Isaac Grünewald

Isaac Grünewald

Isaac Grünewald (lata 30. XX wieku)
Imię i nazwisko	Isaac Hirsche Grünewald
Data i miejsce urodzenia	2 września 1889 Sztokholm
Data i miejsce śmierci	22 maja 1946 Oslo
Dziedzina sztuki	Malarstwo, Scenografia
Epoka	Modernizm, Ekspresjonizm
Ważne dzieła
Det sjungande trädet, 1915 Sigrid med den svarta stolen, 1916 Tjurfäktningen, 1917 Apachedansen, 1918

Isaac Grünewald (ur. 2 września 1889 w Sztokholmie, zm. 22 maja 1946 koło Oslo)^[1] – szwedzki malarz, żonaty z Sigrid Hjertén (1911–1937) i Märtą Grundell (1937–1946). Ojciec Torstena Rydberga, Ivána Grünewalda i Björna Grünewalda. Studiował w Konstnärsförbundets skola (1905–1908) i w Académie Matisse w Paryżu (1908–1911).

Życiorys

Isaac Grünewald urodził się w biednej, żydowskiej rodzinie w Sztokholmie. Ojciec był antykwariuszem a matka zajmowała się domem. Jako dziecko robił i sprzedawał papierowe zabawki, chcąc w ten sposób podreperować skąpy, rodzinny budżet. Jednocześnie nie zaniedbywał edukacji, najpierw w szkole Katarina läroverk, a potem w Södra Latin. To w tej ostatniej nauczyciel rysunku odkrył u niego talent do rysowania i w 1905 urządził w szkolnej stołówce pierwszą wystawę jego dzieł.

Jesienią 1905 młody Isaac kontynuował naukę w Konstnärsförbundets skola.

17 września 1908 wyjechał razem z przyjacielem Einarem Jolinem do Paryża. Tam obaj mieli okazję zapoznać się z najnowszymi trendami panującymi w sztuce europejskiej. Zwłaszcza spotkanie z Henri Matissem miało się okazać decydujące dla dalszego rozwoju twórczego Isaaca Grünewalda.

3 marca 1909 można przyjąć za datę przełomu modernistycznego w sztuce szwedzkiej, wtedy to założona rok wcześniej grupa artystyczna De Unga (Młodzi) zorganizowała w Sztokholmie swoją pierwszą wystawę. W skład grupy, skupionej wokół Birgera Simonssona (1882–1938), wchodzili między innymi: Isaac Grünewald, Tor Bjurström (1888–1966) i Leander Engström (1886–1927). Większość z nich studiowała malarstwo w szkole Konstnärsförbundet i pozostawała w opozycji do malarzy należących do szwedzkiej Akademii Sztuk Pięknych. Jeszcze w Paryżu zetknęli się oni z Henri Matissem, ale prace, jakie zaprezentowali w roku 1909, świadczyły o większych wpływach Cézanne’a, pośmiertnie fetowanego w Salonie Jesiennym w Paryżu w 1907.

Grupa De Unga miała jeszcze 2 wystawy: 3 kwietnia 1910 i 9 maja 1911, po czym rozpadła się, a jej trzon otworzył w 1912 nową formację De åtta (Ośmiu). Ówczesny krytyk sztuki August Brunius zazwyczaj omawiał obie grupy łącznie, nazywając je „mężczyznami roku 1909”, mimo że jednym z wiodących członków była kobieta, Sigrid Hjertén (1885–1948). Wspólnie z mężem, Isaakiem Grünewaldem, Einarem Jolinem (1890–1976) i Leanderem Engströmem należała ona do sztokholmskiego odłamu grupy De åtta, inspirowanych malarstwem Matisse’a.

Od tego momentu aż do śmierci w 1946 Isaac Grünewald odgrywał wiodącą rolę w szwedzkim modernizmie.

Ważnym etapem w życiu artystycznym Grünewalda była jego wystawa w sztokholmskiej Liljevalchs konsthall w 1918, gdzie zaprezentował ok. 300 swoich prac, w tym Det sjungande trädet, 1915, Sigrid med den svarta stolen, 1916, Tjurfäktningen, 1917 czy Apachedansen, 1918. W wystawie wzięli udział również jego żona Sigrid Hjertén i Leander Engström.

Isaac Grünewald z żoną Märtą przed Grünewaldvillan w Saltsjöbaden

Wspólny grób Isaaca i Märty Grünewaldów na cmentarzu żydowskim w Solnie

Grünewald stał się również pionierem jeśli chodzi o rozwój nowoczesnej szwedzkiej scenografii, kiedy zaprojektował w 1921 oprawę plastyczną do opery Samson i Dalila wystawionej w operze sztokholmskiej. Scenografia Grünewalda jest uważana za pierwszą modernistyczną scenografię szwedzkiej proweniencji. Przedstawienie przeszło do historii także ze względu na wysokie honorarium jakiego zażądał Grünewald – 75000 koron^[2].

Największym dziełem Grünewalda jest monumentalne malowidło w Małej Sali sztokholmskiego Konserthus, nazwanej w latach 70. Grünewaldsalen. Grünewald był również pomysłodawcą charakterystycznego, niebieskiego koloru fasady tego budynku jak również zaproponował w 1918 niebieski kolor dla sztokholmskich tramwajów.

Grünewald wykonał też w 1927 malowidła ścienne w Villa Bonnier, położonej w willowej dzielnicy Diplomatstaden w Sztokholmie, w sali posiedzeń w Tändstickspalatset w 1928 i zaprojektował kurtynę do sztokholmskiego kina Draken w 1942.

Isaac Grünewald był profesorem w Szwedzkiej Królewskiej Akademii Sztuki w latach 1932–1942 a od 1941 prowadził własną szkołę malarską w swoim dawnym atelier przy Slussen. W 1937 rozwiódł się z Sigrid Hjertén i ożenił z Märtą Grundell. Oboje zamieszkali w Saltsjöbaden w domu, który nazwali Saltsjöklack, a który dziś nosi nazwę Grünewaldvillan.

W 1945 roku otrzymał medal Prins Eugen Medaljen^[3]

W 1946 oboje zginęli w katastrofie lotniczej w Norwegii koło Oslo.

• 

  Martwa natura kwiatowa z amarylisem

• 

  Autoportret, 1912

• 

  Autoportret, 1937

• 

  Widok Stadsgården w kierunku Kastellholmen, 1917

• 

  Widok Sztokholmu

Przypisy

Bibliografia

• Hans Eklund, Bo Särnstedt: Det sjungande trädet. Isaac Grünewald 100 år. Stockholm: 1989. ISBN 91-86828-48-7. (szw.).
• Birgit Rausing: Måleriet. W: praca zbiorowa: Signums svenska konsthistoria: KONSTEN 1890-1915. Lund: Författarna och Bokförlaget Signum, 2001. ISBN 91-87896-46-X. (szw.).
• Thomas Millroth: Måleriet och skulpturen. W: praca zbiorowa: Signums svenska konsthistoria: KONSTEN 1915-1950. Lund: Författarna och Bokförlaget Signum, 2002. ISBN 91-87896-48-6. (szw.).

Linki zewnętrzne

• Kultura szwedzka – sztuka współczesna. itmaster.se. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)]. (jęz. pol.)