miał prawa wydawania bezpośrednich rozkazów”. Mógł występować z wnioskami do ministra spraw wojskowych lub dowódców poszczególnych DOG, w sprawach organizacyjnych i służbowych jednostek granicznych. Był to zatem regulamin niekonsekwencji i sprzeczności[3]. Inspektor był przełożonym wszystkich oddziałów Wojskowej Straży Granicznej, nie miał jednak prawa wydawania bezpośrednich rozkazów oddziałom Straży Granicznej. Inspektorat, poza funkcją kontrolną, spełniał rolę pośrednika między resortami odpowiedzialnymi za ochronę granic, a dowództwami okręgów. Pośrednictwo to ograniczało się w zasadzie do przekazywania gotowych już rozporządzeń i zaleceń oraz kontroli ich wykonania[4].

Struktura organizacyjna

W marcu 1920[6]:

  • Inspektorat Wojskowej Straży Granicznej
    • adiutantura
    • wydział organizacyjno-graniczny
    • wydział kontroli

Oficerowie Inspektoratu Wojskowej Straży Granicznej

Inspektorzy Wojskowej Straży Granicznej[6]:

  • ppłk Adolf Małyszko (do 18 VII 1919)
  • płk Bronisław Zaniewski (od 18 VII 1919)

Obsada personalna w połowie 1919[7]:

  • inspektora Wojskowej Straży Granicznej – płk Adolf Małyszko
  • zastępca inspektora Wojskowej Straży Granicznej – płk Bronisław Zaniewski
  • oficer do spraw kontroli – mjr Aleksander Putkowski
  • oficer do spraw organizacji – por. Jan Szyndler
  • oficer do spraw szkolnictwa – ppor. Zdzisław Malicki
  • oficer do spraw ewidencji przemytnictwa – ppor. Antoni Klimaszewski
  • starszy adiutant – rotmistrz Albin Gołko
  • adiutant kancelaryjny – por. Henryk Kuligowski
  • naczelny lekarz – mjr Kazimierz Sędziuk
  • oficerowie gospodarczo-rachunkowi:
por. Achienbach
ppor. Tadeusz Sokalski
ppor. Wacław Swieżewski

18 lipca 1919 roku Naczelny Wódz Józef Piłsudski zwolnił podpułkownika Adolfa Małyszkę ze stanowiska inspektora Wojskowej Straży Granicznej, „wyrażając mu podziękowanie za dotychczasową owocną pracę”, i powołał na to stanowisko – „zastępczo” – pułkownika Bronisława Zaniewskiego[8][b]. 11 września 1919 roku Naczelny Wódz mianował rotmistrza Eugeniusza Grabowskiego pełniącym obowiązki zastępcy inspektora Wojskowej Straży Granicznej[9][c].

Uwagi

  1. ↑ Funkcję II wiceministra spraw wojskowych w owym czasie pełnił gen. Kazimierz Sosnkowski[2]
  2. ↑ Dziennik Rozkazów Wojskowych Nr 89 z 20 września 1919 roku, s. 2144, ogłoszono sprostowanie dekretu nr 2705 z 18 lipca 1919 roku dotyczące dowodzenia przez pułkownika Bronisława Zaniewskiego 3 pułkiem WSG.
  3. ↑ Według Henryka Dominiczaka był to rtm. Henryk Grabowski[7]

Przypisy

  1. ↑ Dominiczak 1975 ↓, s. 78.
  2. ↑ a b Dominiczak 1975 ↓, s. 79.
  3. ↑ a b c Dominiczak 1975 ↓, s. 81.
  4. ↑ a b Dominiczak 1975 ↓, s. 82.
  5. ↑ Dominiczak 1975 ↓, s. 92.
  6. ↑ a b Prochwicz 2003 ↓, s. 11.
  7. ↑ a b Dominiczak 1975 ↓, s. 83.
  8. ↑ Dziennik Rozkazów Wojskowych Nr 80 z 26 lipca 1919 roku, s. 1830.
  9. ↑ Dz.Rozk. MSWojsk. ↓, Nr 91 z 2 października 1919 roku, s. 2216.

Bibliografia

  • Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
  • Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
  • Henryk Dominiczak: Granica polsko–niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
  • Karolina Piekarz. Polskie formacje graniczne 1918 – 1924. „Mówią Wieki”. 2s, 2017. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Mówią Wieki”. ISSN 1897-8088. 
  • Jerzy Prochwicz, Zbigniew Kępa. ABC formacji granicznych II Rzeczypospolitej. „Problemy Ochrony Granic”. 24, 2003. Ketrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757. 
Formacje graniczne II Rzeczypospolitej
Straż Graniczna (1918–1919)
Wojskowa Straż Graniczna
Strzelcy Graniczni
Bataliony Wartownicze
Bataliony Etapowe

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).