Irlandia Północna

Irlandia Północna
Northern Ireland
Tuaisceart Éireann
Norlin Airlann
Dewiza: (łacina) Quis separabit?
(Kto nas rozdzieli?)
Położenie Irlandii Północnej
Język urzędowy

brak[a]

Stolica

Belfast

Ustrój polityczny

monarchia konstytucyjna

Typ państwa

część Wielkiej Brytanii

Głowa państwa

król Karol III

Szef rządu

pierwszy minister Wakat

Wiceminister

Wakat

Powierzchnia
 • całkowita


14 130[4] km²

Liczba ludności (2018)
 • całkowita 
 • gęstość zaludnienia


1 881 641
133 osób/km²

PKB (PSN) (2003)
 • całkowite 
 • na osobę


33,2 mld dolarów międzynar.
19 603 dolarów międzynar.

Waluta

Funt szterling (GBP, £)

powołany na podstawie Government of Ireland Act

3 maja 1921

Religia dominująca

protestantyzm, katolicyzm

Strefa czasowa

UTC ±00:00
letnia: UTC+1

Domena internetowa

.uk, .eu

Kod telefoniczny

+44 28

Mapa Irlandii Północnej
Flaga Irlandii Północnej z lat 1953-1972, obecnie nieoficjalne barwy używane niekiedy przez reprezentantów Irlandii Północnej m.in. podczas zawodów sportowych
Herb Irlandii Północnej z lat 1953-1972

Irlandia Północna (ang. Northern Ireland; irl. Tuaisceart Éireann, wym. [ˈt̪ˠuəʃcəɾˠt̪ˠ ˈeːɾʲən̪ˠ]; Ulster Scots Norlin Airlann) – kraj stanowiący część Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej[5][6]. Zajmuje północno-wschodnią część wyspy Irlandii. Jego stolicą jest Belfast. Część władzy ustawodawczej na rzecz kraju wykonuje Zgromadzenie Irlandii Północnej, utworzone w 1998 r. w oparciu o zapisy ustawy o Irlandii Północnej, powstałej w ramach kończącego konflikt północnoirlandzki porozumienia wielkopiątkowego. Irlandia Północna współpracuje z Republiką Irlandii w niektórych obszarach, a porozumienie wielkopiątkowe przyznało Republice możliwość „przedstawiania poglądów i propozycji w celu rozwiązania sporów między dwoma rządami”[7].

Historia

Irlandia Północna powstała w 1921 r., gdy po utworzeniu Wolnego Państwa Irlandzkiego sześć z dziewięciu hrabstw północno-wschodniej prowincji Ulster (irl. Ulaidh) pozostało przy Zjednoczonym Królestwie. W hrabstwach tych dominowali protestanci, w większości potomkowie szkockich i angielskich osadników, którzy nie chcieli mieszkać w katolickiej Irlandii.

Konflikty w Irlandii Północnej trwają od średniowiecza, kiedy cała wyspa Irlandia znalazła się pod panowaniem Królestwa Anglii. W XVII wieku rozpoczęto zasiedlanie Irlandii przez ludność angielską i szkocką, a ziemie dla osadników zdobywano, usuwając z nich właścicieli irlandzkich. Zapoczątkowało to wrogość między Anglikami a Irlandczykami, spotęgowaną różnicami religijnymi: Irlandczycy byli katolikami, przybysze zaś głównie protestantami. Liczne bunty i powstania doprowadziły w 1921 r. do utworzenia niepodległej Irlandii. W granicach Wielkiej Brytanii pozostała jednak Irlandia Północna, którą w większości zamieszkują protestanci pochodzenia angielskiego. Walkę o połączenie z Irlandią prowadziła Irlandzka Armia Republikańska (IRA). Pod koniec lat 60. XX wieku wybuchł krwawy konflikt w Irlandii Północnej pomiędzy republikanami dążącymi do zjednoczenia wyspy a unionistami. Dopiero w 1998 r. zawarto porozumienie pokojowe zwane wielkopiątkowym, za które dwaj jego współtwórcy – John Hume i David Trimble – otrzymali pokojową nagrodę Nobla. W 2005 r. Irlandzka Armia Republikańska ogłosiła całkowite rozbrojenie.

Na sytuację w Irlandii Północnej na początku XXI wieku wpływ miały stosunki demograficzne. Dwie najsilniejsze grupy etniczne – Irlandczycy i Brytyjczycy mieli własne wizje przyszłych losów kraju i najczęściej to narodowość determinowała opcje polityczne. Trwający przez wiele dekad konflikt między zwolennikami pozostania przez Irlandię Północną w Wielkiej Brytanii a zwolennikami włączenia jej do Republiki Irlandii został rozstrzygnięty w porozumieniu wielkopiątkowym.

Podział administracyjny

Irlandia Północna podzielona jest na 11 dystryktów.

Miasta w Irlandii Północnej

Demografia

Zgodnie ze spisem przeprowadzonym w 2001 roku liczba mieszkańców Irlandii Północnej wynosiła 1 685 267. Poniższa lista pokazuje miejsce urodzenia objętych badaniem ludzi:

Spis został wykonany jeszcze przed otwarciem rynku Wielkiej Brytanii dla obywateli nowych krajów Unii Europejskiej – nie uwzględniają więc napływu licznych pracowników niepochodzących z Wysp Brytyjskich. Ponad 99% mieszkańców jest rasy białej, jest to największy odsetek w Wielkiej Brytanii.

Według spisu z 2011 roku populacja kraju wynosiła 1 810 863[8][9], co stanowiło około 30% całkowitej populacji wyspy Irlandii i około 3% populacji Wielkiej Brytanii.

W 2016 roku liczba północnoirlandzkiej ludności wyniosła 1 862 964[10].

Języki

Większość mieszkańców kraju posługuje się językiem angielskim[1][2]. Ponadto, zgodnie z wynikami spisu przeprowadzonego w 2001 roku około 7% populacji tego kraju (110 000 osób) używa języka irlandzkiego, z kolei około 2% (30 000 osób) porozumiewa się w Ulster Scots, który, jak pokazały wyniki zrealizowanej w 1999 roku ankiety Northern Ireland Life and Times Survey przez jednych ludzi jest postrzegany jako odrębny język, zaś przez innych jako dialekt języka angielskiego[2].

Wyznania religijne

Według danych ze spisu statystycznego w 2021 roku 42,3% populacji Irlandii Północnej stanowili katolicy, 37,3% protestanci, 1,3% przynależało do innych wyznań a 17,4% nie identyfikowało się z żadną religią bądź żadnej nie zadeklarowało[11].

Wyznania religijne w Irlandii Północnej w latach 1961–2001
Religie196119912001
Katolicy34,9%38,4%40,3%
Prezbiteriański Kościół w Irlandii (Presbyterian Church in Ireland; kalwini)29,0%21,4%20,7%
Kościół Irlandii (Church of Ireland; anglikanie)24,2%17,7%15,3%
Inne religie (również inne wyznania protestanckie)9,3%11,5%9,9%
Religia nieokreślona lub jej brak2,0%11,1%14,0%

Irlandia Północna nie ma kościoła państwowego. Niegdyś ustanowiony Kościół Irlandii (Church of Ireland) został oddzielony od państwa ustawą 1869, która weszła w życie w 1871 roku. Obecnie skupia około 15,3% populacji Irlandii Północnej. Największym kościołem protestanckim jest Prezbiteriański Kościół Irlandii, skupiający około 20,7% populacji. Razem z innymi kościołami, protestanci stanowili około 53,1% populacji prowincji (2001).

Opcje polityczne mieszkańców

Mapa pokazuje wyniki wyborów lokalnych na przestrzeni ostatnich lat.

Poglądy polityczne mieszkańców Irlandii Północnej w dużym stopniu związane są z ich wyznaniem religijnym. Najbardziej licznie reprezentowani są zwolennicy pozostania prowincji w granicach Zjednoczonego Królestwa (ok. 38% społeczeństwa), natomiast liczba osób pragnących przyłączenia do Irlandii wynosiła w 2004 niewiele ponad 20% osób. W ostatnich latach obserwuje się wzrost zwolenników trzeciej opcji – powstania niezależnego państwa Irlandii Północnej – chęć taką deklaruje 29% protestantów (na 68% poglądów pro-brytyjskich) oraz 36% katolików (wobec 60%, będących zwolennikami zjednoczenia Irlandii). Ogólnie sondaże szacują liczbę osób, które mogłyby poprzeć trzecią opcję na 35%, a więc więcej niż pro-irlandzką[12].

Transport

W Irlandii Północnej funkcjonują trzy lotniska – Belfast-City George Best, Belfast-International oraz Derry. Główne porty morskie znajdują się w Belfaście i Larne, które przewożą głównie pasażerów pomiędzy Irlandią Północną a Wielką Brytanią. Transport lokalny organizuje Translink, który należy do rządu (w przeciwieństwie do reszty Zjednoczonego Królestwa) posiada on wiele spółek w tym min. Ulsterbus, Goldline czy NI Railways, większość z nich zajmuje się transportem autobusowym, Translink operuje również transport publiczny w Belfaście (Metro) oraz Derry~Londonderry (Foyle Metro)

W Irlandii Północnej obowiązuje ruch lewostronny. Główne autostrady to M1 o długości 61 km, łącząca południowo-wschodni Belfast z Dungannon, M2 o długości 36 km, rozpoczynająca się w północnym Belfaście i kończąca w Antrim, M3 o długości 1,3 km, będąca mostem nad rzeką Lagan, łącząca się z autostradą M2 oraz M5 o długości 2,3 km, rozpoczynająca się w północnym Belfaście w mieście Newtownabbey.

Uwagi

  1. ↑ Irlandia Północna nie ma języka urzędowego[1]. W powszechnym użyciu pozostaje język angielski[1][2]. Ponadto język irlandzki jest oficjalnie uznanym językiem mniejszości[3].

Przypisy

  1. ↑ a b c What Languages Are Spoken In Ireland?. [w:] Society [on-line]. worldatlas.com. [dostęp 2019-12-11]. (ang.).
  2. ↑ a b c Languages of the United Kingdom. ff.umb.sk. [dostęp 2019-12-11]. (ang.).
  3. ↑ Irish Gaelic. [w:] About World Languages [on-line]. mustgo.com. [dostęp 2019-12-11]. (ang.).
  4. ↑ Office for National Statistics. [dostęp 2016-07-11]. (ang.).
  5. ↑ Countries within a country. number-10.gov.uk. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-02-09)]. (ang.).
  6. ↑ Irlandia Północna, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2019-12-11].
  7. ↑ Northern Ireland Peace Agreement (The Good Friday Agreement) [dostęp 2019-04-17] (ang.).
  8. ↑ Census 2011. Key Statistics for Northern Ireland. [dostęp 2019-04-08]. (ang.).
  9. ↑ Census 2011. Key Statistics for Northern Ireland. [dostęp 2014-04-12]. (ang.).
  10. ↑ Population Clock Northern Ireland. [dostęp 2016-07-11]. (ang.).
  11. ↑ https://www.nisra.gov.uk/system/files/statistics/census-2021-main-statistics-for-northern-ireland-phase-1-statistical-bulletin-religion.pdf
  12. ↑ NI Life and Times Survey - 2003: UNINATID, www.ark.ac.uk [dostęp 2017-11-24].
Podział Wielkiej Brytanii
Anglia
Szkocja
Walia
Irlandia Północna

Media użyte na tej stronie

Flag of Northern Ireland (1953–1972).svg
Ulster Banner is a heraldic banner taken from the former coat of arms of Northern Ireland. It was used by the Northern Ireland government in 1953-1973 with Edwardian crown since coronation of Queen Elizabeth II, based earlier design with Tudor Crown from 1924. Otherwise known as the Ulster Flag, Red Hand of Ulster Flag, Red Hand Flag.
Europe location N-IRL2.png

Location of Northern Ireland in the UK and Europe, on terrain map showing surface and underwater contour areas.
Northern Ireland election seats 1997-2005-by.svg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Nickshanks (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY 2.5

Borders taken from Image:2005UKElectionMap.svg
Colours are the same as used in that file, plus dark purple for UKUP.
See Image:Northern Ireland election seats 1997-2005.svg for corrisponding image without by-election. I had to upload it a load of times because Wikipedia's SVG to PNG converter is really buggy, especially with font sizes.
Whilst it looked good locally, only after uploading would I find it was being mis-rendered :-(
Additionally, the strokes around the legend boxes aren't being drawn.

PNG version can be found at File:Northern Ireland election seats 1997-2005-by.png
Uk map northern ireland.png
Autor: UKPhoenix79, Licencja: CC BY-SA 3.0
Image of Northern Ireland in the UK
Tuaisceart Eireann.ogg
Autor: Oryginalnym przesyłającym był Filastin z angielskiej Wikipedii, Licencja: CC BY 3.0
My own recording / source: raya.ie
Ulster banner.svg
Ulster Banner is a heraldic banner taken from the former coat of arms of Northern Ireland. It was used by the Northern Ireland government in 1953-1973 with Edwardian crown since coronation of Queen Elizabeth II, based earlier design with Tudor Crown from 1924. Otherwise known as the Ulster Flag, Red Hand of Ulster Flag, Red Hand Flag.