Józef Mateusz Birnbaum

Józef Mateusz (Joel Mojżesz) Birnbaum (ur. 1798 w Warszawie[1], zm. 15 sierpnia 1831 tamże[2]) – kupiec i szpieg, syn warszawskiego szynkarza.

Przebywał u krewnych w Galicji i w Rosji u stryja w guberni chersońskiej. Po powrocie do Warszawy założył skład win na Nowym Świecie. Zajmował się pracą policyjno-szpiegowską. Śledził m.in. rosyjskich dezerterów i używany był do śledzenia defraudacji[a] tabaki i tytoniu. Przyjęty został przez Mateusza Lubowidzkiego do policji miejskiej. Cieszył się zaufaniem gen. Aleksandra Rożnieckiego, który go wysyłał w tajne misje szpiegowskie za granicą. Polecono mu przeniknięcie do organizacji studenckich i zdobycie zaufania wśród studentów Polaków. Śledząc krajowe defraudacje dopuszczał się wielu nadużyć, terroryzując kupców żydowskich. Na własną rękę prowadził dochodzenie, znęcał się nad aresztowanymi. Już w czasie służby w 1824 zmienił wyznanie i przyjął chrzest. W tymże roku oddany pod sąd. Sprawa jego licząca 105 woluminów akt ciągnęła się z powodu jego możnych protektorów. W czasie powstania listopadowego 15 sierpnia 1831 (noc sierpniowa) zrewoltowany tłum wywlókł go z więzienia i powiesił na latarni.

Uwagi

  1. ↑ Defraudacja to ówczesna nazwa przemytu.

Przypisy

  1. ↑ Bazyli Mochnacki, Sprawa Birnbauma: jako dowód jednej, z wielu innych uciążliwości przez Polaków wycierpianych – w krótkości z akt sądowych wyciągniona, Drukarnia Stereotypowa, Warszawa, 1830, s. 10 [dostęp 2019-10-16] (pol.).
  2. ↑ Aleksander Kraushar, Klub patryotyczny warszawski w czasach powstania listopadowego (1830–1831) Lwów 1909, s. 76.

Bibliografia