Izabela Matuła

Izabela Matuła
Data i miejsce urodzenia

1980
Nowa Dęba

Typ głosu

sopran

Gatunki

opera

Zawód

śpiewaczka

Strona internetowa

Izabela Matuła (ur. 1980 w Nowej Dębie[1]) – polska śpiewaczka operowa (sopran).

Repertuar, który wykonywała to blisko czterdzieści głównych partii sopranowych w operach kompozytorów włoskich: Pucciniego, Verdiego, Leoncavallo; austriackich i niemieckich: Mozarta, J. Straussa (s.), Wagnera; a także słowiańskich, w tym rosyjskich: Czajkowskiego, Rubinsteina, Borodina; czeskich: Smetany, Dvořáka, Janáčka, J. Weinbergera; oraz polskich: Moniuszki, Pendereckiego, Statkowskigo. Występowała także w operach kompozytorów francuskich: Berlioza, Gounoda, Bizeta, Offenbacha i anglojęzycznych: Brittena, Menottiego[2]. Posiada znaczący repertuar koncertowy (Rozdział - Repertuar).

Brała udział w nagraniu płyty nominowanej do Fryderyka 2012 w kategorii Album roku opera, operetka, balet (Carl Maria von Weber - Euryanthe[3]).

Edukacja

Absolwentka Szkoły Muzycznej I st. w Mielcu, w klasie fortepianu oraz Państwowego Liceum Muzycznego w Krakowie. W 2008 roku uzyskała dyplom krakowskiej Akademii Muzycznej, Wydziału Dyrygentury, Kompozycji i Teorii Muzyki oraz Wydziału Wokalno-Aktorskiego w klasie Semena Shkurhana[4]. Kształciła się również na kursach wokalnych i w klasach mistrzowskich pedagogów takich jak: Teresa Berganza, Ileana Cotrubaș, Maria Fołtyn, Elisabeth von Magnus(ang.), Urszula Trawińska-Moroz.

Kariera

W 2008 roku debiutowała rolą Siostry Gabrieli w premierze Diabłów z Loudun Pendereckiego, przedstawieniu inaugurującym otwarcie nowej siedziby Opery Krakowskiej[5][6]. W następnym roku zaśpiewała Małgorzatę w Fauście Gounoda, swoją pierwszą w karierze główną rolę, za którą została wyróżniona Teatralną Nagrodą Muzyczną im. Jana Kiepury[7]. Reprezentowała Polskę w konkursie „BBC Cardiff Singer of the World" w 2009 roku, gdzie znalazła się w grupie finalistów wyłonionych z ponad sześciuset śpiewaków z 68 krajów[8]. Kolejny rok przyniósł następny krakowski debiut, rolę Micaëli w Carmen Bizeta[9]. W 2012 roku w Operze Wrocławskiej jako Desdemona, otworzyła nową inscenizację Otella Verdiego w reżyserii Michała Znanieckiego[10]. W 2013, na festiwalu „Solidarity Of Arts" w Operze Bałtyckiej, debiutowała tytułową rolą w przedstawieniu Maria Statkowskiego[11][12].

Pierwszym zagranicznym debiutem śpiewaczki była rola Liù w Turandot Pucciniego w niemieckiej operze w Saarbrücken w 2010 roku[13]. Na początku 2011 roku odbyła trzymiesięczną trasę koncertową po Stanach Zjednoczonych z dyrygentem Bogusławem Dawidowem i Filharmonią Opolską.

W latach 2012-2018 była solistką Teatru Krefeld-Mönchengladbach, realizując tam pokaźną część swojego repertuaru; Maria w Mazepie[14], Rosalinda w Zemście nietoperza, tytułowa Siostra Angelika[15], Lina w Stiffelio[16], Hrabina w Weselu Figara[17], Donna Elvira w Don Giovannim[18], Antonia w Opowieściach Hofmanna[19], Ellen Orford w operze Peter Grimes(ang.)[20], tytułowa Katia Kabanowa(ang.)[21], Lola w Rycerskości Wieśniaczej[22], Elza w Lohengrinie[23], Magda Sorel w Konsulu(ang.)[24][25], i w końcu Amelia w Balu Maskowym[26]. Z zespołem tym trzykrotnie występowała na „Saaremaa Opera Festival" w Tallinnie.

Zagraniczna kariera śpiewaczki wiodła przez szereg scen; Bergen (Lauretta w Gianni Schicchi)[27], Bilbao (Mimì w Cyganerii)[28], Detmold (Siostra Angelika)[29], Palermo (Dorotka w Švandzie Dudak(ang.))[30], Darmstadt (Małgorzata w Potępieniu Fausta)[29], Bonn i Dortmund (Donna Elvira w Don Giovannim)[31][32], Magdeburg (Obca Księżniczka w Rusałce)[33], a także Linz gdzie zrealizowała jedną ze swoich, jak się wyraziła, ukochanych ról[34] - partię Tatjany w Eugeniuszu Oneginie[35][36][37].

Jedną z najczęściej wykonywanych kreacji była Tosca, którą w latach 2016-2020 śpiewała w operach w Darmstadt, Bonn, Düsseldorfie-Duisburgu, Magdeburgu i w Warszawie[38][39][40].

W Sezonie 2018/2019, jak odnotowano na łamach Online Musik Magazin, „Izabela Matuła debiutuje jako Milada w Daliborze we Frankfurcie. Z wielkim dramatycznym sopranem tworzy tę rolę, młoda kobieta, która stanowi połączenie Elsy Wagnera i Leonory Beethovena pod względem głosu i aktorstwa"[41]. Realizuje też rolę Madame Butterfly w Mannheim[42]. Chociaż, jak sama mówiła, emocjonalnie najbardziej odpowiadają jej dzieła kompozytorów słowiańskich, jednak najlepiej czuje się i brzmi w muzyce Verdiego[34], śpiewała zatem; Amelię w Balu Maskowym w Krefeld i Tallinie[26], tytułową Luizę Miller w Wuppertal[43], Leonorę w Trubadurze w Mannheim i Linzu[44], oraz tytułową Aidę w Kiel[45]. Zwieńczeniem tego verdiowskiego okresu miała być rola Leonory w Mocy przeznaczenia we Frankfurcie na przełomie czerwca i lipca 2020, jednak z powodu pandemii koronawirusa przedstawienia zostały odwołane.

Jednym z największych marzeń śpiewaczki, co zdradziła w wywiadzie dla Polskiego Radia, była tytułowa Halka Moniuszki[34]. Spełniło się to na deskach Teatru Wielkiego - Opery Narodowej w Warszawie, gdzie 11 lutego 2020 debiutowała w najbardziej oczekiwanej premierze sezonu, wspólnej austriacko-polskiej produkcji Theater an der Wien i Teatru Wielkiego, w reżyserii Mariusza Trelińskiego, z Piotrem Beczałą w roli Jontka i Tomaszem Rakiem w roli Janusza[46]. Wydarzenie to, które było także pierwszym w historii wystawieniem Halki przez zagraniczny teatr, wzbudziło ogromne zainteresowanie i odbiło się szerokim echem w mediach, przynosząc śpiewaczce szereg bardzo dobrych recenzji, „najciekawsza, bardzo ekspresyjna jest Izabela Matuła"[47], „W postać Halki solistka włożyła tak dużą ekspresję, że nieomal samemu czuło się ból i dziką rozpacz zdradzonej kochanki. Finał był ogromnie poruszający"[48], „wokalną perłą jest występ Izabeli Matuły. Jej Halka jest przeszywająca do bólu, głos zniewalający i urzekający"[49]. Triumf w Warszawie był jednocześnie ostatnim występem przed katastrofalną pandemią Covid-19, która wywróciła na wiele miesięcy światowe sceny. Solistka nie wystąpiła przez to w Demonie Rubinsteina w Norymberdze gdzie miała zaśpiewać rolę Tamary. Jesienią 2020 wróciła do Warszawy aby wystąpić w Halce, ktrórą z powodu epidemii wystawiono dla widowni okrojonej do 25%.

Repertuar

Role

RolaTytułKompozytorRok - miejsce
HalkaHalkaStanisław Moniuszko2020 - Teatr Wielki - Opera Narodowa[50]
LeonoraTrubadurGiuseppe Verdi2020 - Landestheater Linz [I-IV 2020][51]

2020 - Nationaltheater Mannheim[44]

2019 - Nationaltheater Mannheim[44]

AidaAida2019 - Theater Kiel[45]
LeonoraMoc przeznaczenia2020 - Oper Frankfurt [VI-VII 2020][52][termin niepewny z powodu epidemii koronawirusa]
LuisaLuisa Miller2019 - Opernhaus Wuppertal[43]

2018 - Opernhaus Wuppertal[43]

AmeliaBal Maskowy2017 - Saaremaa Opera Festival, Tallinn

2017 - Theater Krefeld[26]

LinaStiffelio2013 - Theater Mönchengladbach[16]
DesdemonaOtello2012 - Opera Wrocławska[10]
ToscaToscaGiaccomo Puccini2020 - Teatr Wielki - Opera Narodowa

2019 - Teatr Wielki - Opera Narodowa[38] 2018 - Theater Magdeburg[40]

2018 - Deutsche Oper am Rhein

2017 - Deutsche Oper am Rhein

2017 - Oper Bonn

2017 - Staatstheater Darmstadt[39]

2016 - Staatstheater Darmstadt[39]

Cio-cio-sanMadama Butterfly2019 - Nationaltheater Mannheim[53]

2018 - Nationaltheater Mannheim[53]

AngelicaSiostra Angelica2013 - Theater Mönchengladbach[15][29]
LiùTurandot2010 - Saarländisches Staatstheater[13]
MimìCyganeria2013 - Palacio Euskalduna, Bilbao[28]
LaurettaGianni Schicchi2012 - Opera Bergen[27]
LolaRycerskość WieśniaczaPietro Mascagni2017 - Theater Krefeld[22]

2016 - Theater Krefeld[22]

NeddaPajaceRuggero Leoncavallo[potrzebna informacja]
TatianaOnieginPiotr Czajkowski2018 - Landestheater Linz[35]
MariaMazepa2012 - Theater Krefeld[14]
JolantaJolanta[potrzebna informacja]
TamaraDemonAnton Rubinstein2020 - Staatstheater Nürnberg [IV-V 2020][54][termin niepewny z powodu epidemii koronawirusa]
JarosławnaKniaź IgorAleksandr Borodin[potrzebna informacja]
Elza z BrabancjiLohengrinRyszard Wagner2018 - Theater Mönchengladbach[55]

2017 - Saaremaa Opera Festival, Tallinn[56]

2017 - Theater Krefeld[23]

Donna ElviraDon GiovanniWolfgang A. Mozart2019 - Oper Bonn[31]

2017 - Theater Dortmund[32]

2014 - Theater Krefeld[18]

Hrabina RozynaWesele Figara2013 - Theater Krefeld[17]
MiladaDaliborBedřich Smetana2019 - Oper Frankfurt[57]
Obca KsiężniczkaRusałkaAntonín Dvořák2017 - Theater Magdeburg[33]
KatiaKatia KabanowaLeoš Janáček2016 - Saaremaa Opera Festival, Tallinn

2016 - Theater Krefeld[21]

DorotkaŠvanda DudakJaromír Weinberger2014 - Teatro Massimo di palermo[30]
Magda SorelKonsulGian Carlo Menotti2018 - Theater Krefeld[24][58]

2017 - Theater Krefeld[24][58]

2017 - Theater Mönchengladbach[25]

Ellen OrfordPeter GrimesBenjamin Britten2015 - Theater Krefeld[20]
AntoniaOpowieści HoffmannaJacques Offenbach2014 - Theater Mönchengladbach[19]
RosalindaZemsta NietoperzaJoahann Strauss (s.)2014 - Theater Mönchengladbach

2013 - Theater Mönchengladbach

MariaMariaRoman Statkowski2013 - Opera Bałtycka[12]
MałgorzataPotępienie FaustaHector Berlioz[potrzebna informacja][29]
MicaëlaCarmenGeorges Bizet2010 - Opera Krakowska[9]
MałgorzataFaustCharles Gounod2009 - Opera Krakowska[7]
Siostra GabrielaDiabły z LoudunKrzysztof Penderecki2008 - Opera Krakowska[6]

Repertuar koncertowy

[potrzebne przypisy]

KompozytorTytuł
Ludwig van BeethovenMissa Solemnis D-dur op. 123

IX Symfonia d-moll op. 125

Johannes BrahmsNiemieckie Requiem op. 45
Gabriel FauréRequiem d-moll, Op. 48(ang.)
Henryk Mikołaj GóreckiII Symfonia op. 31 „Kopernikowska”

III Symfonia op. 36 „Symfonia pieśni żałosnych”

Witold LutosławskiLacrimosa
Gustav MahlerII Symfonia c-moll „Zmartwychwstanie”

IV Symfonia G-dur

VIII Symfonia Es-dur „Symfonia tysiąca"

Felix Mendelssohn-BartholdyPaulus (św. Paweł) op. 36

Elias (Eliasz) op. 70

Wolfgang A. MozartMsza C-dur (KV 317) „Koronacyjna"

Requiem d-moll (KV 626)

Krzysztof PendereckiCredo

Polskie Requiem

Siedem bram Jerozolimy

VIII Symfonia „Lieder der Vergänglichkeit” (pieśni przemijania)

Kadysz

Powiało na mnie morze snów[59]

Giovanni B. PergolesiStabat Mater
Gioacchino RossiniPetite Messe Solennelle (Mała Msza Uroczysta)
Dmitrij SzostakowiczXIV Symfonia, op. 135 na sopran, bas i orkiestrę smyczkową
Karol SzymanowskiStabat Mater op. 53

Litania do Marii Panny

III Symfonia „Pieśń o nocy”

Giuseppe VerdiRequiem
Alban BergSiedem wczesnych pieśni (7 frühe Lieder)
Antonín DvořákCigánské melodie op. 5
Maurice RavelSzeherezada (Shéhérazade)
Dmitrij SzostakowiczSiedem wierszy Aleksandra Błoka op. 127(ang.)
Robert SchumannMiłość i życie kobiety (Frauen-Liebe und Leben) op. 42

Wiersze królowej Marii Stuart (Gedichte der Maria Stuart) op. 135

Richard StraussCztery ostatnie pieśni (Vier letzte Lieder)
Karol SzymanowskiSześć pieśni op.2

Trzy fragmenty z poematów Jana Kasprowicza op.5

Pieśni muezina szalonego op.42

Słopiewnie op. 46bis

Pieśni kurpiowskie op. 58

Heitor Villa-LobosBachianas brasileiras
Ryszard WagnerWesendonck Lieder

Nagrody

2010 - Teatralna Nagroda Muzyczna im. Jana Kiepury w kategorii najlepszy debiut śpiewaczki[7]

2010 - Międzynarodowy Konkurs Muzyczny Wilhelma Stenhammara w Norrköping - III nagroda[60]

2009 - Finał konkursu śpiewaczego „BBC Cardiff Singer of the World 2009”[8]

2009 - XIII Międzynarodowy Konkurs Wokalny im. Ady Sari w Nowym Sączu - II nagroda[4]

2009 - Konkurs Oper Schloss Laubach - I nagroda[61]

2007 - IX Międzyuczelniany Konkurs Wokalny W kręgu słowiańskiej muzyki wokalnej (Akademia Muzyczna w Katowicach) – I nagroda[62]

2007 - Konkurs YAMAHA Scholarship Award (Akademia Muzyczna w Katowicach) – I nagroda[62]

2005 - Grand Prix na Międzynarodowym Konkursie Operowym Oper Oder-Spree(niem.) na zamku w Beeskow[62]

Nagrania

[rozdział w budowie]

Przypisy

  1. ↑ OPERA W FILHARMONII. Giuseppe Verdi – Aida, Filharmonia Opolska, 2 września 2019 [dostęp 2020-02-17] (pol.).
  2. ↑ Izabela Matula - Soprano, www.operamusica.com [dostęp 2020-02-27] [zarchiwizowane z adresu 2020-02-18] (ang.).
  3. ↑ Fryderyk 2012, fryderyki.pl [dostęp 2020-02-17] (pol.).
  4. ↑ a b "Ada Sari" z Lublany, Dziennik Polski, 27 kwietnia 2009 [dostęp 2020-02-27] (pol.).
  5. ↑ Opera Krakowska, www.opera.krakow.pl [dostęp 2020-02-27].
  6. ↑ a b MAESTRO - "Diabły z Loudun" w pierwszym, własnym gmachu Opery Krakowskiej, maestro.net.pl [dostęp 2020-02-23].
  7. ↑ a b c Izabela Matuła laureatką nagrody muzycznej im. Jana Kiepury - Opera Krakowska, www.opera.krakow.pl, 17 maja 2010 [dostęp 2020-02-23] (pol.).
  8. ↑ a b BBC - BBC Cardiff Singer of the World, 2009 - Poland: Izabela Matuła, BBC [dostęp 2020-02-28] (ang.).
  9. ↑ a b Premiera "CARMEN" - 5 marca - Opera Krakowska, www.opera.krakow.pl, 4 marca 2010 [dostęp 2020-02-23].
  10. ↑ a b Opera Wrocławska: Michał Znaniecki reżyseruje Otella, www.rp.pl [dostęp 2020-02-27] (pol.).
  11. ↑ Dramat w czasach PRL-u - o "Marii" Opery Bałtyckiej, trojmiasto.pl, 26 sierpnia 2013 [dostęp 2020-02-28] (pol.).
  12. ↑ a b Maria, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (przedstawienia). [online] [dostęp 2020-02-23].
  13. ↑ a b "Turandot" von Giacomo Puccini, Staatstheater Saarbrücken, Theaterkompass - Für Theaterbesucher und Theatermacher [dostęp 2020-02-23] (niem.).
  14. ↑ a b Krefeld: Mazeppa / Online Musik Magazin, www.omm.de [dostęp 2020-02-23].
  15. ↑ a b "Le Villi" / "Suor Angelica", Opern von Giacomo Puccini, Theater Krefeld und Mönchengladbach, Theaterkompass - Für Theaterbesucher und Theatermacher [dostęp 2020-02-23] (niem.).
  16. ↑ a b "Stiffelio" von Giuseppe Verdi, Theater Krefeld und Mönchengladbach, Theaterkompass - Für Theaterbesucher und Theatermacher [dostęp 2020-02-23] (niem.).
  17. ↑ a b "Die Hochzeit des Figaro" (Le nozze di Figaro) von Wolfgang Amadeus Mozart - Theater Krefeld, Theaterkompass - Für Theaterbesucher und Theatermacher [dostęp 2020-02-23] (niem.).
  18. ↑ a b "Don Giovanni", Dramma giocoso von Wolfgang Amadeus Mozart, Theater Krefeld und Mönchengladbach, Theaterkompass - Für Theaterbesucher und Theatermacher [dostęp 2020-02-27] (niem.).
  19. ↑ a b "Hoffmanns Erzählungen", Fantastische Oper von Jacques Offenbach, Theater Krefeld und Mönchengladbach, Theaterkompass - Für Theaterbesucher und Theatermacher [dostęp 2020-02-23] (niem.).
  20. ↑ a b "Peter Grimes", Oper von Benjamin Britten, Theater Krefeld und Mönchengladbach, Theaterkompass - Für Theaterbesucher und Theatermacher [dostęp 2020-02-23] (niem.).
  21. ↑ a b Katia Kabanowa - Operabase, www.operabase.com [dostęp 2020-02-22] (pol.).
  22. ↑ a b c Cavalleria Rusticana - Operabase, www.operabase.com [dostęp 2020-02-22] (pol.).
  23. ↑ a b Lohengrin - Operabase, www.operabase.com [dostęp 2020-02-22] (pol.).
  24. ↑ a b c Der Konsul - Operabase, www.operabase.com [dostęp 2020-02-22] (pol.).
  25. ↑ a b Der Konsul - Operabase, www.operabase.com [dostęp 2020-02-22] (pol.).
  26. ↑ a b c Ein Maskenball - Operabase, www.operabase.com [dostęp 2020-02-22] (pol.).
  27. ↑ a b DEN GJERRIGE RIDDER & GIANNI SCHICCHI – Opera Bergen [dostęp 2020-02-23] (norw. bokmål).
  28. ↑ a b Opera World, La boheme de Puccini, Opera World, 27 maja 2013 [dostęp 2020-02-23] (hiszp.).
  29. ↑ a b c d Izabela Matuła, Schmopera [dostęp 2020-03-23] (ang.).
  30. ↑ a b "Svanda, dudàk", l'opera in due atti al Teatro Massimo, „PalermoToday” [dostęp 2020-02-23].
  31. ↑ a b Don Giovanni - Operabase, www.operabase.com [dostęp 2020-02-22] (pol.).
  32. ↑ a b Don Giovanni - Operabase, www.operabase.com [dostęp 2020-02-22] (pol.).
  33. ↑ a b Rusalka - Operabase, www.operabase.com [dostęp 2020-02-22] (pol.).
  34. ↑ a b c Izabela Matuła: "Halka" to moje spełnione marzenie, PolskieRadio24.pl [dostęp 2020-02-28].
  35. ↑ a b Eugen Onegin - Landestheater Linz detail, www.landestheater-linz.at, 14 kwietnia 2018 [dostęp 2020-02-22].
  36. ↑ LINZ/ Landestheater: EUGEN ONEGIN . Premiere, Online Merker, 15 kwietnia 2018 [dostęp 2020-03-07] (niem.).
  37. ↑ Erfolgreiche Premiere: Starke Emotionen bei Eugen Onegin in Linz, www.kleinezeitung.at, 15 kwietnia 2018 [dostęp 2020-03-07] (niem.).
  38. ↑ a b Tosca - Puccini - Operabase, www.operabase.com [dostęp 2020-02-22] (pol.).
  39. ↑ a b c Tosca - Puccini - Operabase, www.operabase.com [dostęp 2020-02-22] (pol.).
  40. ↑ a b Tosca - Theater Magdeburg, www.theater-magdeburg.de [dostęp 2020-02-22].
  41. ↑ Frankfurt: Dalibor / Online Musik Magazin, www.omm.de [dostęp 2020-03-07].
  42. ↑ MANNHEIM/ Nationaltheater: MADAMA BUTTERFLY – Wiederaufnahme einer Uraltinszenierung, Online Merker, 8 października 2018 [dostęp 2020-03-07] (niem.).
  43. ↑ a b c Luisa Miller - Verdi - Operabase, www.operabase.com [dostęp 2020-02-22] (pol.).
  44. ↑ a b c Il Trovatore - verdi - Operabase, www.operabase.com [dostęp 2020-02-22] (pol.).
  45. ↑ a b Aida - Verdi - Operabase, www.operabase.com [dostęp 2020-02-22] (pol.).
  46. ↑ Halka, Teatr Wielki Opera Narodowa [dostęp 2020-02-28] (pol.).
  47. ↑ Dorota Szwarcman, Recenzja spektaklu: „Halka”, reż. Mariusz Treliński, www.polityka.pl, 2020 [dostęp 2020-03-01] (pol.).
  48. ↑ Najbardziej oczekiwana premiera sezonu, czyli „Halka” w Teatrze Wielkim – Operze Narodowej, Opera Lovers [dostęp 2020-03-01] (pol.).
  49. ↑ Benjamin Paschalski, SEN JANUSZA CZYLI "HALKA", www.e-teatr.pl, 21 lutego 2020 [dostęp 2020-03-01].
  50. ↑ Halka, Teatr Wielki Opera Narodowa [dostęp 2020-02-11] (pol.).
  51. ↑ Il Trovatore - Verdi - Operabase, www.operabase.com [dostęp 2020-02-22] (pol.).
  52. ↑ La forza del destino - Verdi - Operabase, www.operabase.com [dostęp 2020-02-22] (pol.).
  53. ↑ a b Reference, www.operabase.com [dostęp 2020-02-22] (pol.).
  54. ↑ Der Dämon - Rubinstein - Operabase, www.operabase.com [dostęp 2020-02-22] (pol.).
  55. ↑ Lohengrin - Wagner - Operabase, www.operabase.com [dostęp 2020-02-22] (pol.).
  56. ↑ OKIA, Lohengrin-Superman ja Tituse tänapäevane valitsusaparaat, Sirp [dostęp 2020-02-22] (est.).
  57. ↑ Dalibor - Smetana - Operabase, www.operabase.com [dostęp 2020-02-22] (pol.).
  58. ↑ a b Schicksal trifft auf Staatsmacht. Gian Carlo Menottis Der Konsul bringt am Großen Haus in Mönchengladbach das menschliche Leid von Asylbewerbern nahe [dostęp 2020-02-25] (niem.).
  59. ↑ Oficjalna strona Krzysztofa Pendereckiego, www.krzysztofpenderecki.eu, 20 czerwca 2011 [dostęp 2020-06-07] [zarchiwizowane z adresu 2020-04-02].
  60. ↑ Competition 2010, Stenhammar Competition [dostęp 2020-02-17] (ang.).
  61. ↑ Meisterkurs Oper Schloss Laubach endete mit Gesangswettbewerb, www.giessener-zeitung.de [dostęp 2020-02-22] [zarchiwizowane z adresu 2020-02-22].
  62. ↑ a b c Izabela Matuła, Filharmonia Poznańska [dostęp 2020-02-25].

Linki zewnętrzne