Józef Krzyczkowski (1892–1947)

Józef Krzyczkowski

pułkownik pilot
Data i miejsce urodzenia	19 marca 1892 Winnica
Data i miejsce śmierci	24 października 1947 Wielka Brytania
Przebieg służby
Siły zbrojne	Armia Imperium Rosyjskiego Wojsko Polskie Polskie Siły Zbrojne
Formacja	Carskie Siły Powietrzne Armia Wielkopolska Lotnictwo Wojska Polskiego
Jednostki	197 pułk piechoty 18 korpuśny oddział lotniczy 2 gwardyjskiego oddziału lotniczego II Korpus Polski w Rosji 3 eskadra wywiadowcza 10 eskadra wywiadowcza 18 eskadra wywiadowcza 1 pułk lotniczy 4 pułk lotniczy 5 pułk lotniczy Instytut Badań Technicznych Lotnictwa
Stanowiska	dowódca eskadry dowódca dywizjonu kierownik działu instytutu
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-ukraińska wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa
Odznaczenia

Józef Krzyczkowski (ur. 19 marca 1892 w Winnicy, zm. 24 października 1947 w Wielkiej Brytanii) – pułkownik pilot. Uczestnik I wojny światowej, żołnierz Wojska Polskiego walczący w wojnie polsko-ukraińskiej, wojnie polsko-bolszewickiej oraz II wojnie światowej, kawaler Orderu Virtuti Militari. Jeden z organizatorów lotnictwa wojskowego II Rzeczypospolitej.

Życiorys

Syn Wincentego i Julii. W Warszawie ukończył 6-klasową szkołę realną i w październiku 1913 roku został wcielony do armii carskiej. Otrzymał przydział do 197 pułku piechoty^[1]. W kwietniu 1914 roku przeszedł do 18 korpuśnego oddziału lotniczego, gdzie służył jako mechanik. W czasie I wojny światowej walczył na froncie galicyjskim. W grudniu 1915 roku został skierowany na kurs pilotażu do moskiewskiej szkoły pilotów, a po jego ukończeniu walczył na froncie austriackim w składzie 2 gwardyjskiego oddziału lotniczego^[2].

14 grudnia 1917 roku jako chorąży pilot rozpoczął służbę w 1 polskim oddziale awiacyjnym II Korpusu Polskiego w Rosji. 11 maja 1918 roku trafił do niewoli niemieckiej^[3]. 15 listopada 1918 roku wstąpił do odrodzonego Wojska Polskiego i otrzymał przydział do polskiego lotnictwa wojskowego^[4]. Jako były pilot armii carskiej miał problemy z opanowaniem pilotażu maszyn niemieckich, Komisja Kwalifikacyjna Lotnicza uznała, że konieczne jest jego dalsze szkolenie^[5]. W grudniu 1918 roku wszedł w skład komisji opiniującej zakup samolotów na potrzeby polskiego lotnictwa, oceniał propozycję przedstawioną przez ostrowskiego fabrykanta Włodzimierza Wentzla^[6]. 16 grudnia znalazł się w grupie 36 lotników, którzy jako pierwsi złożyli uroczyste ślubowanie na wierność Rzeczypospolitej na lotnisku mokotowskim^[7]. Został przydzielony do 3 eskadry wywiadowczej i 24 stycznia 1919 roku został skierowany do walki na froncie polsko-ukraińskim^[8]. W marcu 1919 roku został skierowany do oddziałów armii wielkopolskiej, brał udział w tworzeniu struktur wielkopolskiego lotnictwa^[9].

Następnie brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Wyróżnił się podczas walk o Kijów. 19 kwietnia 1920 roku w samolocie Breguet XIV A2, z por. obs. Jerzym Tereszczenko, wykonał daleki lot rozpoznawczy nad Kijów. Załoga zrzuciła trzy bomby na kijowski dworzec, uszkadzając obrotnicę przed parowozownią, co doprowadziło do opóźnień w przegrupowaniu wojsk nieprzyjaciela^[10]. 22 kwietnia wraz z obs. Stanisławem Ratomskim przeprowadził rozpoznanie na trasie Berdyczów–Żytomierz^[11]. 4 i 5 maja, z por. obs. Aleksandrem Łaguną, wykonał dwa loty rozpoznawcze, które pozwoliły ustalić polskiemu dowództwu, że Armia Czerwona nie będzie bronić Kijowa^[12]. 8 maja, również z obs. Stanisławem Ratomskim, ponownie przeprowadził rozpoznanie stanu walk o Kijów. Po wylądowaniu złożyli osobiście meldunek marszałkowi Józefowi Piłsudskiemu^[13].

19 maja, z por. Stanisławem Daszewskim, brał udział w nalocie na stację kolejową Dymirki, gdzie były zgromadzone transporty wojskowe i pociągi pancerne Armii Czerwonej. Ich samolot został uszkodzony ogniem obrony przeciwlotniczej, ale załoga zdołała powrócić na lotnisko^[14]. 23 maja, również z por. Daszewskim, wykrył koncentrację wojsk nieprzyjaciela pod Rżyszczewem. Udało im się zaatakować wrogie oddziały oraz przekazać polskim wojskom meldunek o położeniu nieprzyjaciela^[15]. 1 czerwca, z por. obs. Stanisławem Ratomskim, nawiązał łączność z odciętymi oddziałami 7 Dywizji Piechoty. W czasie ataku na oddziały bolszewickie ich samolot został uszkodzony i zmuszony do przymusowego lądowania. Pomimo zagrożenia ze strony nieprzyjaciela załodze udało się usunąć uszkodzenia silnika i wystartować^[16].

Na przełomie maja i czerwca brał udział w lotach bojowych wspierających polskie oddziały broniące linii Dniepru. Wykonywał loty rozpoznawcze, szturmowe i bombowe oraz dostarczał meldunki sytuacyjne. Intensywność lotów bojowych i przemęczenie personelu latającego było tak wielkie, że Józef Krzyczkowski zasnął podczas jednego z lotów bojowych^[17]. 2 sierpnia, w załodze z por. obs. Stanisławem Ratomskim, wykonywał lot, którego celem było rozpoznanie rejonu Beresteczka i Stanisławczyka i przekazanie meldunków sztabowi 2 Armii. Z powodu awarii silnika załoga lądowała przymusowo w okolicy Włodzimierza Wołyńskiego. Dzięki determinacji załogi, która zdobyła środek transportu w postaci chłopskiej furmanki, udało się przetransportować uszkodzony samolot na stację kolejową we Włodzimierzu. Tam przekonali dowódcę transportu, który miał za zadanie ewakuować stację kolejową, do opróżnienia kolejowej lory z ławek zabranych z dworcowej poczekalni i załadowania na nią samolotu^[13].

28 listopada 1920 roku został mianowany dowódcą 10 eskadry wywiadowczej, a od 5 czerwca 1921 r. był dowódcą 18 eskadry wywiadowczej. 18 ew, pod jego dowództwem, brała udział w walkach na froncie północnym^[18].

Po zakończeniu działań wojennych pozostał w wojsku. Jako doświadczony pilot brał udział w międzynarodowych konkursach lotniczych. W 1922 roku na samolocie Bréguet XIV zajął czwarte miejsce na Międzynarodowym Mityngu Lotniczym w Zurychu. W 1924 roku był jednym z sześciu polskich pilotów, którzy jako pierwsi wykonali przelot grupowy nad Alpami^[19].

W 1924 roku zdał dowództwo 18 eskadry i został skierowany na kurs dowódców dywizjonów^[20]. 1 marca 1925 roku objął stanowisko dowódcy dywizjonu myśliwskiego w 1 pułk lotniczym, a następnie, w listopadzie 1928 r. został przeniesiony do 4 pułku lotniczego w Toruniu na stanowisko komendanta parku lotniczego^[21]. 31 marca 1930 roku objął stanowisko zastępcą dowódcy 5 pułku lotniczego w Lidzie^[22], a na przełomie 1930 i 1931 r. został dowódcą pułkowego dywizjonu szkolnego^[23]. 12 marca 1933 roku został mianowany podpułkownikiem ze starszeństwem z 1 stycznia 1933 roku i 1. lokatą w korpusie oficerów aeronautycznych^[24]. W kwietniu tego roku został przeniesiony do Instytutu Badań Technicznych Lotnictwa na stanowisko kierownika działu doświadczalnego^[25]. Na stopień pułkownika został mianowany ze starszeństwem z 19 marca 1938 roku i 1. lokatą w korpusie oficerów lotnictwa, grupa techniczna^[26]. W 1939 roku pełnił służbę w Dowództwie Lotnictwa Ministerstwa Spraw Wojskowych na stanowisku szefa Kontroli Technicznej^[27].

Po kampanii wrześniowej przedostał się do Wielkiej Brytanii. Wstąpił do RAF, otrzymał numer służbowy P-1451^[28]. Po zakończeniu II wojny światowej nie zdecydował się na powrót do Polski, pozostał na emigracji w Wielkiej Brytanii.

Zmarł 24 października 1947 roku w wyniku zapalenia nerek i problemów kardiologicznych. Został pochowany na cmentarzu w Chester^[29].

Ordery i odznaczenia^[1][30]

• Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari^[31] nr 198
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (9 listopada 1931)^[32]
• Krzyż Walecznych (trzykrotnie)^[31][33]
• Złoty Krzyż Zasługi (dwukrotnie^[26]: po raz pierwszy 24 maja 1929^[34])
• Medal Niepodległości (23 grudnia 1933)^[35]
• Polowa Odznaka Pilota nr 15 (11 listopada 1928)^[36]
• Krzyż Oficerski Orderu Korony Rumunii (Rumunia)^[31]
• Medal Zwycięstwa (Médaille Interalliée)
• francuska Odznaka Pilota

Przypisy

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2019-09-07].
• Ku czci poległych lotników: księga pamiątkowa. Marian Romeyko (red.). Warszawa: Wydawnictwo Komitetu Budowy Pomnika ku czci Poległych Lotników, 1933. OCLC 830230270.
• Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w latach 1918–1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1989. ISBN 83-206-0760-4. OCLC 69601095.
• Krzysztof A. Tarkowski: Lotnictwo polskie w wojnie z Rosją Sowiecką: 1919–1920. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1991. ISBN 83-206-0985-2. OCLC 69498511.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
• Hubert Mordawski: Polskie lotnictwo wojskowe 1918–1920 : narodziny i walka. Poznań ; Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie Oddział Publicat, 2009. ISBN 978-83-245-8844-2. OCLC 750811729.
• Tadeusz Jerzy Krzystek, [Anna Krzystek]: Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii w latach 1940–1947 łącznie z Pomocniczą Lotniczą Służbą Kobiet (PLSK-WAAF). Sandomierz: Stratus, 2012. ISBN 978-83-61421-59-7. OCLC 276981965.
• Mariusz Niestrawski: Polskie wojska lotnicze w okresie walk o granice państwa polskiego (1918–1921). Początki, organizacja, personel i sprzęt. T. I. Oświęcim: Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65746-74-0. OCLC 995372299.
• Mariusz Niestrawski: Polskie wojska lotnicze w okresie walk o granice państwa polskiego (1918–1921). Walka i demobilizacja. T. II. Oświęcim: Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65746-74-0. OCLC 995372299.