Józef Pawłusiewicz

Józef Pawłusiewicz

pułkownik
Data i miejsce urodzenia	6 listopada 1902 Stawczany
Data śmierci	9 lutego 1979
Przebieg służby
Lata służby	1918–1959
Siły zbrojne	Wojsko Polskie, Straż Graniczna II RP, Ludowe Wojsko Polskie
Jednostki	Oddział Samoobrony Józefa Pawłusiewicza, 1 Brygada Zaporowa, Szkoła Podoficerskiej Kawalerii, Zakład Tresury Psów Służbowych
Stanowiska	dowódca oddziału, komendant szkoły, komendant zakładu
Główne wojny i bitwy	wojna polsko-ukraińska, wojna polsko-bolszewicka, II wojna światowa
Odznaczenia

Józef Leonard Pawłusiewicz (ur. 6 listopada 1902 w Stawczanach, zm. 9 lutego 1979) – pułkownik Wojska Polskiego, dowódca oddziału polskiej samoobrony w Bieszczadach, hodowca psów gończych.

Życiorys

Wychował się w Bieszczadach, w Łęgu koło Soliny, gdzie jego ojciec nabył ok. 50 ha majątek. Z zamiłowania był myśliwym. Brał czynny udział w walkach polsko-ukraińskich w 1918 i 1919 oraz w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920. Został awansowany do stopnia podporucznika rezerwy artylerii ze starszeństwem z 1 stycznia 1929^[1]. Następnie pełnił służbę w Straży Granicznej. W 1934 jako rezerwy był przydzielony do Oficerskiej Kadry Okręgowej nr V jako oficer przewidziany pełniący służbę w SG i pozostawał wówczas w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Jasło^[2].

Po wybuchu II wojny światowej w kampanii wrześniowej 1939 w stopniu porucznika dowodził oddziałem pograniczników w walkach z Niemcami. Następnie po rozbiciu wojsk polskich powrócił w rodzinne strony i działał w obronie miejscowej ludności przed hitlerowcami i nacjonalistami ukraińskimi. Zorganizowany i dowodzony przez niego oddział samoobrony, początkowo przerzucał ludzi przez granicę ze Słowacją, ukrywał Żydów i zbiegłych jeńców radzieckich. Następnie prowadził akcje dywersyjne, organizował zamachy na dygnitarzy hitlerowskich oraz działania wywiadowcze. Jego przyjacielem był Czesław Wawrosz. W wyniku dalszych działań partyzanckich jego oddział, jako czwarta kompania polska wszedł w skład radzieckiego oddziału partyzanckiego im. Stalina, dowodzonego przez Polaka kpt. Mikołaja Kunickiego ps. „Mucha”.

1 stycznia 1945 otrzymał stopień kapitana i został wcielony do 1 Brygady Zaporowej w Majdanku. Następnie po kilku miesiącach pracy jako komendant Szkoły Podoficerskiej Kawalerii awansował na majora i został skierowany do zorganizowania Zakładu Tresury Psów Służbowych Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego w Michalinie (od 1946 w Sułkowicach). Jednocześnie pełnił też obowiązki instruktora szkolenia szwadronów kawalerii. W 1959 mianowany został komendantem Zakładu Tresury Psów Służbowych KBW i MO w Sułkowicach. Od 1 kwietnia 1956 do 1 września 1958 kierował Zakładem Tresury Psów Służbowych Milicji Obywatelskiej w Sułkowicach. Awansował do stopnia pułkownika i w 1959 przeszedł na emeryturę.

Po wojnie działał w związku kynologicznym i oddał zasługi w hodowli rasy „gończy polski”^[3]. Autor książki pt. Na dnie jeziora, która została wydana już po jego śmierci w Polsce w 1981 (wyd. Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza) oraz w Czechach w 1989. Jest to biografia, która stanowi ważną pozycję w historii polskich Bieszczadów. Pierwsze pełne, nieocenzurowane wydanie publikacji ukazało się w 2009.

Dom Józefa Pawłusiewicza w Rajskim - widok obecny

Nagrobek Józefa Pawłusiewicza

Został pochowany na cmentarzu komunalnym w Lesku^[4]. Był żonaty, miał córkę.

Akcja powieści przygodowej dla młodzieży pt. Dzikus, czyli wyjęty spod prawa autorstwa Wandy Żółkiewskiej, rozgrywa się w Rajskiem w domu Józefa Pawłusiewicza. Jednymi z bohaterów są on sam oraz cztery jego ogary. W powieści tej nakreślona jest wyraźnie sylwetka Pawłusiewicza, jego charakter na co dzień. Autorka uwidoczniła jego wielkie zamiłowanie i znawstwo ogarów, jak również umiłowanie ziemi bieszczadzkiej i znajomość jej historii. Pawłusiewicz w swych opowieściach przytacza wiele faktów ze swej wojennej przeszłości, wiele innych wspominanych jest ustami pozostałych bohaterów powieści.

Ordery i odznaczenia

• Odznaka Honorowa „Orlęta”^[5]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[5]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[5]
• Odznaka Strzelecka^[5]
• Państwowa Odznaka Sportowa^[5]
• Odznaka Pamiątkowa Straży Granicznej^[5]
• Medal Pamiątkowy na 20 Rocznicę Słowackiego Powstania Narodowego (1964)^[6]

Przypisy

Bibliografia

• Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1934.
• Zbigniew Wawszczak. Ostatni kawalerzysta z Rajskiego. „Nowiny”. Nr 231, s. 7, 13-14 października 1979. 
• Krótka recenzja książki "Na dnie jeziora" w serwisie www.odkryjbieszczady.pl. odkryjbieszczady.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-01-30)].
• Fragmenty książki "Na dnie jeziora", wyd. Ludowa Spółdzielnia Wydawicza, Warszawa 1981. jacek54.user.icpnet.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-02)].
• Na dnie jeziora, wyd. II, Wydawnictwo Ruthenus, Krosno 2009.