Józef Lewandowski
 major | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby | 1944–1964 |
| Siły zbrojne | |
| Główne wojny i bitwy | |
| Późniejsza praca | |
| Odznaczenia | |
 | |
Józef Lewandowski, pierwotnie Izaak Lipszyc[1] (ur. 15 sierpnia 1923 w Koninie[1], zm. 17 listopada 2007 w Sztokholmie) – polski historyk, specjalista w zakresie historii Europy Środkowo-Wschodniej i kwestii narodowościowych.
Życiorys
Był synem zasymilowanych Żydów. Po wybuchu II wojny światowej przebywał w Związku Radzieckim. We wrześniu 1944 wstąpił do Ludowego Wojska Polskiego, służył m.in. w Głównym Zarządzie Informacji. Od 1957 był pracownikiem Katedry Historii Polski w Wojskowej Akademii Politycznej, w 1958 ukończył studia historyczne na Uniwersytecie Warszawskim, tam w 1961 obronił pracę doktorską napisaną pod kierunkiem Henryka Jabłońskiego. Praca ta w zmienionej wersji ukazała się w 1962 pod tytułem Federalizm. Litwa i Białoruś w polityce obozu belwederskiego XI 1918 – IV 1920[1].
W 1964 przeszedł na własną prośbę do rezerwy w stopniu majora i został pracownikiem Instytutu Historii PAN[1][2]. W 1967 opublikował książkę Imperializm słabości: kształtowanie się koncepcji polityki wschodniej piłsudczyków 1921–1926, która miała być podstawą przyszłej habilitacji. W październiku 1969 wyemigrował do Szwecji, gdzie początkowo pracował na Uniwersytecie w Sztokholmie, a od 1972 do przejścia na emeryturę w 1988 na Uniwersytecie w Uppsali[1]
Od 1970 do 1999 współpracował z paryskimi Zeszytami Historycznymi[3], w których opublikował 98 tekstów, w tym 17 listów i sprostowań, początkowo używał niekiedy pseudonimu Marcin Wyziembło[1]. W swoich artykułach zajmował się przede wszystkimi bieżącymi zagadnieniami politycznymi oraz historią II RP (w tym historią dyplomacji tego okresu), publikował też recenzje publikacji historycznych[1].
Archiwum Józefa Lewandowskiego znajduje się w Archiwum Emigracji w Bibliotece Uniwersyteckiej w Toruniu.
Z małżeństwa z Krystyną Łobodą (1927–2018) miał dwoje dzieci: syna Józefa Lewandowskiego (ur. 1949) i córkę Różę Zaleską (ur. 1954)[4].
Wybrane publikacje
- Materiały źródłowe do ćwiczeń z historii najnowszej Polski (w latach 1918–1939): dla słuchaczy 1 r. Wydziału Pedagogicznego, Warszawa: Wojskowa Akademia Polityczna im. F. Dzierżyńskiego 1960.
- Federalizm: Litwa i Białoruś w polityce obozu belwederskiego: XI 1918 – IV 1920, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1962.
- Materiały źródłowe do ćwiczeń z najnowszej historii Polski: w latach 1918–1939: dodatek, przy współudz. Leszka Grota, Warszawa: Wojskowa Akademia Polityczna im. F. Dzierżyńskiego. Wydział Historyczny 1962.
- (współautor: Leszek Grot), Materiały źródłowe do ćwiczeń z najnowszej historii Polski (w latach 1864–1939): dla słuchaczy Wydziału Pedagogicznego Wojskowej Akademii Politycznej im. F. Dzierżyńskiego, Warszawa: Wojskowa Akademia Polityczna im. F. Dzierżyńskiego. Wydział Historyczny 1963.
- Imperializm słabości: kształtowanie się koncepcji polityki wschodniej piłsudczyków 1921–1926, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1967.
- (słowo wstępne) Adam Krzyżanowski, Dzieje Polski, słowo wstępne Józef Lewandowski, Paryż: Instytut Literacki 1973.
- Swedish contribution to the Polish resistance movement during Word War Two (1939–1942), transl. from Pol. by Tadeusz Szafar, Uppsala: Almqvist och Wiksell 1979.
- Między akumulacją a spożyciem, Poznań: NZS 1981.
- (wstęp) Hanna Krall, Hinna före Herren Gud, övers. av Lennart Ilke, efterskrift av Józef Lewandowski, Stockholm: P. A. Norstedt 1982.
- Rola strachu w sowietyzmie, 1982 (przedruk. z: „Kultura”, Paryż 1971 nr 282).
- Stosunki polsko-ukraińskie w Drugiej Rzeczypospolitej, Poznań: Wielkopolska Inicjatywa Wydawnicza 1984.
- Kwestia ukraińska w II Rzeczypospolitej, Łódź: Łódzki Zespół Oświaty Niezależnej 1988.
- Cztery dni w Atlantydzie, Uppsala: Ex libris 1991 (wyd. 2 – Konin: Urząd Wojewódzki. Wydział Spraw Społecznych 1996).
- „Szkło bolesne, obraz dni...: eseje nieprzedawnione”, Uppsala: Ex libris 1991, ISBN 91-971652-1-2.
- (redakcja) Sven Grafström, Polskie stronice: dziennik od 5 lipca 1938 do 6 grudnia 1939 roku, wybór, tł. ze szw. i oprac. Józef Lewandowski i Andrzej Nils Uggla, Warszawa: „Semper” 1996.
- „Węzeł stockholmski: szwedzkie koneksje polskiego podziemia IX 1939–VII 1942”, Uppsala: Skrifter Utgivna av Seminariet i Polens Kultur och Historia Vid Uppsala Universitet 1999, ISBN 91-506-1364-2.
- Knutpunkt Stockholm: den polska motståndsrörelsens svenska förbindelser från september 1939 till juli 1942, övers. av Rikard Wennerholm, Stockholm: Atlantis 2006.
Źródło: Katalog WebOPAC Biblioteki Narodowej w Warszawie[5].
Odznaczenia i ordery
- Złoty Krzyż Zasługi (1947)[6]
Przypisy
- ↑ a b c d e f g Sławomir M. Nowinowski Wkład Józefa Lewandowskiego w dorobek historiograficzny Instytutu Literackiego w Paryżu, w: „Zeszyty Historyczne” z perspektywy półwiecza, pod red. S. M. Nowinowskiego i R. Stobieckiego, wyd. IPN, Warszawa 2017, s. 92, 96–98.
- ↑ Tadeusz Rutkowski, Nauki historyczne w Polsce 1944–1970. Zagadnienia polityczne i organizacyjne, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2007, s. 413, przyp. 359, ISBN 978-83-235-0318-7.
- ↑ Mikołaj Tyrchan, Krajowe publikacje na łamach „Zeszytów Historycznych” (1962–1989), Studia Medioznawcze, Nr 4 (19) 2004, Instytut Dziennikarstwa UW. tu dostępny pełny tekst po angielsku: Zeszyty Historyczne Publications (1962–1989).
- ↑ Peter Englund: Jozéf Lewandowski. Soldat i Röda armén, motståndsman, flykting och historiker, [w:] dn.se [online], Dagens Nyheter, 24 listopada 2007, s. 40 [dostęp 2022-11-02] (szw.).
- ↑ Katalog WebOPAC Biblioteki Narodowej w Warszawie.
- ↑ M.P. z 1947 r. nr 80, poz. 533.
Bibliografia
- Strona poświęcona osobie Józefa Lewandowskiego
- Sławomir M. Nowinowski Wkład Józefa Lewandowskiego w dorobek historiograficzny Instytutu Literackiego w Paryżu, w: „Zeszyty Historyczne” z perspektywy półwiecza, pod red. S. M. Nowinowskiego i R. Stobieckiego, wyd. IPN, Warszawa 2017
- Nekrologi: „Gazeta Wyborcza” 21 listopada 2007.