It Ain’t Half Hot Mum

It Ain’t Half Hot Mum – brytyjski serial komediowy emitowany po raz pierwszy w latach 1974–1981 na antenie BBC. Zrealizowano 56 półgodzinnych odcinków, podzielonych na 8 serii. Autorami scenariusza byli Jimmy Perry i David Croft.

Fabuła

Akcja serialu rozgrywa się w 1945 w Indiach (serie 1-4) i Birmie (serie 5-8), w okresie, gdy II wojna światowa zakończyła się już w Europie, ale trwa jeszcze w Azji. Głównymi bohaterami są żołnierze służący w tzw. zespole artystycznym brytyjskiej artylerii (Royal Artillery Concert Party). Ich zadaniem jest przygotowywanie lekkich, zabawnych programów estradowych mających zapewnić chwilę oderwania od wojennej rzeczywistości ich walczącym kolegom. Zadanie nie jest jednak łatwe. Po pierwsze, działalność artystyczna w warunkach polowych napotyka wiele trudności – chociażby z obsadzeniem ról kobiecych (których spragniona jest wojskowa publiczność), gdy wokół sami mężczyźni. Po drugie, na członków grupy wyjątkowo niechętnie patrzy ich bezpośredni przełożony, despotyczny sierżant, który uważa ich pracę za niepotrzebną i kalającą mundur.

Bohaterowie

(w nawiasach podano odtwórców ról)

Członkowie zespołu

Kapral „Solly” Solomons (George Layton)
Dowódca polowego zespołu artystycznego i jego niekwestionowany lider w pierwszych dwóch seriach. Producent, reżyser i konferansjer wszystkich spektakli. Darzony przez kolegów dużym szacunkiem ze względu na swoją inteligencję i zdolność umiejętnego lawirowania między oficerami, dzięki czemu udaremnia wiele wymierzonych w zespół planów sierżanta. Wyraźnie zapatrzony w amantów z Hollywood, często prowadzi próby z cygarem w zębach. W pierwszym odcinku trzeciej serii dowiadujemy się, że zakończył swą trzyletnią służbę i wrócił do Anglii.

Szeregowy (później kapral) „Gloria” Beaumont (Melvyn Hayes)
Najlepszy druh kaprala Solomonsa, a po jego odejściu z jednostki jego następca na czele grupy. Uważa się za artystę, który z niezrozumiałych dla niego przyczyn znalazł się nagle na wojnie. Uwielbia grać role kobiet (zwłaszcza Ginger Rogers), również poza sceną stanowi zaprzeczenie stereotypowego twardziela: jest delikatny, strachliwy i skłonny do ciągłego narzekania. Jego zachowanie doprowadza do białej gorączki sierżanta, który sądzi, że przebieranie się żołnierzy za kobiety jest obrzydliwe.

Szeregowy „Atlas” Mackintosh (Stuart McGugan)
Odwrotność Beaumonta – twardy, wytatuowany mężczyzna z robotniczej dzielnicy Glasgow (co bardzo słychać w jego szkockim akcencie), chyba najbardziej z całego zespołu przypominający prawdziwego żołnierza. Bywa prostacki i wulgarny, a także nerwowy i skory do bitki.

Szeregowy Harold „Lofty” Sugden (Don Estelle)
Wieczny obiekt żartów sierżanta, często wybierany do najbardziej niewdzięcznych zadań. Lofty jest niskim i raczej pulchnym okularnikiem w średnim wieku, dodatkowo ciągle noszącym nieco za duży hełm. Jego ogromnym atutem jest potężny, tenorowy głos o wzruszającej barwie.

Szeregowy Jonathan „Paderewski” Graham (John Clegg)
Pianista zespołu, wyróżnia się na tle kolegów znakomitym wykształceniem (studia wyższe w zakresie literatury angielskiej), akcentem rodem z wyższych sfer (gdy w jednostce dominuje odmiana raczej robotnicza) oraz dość snobistycznymi manierami. Często okazuje pozostałym swą wyższość, czego nie może znieść zwłaszcza sierżant, nieustannie przedrzeźniający jego staranną angielszczyznę.

Szeregowy Nigel „Parky” Parkins (Christopher Mitchell)
Najmłodszy członek zespołu, początkowo nie posiadający najmniejszych zdolności artystycznych. Trafił tam z inicjatywy sierżanta, który mylnie uważa go za swojego syna (sierżant miał płomienny romans z matką szeregowca około 9 miesięcy przed jego narodzinami) i chce za wszelką cenę chronić go przed niebezpieczeństwami, zwłaszcza przed wysłaniem na front. Stosuje przy tym absurdalne tłumaczenia – np. wymienia łupież jako schorzenie uniemożliwiające udział w walce.

Szeregowy „Nobby” Clark (Kenneth MacDonald)
Specjalista od imitowania dźwięków ptaków, podczas dyskusji w koszarach wykazuje niską inteligencję i tryska zwykle komentarzami zupełnie od rzeczy.

Szeregowy „Nosher” Evans (Mike Kinsey)
Jego scenicznym numerem popisowym jest sztuczka z rwaniem papieru (artysta przez dłuższą chwilę niedbale odrywa od kartki małe kawałki, wywołując coraz większe znudzenie publiczności, aż nagle rozkłada kartkę i okazuje się, że wykonał na niej kunsztowny wzór). Poza estradą ciągle je, a kiedy mówi, kawałki pożywienia obficie wypadają mu z ust.

Dowódcy

Starszy Sierżant Sztabowy Tudor Brynne „Zamknij się!” Williams (Windsor Davies)
Jedyny zawodowy żołnierz w całym towarzystwie, w Indiach służy od ponad 20 lat. Jest niezwykle despotyczny, ciągle krzyczy do kogoś „zamknij się!”. Wyznaje kult etosu „twardego żołnierza” – uwielbia musztry, wojskowe ceremonie, survival w dżungli itp. Z trudem znosi podporządkowanie pułkownikowi i kapitanowi, których uważa za zupełnych dyletantów. Brzydzi się i straszliwie pomiata członkami podległego sobie zespołu artystycznego, których nazywa najczęściej „bandą pedziów” (bunch of puffs). Mówi z wyraźnym walijskim akcentem, nie przejmując się zbytnio regułami gramatyki.

Kapitan Jonathan Ashwood (Michael Knowles)
Adiutant pułkownika, mieszczanin z klasy średniej źle znoszący pobyt na wojnie. Nie ma pojęcia o wojaczce i nie grzeszy inteligencją. Jest za to świetnym ogrodnikiem (udaje mu się hodować angielskie rośliny w indyjskim klimacie) i wielkim fanem zespołu artystycznego.

Pułkownik Charles Reynolds (Donald Hewlett)
Dowódca bazy wojskowej, w której w pierwszych czterech seriach stacjonują bohaterowie, wraz ze swoim adiutantem towarzyszący również zespołowi we wszystkich podróżach. Jest parodią wyższego oficera brytyjskiej armii kolonialnej: lubi użalać się nad trudami wojskowej codzienności, ale sam żyje w relatywnym luksusie, popijając drinki i romansując z żoną innego oficera. Gdy sytuacja wymaga doświadczenia żołnierza z krwi i kości, zdaje się zwykle na sierżanta. Darzy zespół artystyczny dużą sympatią i często broni jego członków przed zakusami sierżanta.

Miejscowi

Rangi Ram (Michael Bates)
Służący zespołu artystycznego, czuje się bardzo dumny ze swojej pracy dla British Army. Często używa określenia „my, Brytyjczycy” i podlizuje się oficerom, zwłaszcza wyjątkowo lżącemu go sierżantowi. Rodaków nazywa zaś nierzadko „tymi cholernymi tubylcami” i okazuje im wyższość. Jego specyficzny język jest parodią kwiecistego sposobu wysławiania się wielu Indusów mówiących po angielsku. I tak np. zamiast powiedzieć „chcę z tobą porozmawiać”, mówi „chcę z tobą odbyć werbalną konserwację”. Często bywa pośrednikiem między żołnierzami a światem zewnętrznym, jest także dopuszczany do największych sekretów – i tych wojskowych, i całkiem prywatnych. Mimo swej lojalności wobec wojska, ubija na boku drobne interesiki, niekiedy nawet kosztem swych brytyjskich przyjaciół. Znika z serialu po piątej serii, co było spowodowane śmiercią grającego go aktora.

Muhammed (Dino Shafeek)
Muhammed zajmuje się w bazie wojskowej sprzedażą herbaty ze swego wielkiego dzbana przymocowanego do nosidła. Często bywa także swego rodzaju asystentem Rangiego, a po jego odejściu awansuje na najważniejszego miejscowego w obozie. Można go również usłyszeć w bardzo specyficznych, indyjskich aranżacjach brytyjskich pieśni patriotycznych oraz lżejszych piosenek rodem z Zachodu, które śpiewa z towarzyszeniem sitara. Służą one jako przerywniki podczas odcinków, stanowią także zakończenie czołówki i napisów końcowych serialu.

Rumzan (Barbar Bhatti)
Praca Rumzana polega na poruszaniu wielkim kawałkiem płótna, stanowiącym polową wersję klimatyzacji w biurze oficerów. Często komentuje wydarzenia – każda jego wypowiedź składa się z kilkunastu słów w języku urdu, zakończonych króciutką, błyskotliwą pointą po angielsku.

Ah Syn (Andy Ho)
Występuje w seriach 7 i 8, staje się kompanem Muhammeda po odejściu z serialu Rumzana. Jest chińskim kucharzem pracującym w birmańskim obozie bohaterów. Słabo zna angielski i mówi niewiele, zdarza mu się jednak wymieniać się z Muhammedem przysłowiami z ich rodzinnych stron. Żołnierze nie przepadają za jego kuchnią, ale chętnie wykorzystują go do pomocy przy obsłudze przedstawień. W chwilach złości Muhammed zwraca się do niego per „ty cholerny kucharzu kulisie”.

Tytuł

Tytuł serialu można przetłumaczyć jako „Wcale nie jest tak gorąco, Mamo”. W pierwszym odcinku słowa te zostają rozszyfrowane jako fragment listu szeregowego Parkinsa do jego ukochanej matki, której młodzieniec nie chce zamartwiać trudnymi warunkami służby, więc stara się znaleźć cokolwiek pozytywnego, o czym mógłby napisać.

Odcinki

Seria 1

Seria 2

Seria 3

Seria 4

Seria 5

Seria 6

Seria 7

Seria 8

Inspiracje i kontrowersje

Bezpośrednią inspiracją dla powstania serialu były doświadczenia Jimmy’ego Perry’ego, który w czasie wojny sam występował w podobnym zespole działającym w Birmie. W kraju tym służył również – jako oficer – drugi z autorów, David Croft, którego obserwacje i wspomnienia zaważyły m.in. na scenografii^[1]. Obaj panowie zdobyli wcześniej dużą popularność i uznanie dzięki napisanemu wspólnie serialowi Armia tatuśka, również rozgrywającemu się w czasie wojny, choć w Wielkiej Brytanii. Znaczna część publiczności przyjęła It Ain’t... jako naturalną kontynuację tego samego tematu.

Serial był i bywa do dziś krytykowany za raczej jednostronny sposób, w jaki ukazano w nim Indusów, pozostających wówczas pod brytyjską władzą kolonialną. Pracujący w obozie artylerzystów miejscowi są przedstawieni jako osoby z jednej strony ślepo zapatrzone w Brytyjczyków, dość nieudolnie naśladujące ich zwyczaje i sposób zachowania, a z drugiej pogardzające swymi rodakami, zwłaszcza tymi z niższych kast. W efekcie widz, który przyjmie treść serialu zbyt dosłownie, może nabrać jednoznacznie niekorzystnych przekonań o mieszkańcach Indii^[2].

Dodatkowo stawiano zarzut, iż najważniejszego dla fabuły Indusa (Rangi'ego Rama) zagrał brytyjski aktor Michael Bates, który występował w charakteryzacji przyciemniającej jego karnację. Wielu osobom praktyka taka kojarzyła się bardzo źle, bowiem w przeszłości bywała stosowana w wielu inscenizacjach o wymowie rasistowskiej. Twórcy w odpowiedzi powoływali się na biografię Batesa, który spędził w Indiach dzieciństwo, doskonale znał ich kulturę, zaś jako mały chłopiec języka hindi nauczył się przed angielskim. Według nich nie było wówczas w Wielkiej Brytanii doświadczonego aktora, który lepiej pasowałby do tej roli.

Innym kontrowersyjnym elementem serialu jest częste stosowanie słowa puff (co w najlepszym razie można przetłumaczyć jako „pedzio”) jako pogardliwego określenia, które sierżant stosuje wobec swoich nienadających się na prawdziwych żołnierzy podkomendnych. Robi to w sposób, który z dzisiejszej perspektywy może być uznawany za zdecydowanie obraźliwy dla gejów. Mając na uwadze wszystkie te zarzuty, przez wiele lat BBC unikało nadawania powtórek serialu, zaś w 2012 nadawca ostatecznie podjął decyzję, iż serial jest już zupełnie nie do przyjęcia dla współczesnego brytyjskiego odbiorcy i nie powinien być przypominany w jakiejkolwiek formie^[3].

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Ekran tytułowy serialu z pierwszych dwóch serii
• It Ain’t Half Hot Mum w bazie IMDb (ang.)
• It Ain’t Half Hot Mum w bazie TV.com (ang.)
• Strona o serialu w portalu BBC