Józef Rec

Józef Rec
Ilustracja
Józef Rec (przed 1923)
Data i miejsce urodzenia

23 stycznia 1883
Czajkowa

Data i miejsce śmierci

6 lipca 1940
Gruszka

Przyczyna śmierci

Egzekucja na górze Gruszka

Miejsce zamieszkania

Sanok

Narodowość

polska

Stanowisko

nauczyciel

Faksymile

Józef Rec (ur. 23 stycznia 1883 w Czajkowej, zm. 6 lipca 1940 na górze Gruszka) – polski nauczyciel, oficer, podczas II wojny światowej organizator kurierskiej trasy przerzutowej z ramienia Polskiego Komitetu Służby Zwycięstwu Polski i Związku Walki Zbrojnej, ofiara egzekucji na górze Gruszka dokonanej przez Niemców.

Życiorys

Józef Rec (1927)
Pomnik u podnóża góry Gruszka
Mogiła zbiorowa i pomnik na Cmentarzu Centralnym w Sanoku
Upamiętnienie na Mauzoleum w Sanoku

Urodził się 23 stycznia 1883[1][2][3][4][5] w Czajkowej[6]. Był synem Wawrzyńca i Marii z domu Bąk[1][3][6][7]. Miał brata Władysława[1].

Zdał egzamin dojrzałości w Gimnazjum w Mielcu[6][8]. Ukończył studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego[6]. Został nauczycielem filologii klasycznej[9]. Reskryptem z 3 lutego 1911 C. K. Rady Szkolnej Krajowej jako kandydat nauczycielski został mianowany zastępcą nauczyciela w C. K. Gimnazjum Męskim w Sanoku[10][11]. Reskryptem z 5 września 1912 C. K. Rady Szkolnej Krajowej jako zastępca nauczyciela został przeniesiony z Sanoka do C. K. Gimnazjum w Gorlicach[12][13], po czym analogiczną formą decyzji z 3 września 1913 został przeniesiony z powrotem do sanockiego gimnazjum[14]. W sanockim gimnazjum uczył języka łacińskiego i języka greckiego[15][16][17]. Po wybuchu I wojny światowej w roku szkolnym 1915/1916 odbywał służbę wojskową[18]. Był oficerem c. i k. armii[9]. Jako jeniec przebywał w niewoli rosyjskiej, po czym w drugim półroczu roku szkolnego 1918/1919 ponownie był nauczycielem w gimnazjum w Sanoku wykładając język łaciński i język niemiecki[19]. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w latach 20. II Rzeczypospolitej pozostawał nauczyciel przemianowanego Państwowego Gimnazjum Męskiego im. Królowej Zofii w Sanoku, wykładając język łaciński, matematykę, historię, kaligrafię, zaś ponadto w roku szkolnym 1927/1928 był pomocnikiem kancelarii dyrekcji szkoły[20][21]. W 1928 został przeniesiony z Sanoka do Państwowego Gimnazjum w Sokalu[22], a w 1932 jako nauczyciel tej szkoły został przeniesiony w stan spoczynku[23][24].

Przed 1914 należał do Sanockiej Chorągwi Drużyn Bartoszowych[25][26]. Był członkiem sanockiego gniazda Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” (1921, 1922, 1932, 1924)[27][28]. 26 października 1919 został wybrany zastępcą sekretarza sanockiego koła Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych[29]. 29 stycznia 1922 został wybrany skarbnikiem sanockiego koła Towarzystwa Nauczycieli Szkół Średnich i Wyższych[30]. Później był członkiem zarządu koła TNSŚiW w Sokalu[31].

10 sierpnia 1912 w Kościele Przemienienia Pańskiego w Sanoku zawarł związek małżeński z Antoniną Germak (ur. 29 maja 1884, córka szewca z Sanoka, Jana Germaka[32][1]), nauczycielką z Tarnawy Górnej[1], która na początku XX wieku była nauczycielką w Sanoku[33][34][35][36]. Oboje mieli córkę Marię Joannę (ur. 1913, przed 1939 nauczycielka gimnazjalna)[4], syna Kazimierza Stanisława (ur. 1920[37], absolwent Państwowego Gimnazjum im. Królowej Zofii w Sanoku z 1938[38][39]). Jego żona Antonina na początku lat 30. mieszkała w Sanoku przy ulicy Bartosza Głowackiego[38]. W Sanoku Józef Rec zamieszkiwał przy ulicy Floriańskiej[9][25] – od 1937 ulica Michała Słuszkiewicza – pod numerem domu 14[3][6][7] (później na jego posesji powstał blok mieszkalny pod adresem przemianowanej ulicy Ignacego Daszyńskiego 10)[40]. Uchwałą Rady Miejskiej w Sanoku z początku 1937 został uznany przynależnym do gminy Sanok[4]. Na emeryturze pod koniec lat 30. na stancji w jego domu mieszkali sanoccy gimnazjaliści[41].

Po wybuchu II wojny światowej w 1939, kampanii wrześniowej i nastaniu okupacji niemieckiej zaangażował się w działalność konspiracyjną[42]. Funkcjonował w tajnym nauczaniu[6]. Wykazywał się inicjatywą i działał w kierunku zaktywizowania środowiska inteligenckiego w Sanoku i okolicach w kierunku tworzenia tras przerzutowych[43]. Był kolejnym po ks. Stanisławie Buczku[44] organizatorem w Sanoku szlaku przerzutowego (kurierskiego) w stronę Węgier[44] na trasie Poraż-Mroczków-Mokre-Wysokie-Habura-Medzilaborce[9][45]. Obie trasy organizowano w podporządkowaniu inż. Stanisławowi Szczepańcowi na zlecenie Komitetu Porozumiewawczego[46]. Działał z ramienia Polskiego Komitetu Służby Zwycięstwu Polski[34]. Od stycznia 1940, za sprawą przybyłego do Sanoka oficera w stopniu kapitana działającego pod pseudonimem „Czarny”, działalność organizacji przerzutów została scalona i podległa strukturze Związku Walki Zbrojnej[47]. Został członkiem sztabu komendy obwodu ZWZ w Sanoku[48]. W wyniku prowadzonego śledztwa przez gestapo i zagrożenia ujawnieniem polecono wstrzymanie organizowania przerzutów, jednak Rec podjął ponownie działalność, a wskutek przeprowadzonej przez Niemców prowokacji, nieświadomie dokonał dekonspiracji współpracowników w Porażu, gdzie aresztowany został m.in. kpt. Czesław Wawrosz[34][49]. Na początku maja 1940 sam także został aresztowany przez Niemców i 14 maja 1940 osadzony w więzieniu w Sanoku[3][6][7][34][50]. W dniu 5 lipca 1940 wyrokiem niemieckiego sądu specjalnego (Sondergericht) w siedzibie przy sanockim więzieniu został skazany na karę śmierci[51]. Nad ranem 6 lipca 1940 wraz z grupą więźniów został wywieziony z Sanoka i rozstrzelany w lesie na stoku góry Gruszka nieopodal Tarnawy Dolnej[21][52] (prócz Józefa Reca zostali zgładzeni m.in. kpt. Wawrosz, dwaj wychowankowie sanockiego gimnazjum Jerzy Hertig, Tadeusz Nunberg oraz jako jedyna kobieta wśród ofiar, Leokadia Górska, żona kapitana z garnizonującego do 1939 w Sanoku 2 Pułku Strzelców Podhalańskich[5][53][54]). Egzekucję przeprowadzili funkcjonariusze niemieckiego 45. batalionu policyjnego (niem. Polizei-Bataillon 45), stacjonującego w Rzeszowie. Po wojnie w 1947 szczątki ofiar zostały ekshumowane i złożone w mogile zbiorowej na cmentarzu przy ul. Rymanowskiej w Sanoku[55]. W jej miejscu powstał pomnik, na którym umieszczono tablicę z inskrypcją: Męczennikom za wolność i demokrację. Mogiła zbiorowa Polaków zamordowanych bestialsko przez zbirów hitlerowskich w czasie okupacji powiatu sanockiego od września 1939 r. do czerwca 1944 r. Cześć waszej pamięci., na którego postumencie znajduje się rzeźba Sokoła autorstwa Stanisława Jana Piątkiewicza[56][57][58], w 2013 przy pomniku umieszczono dwie tablice z listą zamordowanych na górze Gruszka[59][60] (wśród 112 wymienionych ofiar został podany Józef Rec). U podnóża wzniesienia Gruszka znajduje się zbiorowa mogiła ofiar egzekucji w formie ziemnego kurhanu, na którym w 1961 ustanowiono upamiętniający zbrodnię obelisk[61].

Upamiętnienie

Podczas „Jubileuszowego Zjazdu Koleżeńskiego b. Wychowanków Gimnazjum Męskiego w Sanoku w 70-lecie pierwszej Matury” 21 czerwca 1958 nazwisko Józefa Reca zostało wymienione w apelu poległych w gronie poległych w obronie Ojczyzny w latach 1939-1945[62] oraz na ustanowionej w budynku gimnazjum tablicy pamiątkowej poświęconej poległym i pomordowanym osobom związanych z sanockim gimnazjum[63].

W 1962 Józef Rec został upamiętniony wśród innych osób wymienionych na jednej z tablic Mauzoleum Ofiar II Wojny Światowej na obecnym Cmentarzu Centralnym w Sanoku.

Po latach z uznaniem o prof. Józefie Recu wypowiedział się w swoich wspomnieniach były uczeń sanockiego gimnazjum ks. Zdzisław Peszkowski[41].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e Księga małżeństw (1912–1924). Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku. s. 2 (poz. 43).
  2. ↑ Zygmunt Zagórowski: Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminarjów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych. R. 2. Warszawa / Lwów: 1926, s. 156.
  3. ↑ a b c d Gefängnis in Sanok. Księga więźniów śledczych 1939-1940 (zespół 134, sygn. 97). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 127 (poz. 1339).
  4. ↑ a b c Księga przynależnych do gminy Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. s. 445 (poz. 460, 461).
  5. ↑ a b Mogiła zbiorowa ofiar terroru. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. [dostęp 2016-09-24].
  6. ↑ a b c d e f g Edward Zając. Nocna egzekucja. „Tygodnik Sanocki”. Nr 26 (451), s. 11, 30 czerwca 2000. 
  7. ↑ a b c Lista zamordowanych na Gruszce 5/6 lipca 1940 roku (wykaz sporządzony przez B.R na podstawie księgi więziennej) Czesław Cyran: Stanisław Zabierowski (red.): Studia nad okupacją hitlerowską południowo-wschodniej części Polski. T. I: Ludzie i dokumenty o więźniach politycznych więzienia w Sanoku w latach 1939–1944. Wykaz więźniów więzienia w Sanoku rozstrzelanych w Tarnawie Dolnej w lesie „na Gruszce” w dniu 5 VII 1940 r.. Rzeszów: Towarzystwo Naukowe w Rzeszowie i Okręgowa Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich w Rzeszowie, 1976, s. 89.
  8. ↑ C. K. Gimnazjum w Mielcu, tj. najstarsza mielecka szkoła średnia, zostało założone w 1905.
  9. ↑ a b c d Tadeusz Chmielewski: Relacja. W: Andrzej Brygidyn, Magdalena Brygidyn-Paszkiewicz: Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: 2012, s. 304. ISBN 978-83-903080-5-0.
  10. ↑ Kronika. Mianowania i przeniesienia. „Nowa Reforma”, s. 2, nr 49 z 31 stycznia 1911. 
  11. ↑ XXX. Sprawozdanie Dyrektora c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1910/11. Sanok: Fundusz Naukowy, 1911, s. 7.
  12. ↑ XXXII. Sprawozdanie Dyrekcyi c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1912/13. Sanok: Fundusz Naukowy, 1913, s. 6.
  13. ↑ Kronika. Mianowania i przeniesienia. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 3, Nr 36 z 8 września 1912. 
  14. ↑ XXXIII. Sprawozdanie Dyrekcyi c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1913/14. Sanok: Fundusz Naukowy, 1914, s. 7.
  15. ↑ XXX. Sprawozdanie Dyrektora c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1910/11. Sanok: Fundusz Naukowy, 1911, s. 3.
  16. ↑ XXXI. Sprawozdanie Dyrektora c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1911/12. Sanok: Fundusz Naukowy, 1912, s. 3.
  17. ↑ XXXIII. Sprawozdanie Dyrekcyi c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1913/14. Sanok: Fundusz Naukowy, 1914, s. 4.
  18. ↑ XXXIV. Sprawozdanie Dyrekcyi c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1915/16. Sanok: Fundusz Naukowy, 1916, s. 4.
  19. ↑ XXXV. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum w Sanoku za rok szkolny 1920/1921 wraz z dodatkiem za lata 1917, 1918, 1919 i 1920. Sanok: Fundusz Naukowy, 1921, s. 2, 13, 24.
  20. ↑ XXXV. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum w Sanoku za rok szkolny 1920/1921 wraz z dodatkiem za lata 1917, 1918, 1919 i 1920. Sanok: Fundusz Naukowy, 1921, s. 36, 47.
    •XXXVI. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. Królowej Zofji w Sanoku za rok szkolny 1921/1922. Sanok: 1922, s. 3.
    •XXXVI. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. Królowej Zofji w Sanoku za rok szkolny 1922/1923. Sanok: 1923, s. 2.
    •XXXVII. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. Królowej Zofji w Sanoku za rok szkolny 1923/1924. Sanok: 1924, s. 18.
    •XXXVIII. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. Królowej Zofji w Sanoku za rok szkolny 1924/1925. Sanok: 1925, s. 2.
    •XXXIX. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. Królowej Zofji w Sanoku za rok szkolny 1925/1926. Sanok: 1926, s. 2.
    •XXXX. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. Królowej Zofji w Sanoku za rok szkolny 1926/1927. Sanok: 1927, s. 2.
    •XLI. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. Królowej Zofji w Sanoku za rok szkolny 1927/1928. Sanok: 1928, s. 12.
    •Wykaz profesorów uczących w okresie 1880-1980. W: Księga pamiątkowa (obchodów 100-lecia Gimnazjum oraz I Liceum Ogólnokształcącego w Sanoku). Sanok: 1980, s. 162.
  21. ↑ a b Andrzej Tarnawski. „Belfrowie” – Nostri Magistri. „Rocznik Sanocki”. Tom VII, s. 180, 1995. 
  22. ↑ Wiadomości osobiste. „Dziennik Urzędowy Kuratorjum Okręgu Szkolnego Lwowskiego”. Nr 10, s. 427, 10 października 1928. 
  23. ↑ Ruch służbowy. „Dziennik Urzędowy Kuratorjum Okręgu Szkolnego Lwowskiego”. Nr 3, s. 152, 25 marca 1932. 
  24. ↑ Według Edwarda Zająca został przeniesiony do Sokala w 1932, a po pięciu latach przeniesiony w stan spoczynku powrócił do Sanoka. Edward Zając. Nocna egzekucja. „Tygodnik Sanocki”. Nr 26 (451), s. 11, 30 czerwca 2000. 
  25. ↑ a b Jan Bach: Wykaz imienny członków Drużyn Bartoszowych. W: Drużyny Bartoszowe 1908–1914. Lwów: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1939, s. 375.
  26. ↑ Alojzy Zielecki. Polski ruch niepodległościowy w Sanoku i regionie na tle wydarzeń krajowych przełomu XIX i XX wieku. „Rocznik Sanocki”. Tom IX, s. 205, 2006. Towarzystwo Przyjaciół Sanoka i Ziemi Sanockiej. ISSN 0557-2096. 
  27. ↑ Paweł Sebastiański, Bronisław Kielar: Wykazy członków Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku. W: 125 lat sanockiego „Sokoła” 1889–2014. Sanok: Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Sanoku, 2014, s. 152, 154. ISBN 978-83-939031-1-5.
  28. ↑ Anna Sebastiańska: Członkowie TG „Sokół” w Sanoku 1889–1946. sokolsanok.pl, 2009-11-29. [dostęp 2016-09-24].
  29. ↑ Z działalności kół T. N. S. W.. „Muzeum”. 9, s. 469, 1919. 
  30. ↑ Kronika towarzystwa. Z okręgu lwowskiego. Sanok. „Przegląd Pedagogiczny”, s. 7, nr 17 z 13 maja 1922. 
  31. ↑ XII. Koła T. N. S. W. III. Okręg lwowski. „Przegląd Pedagogiczny”. 9-10, s. 53, 12 marca 1932. 
  32. ↑ Księga chrztów 1882–1892. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 49 (poz. 74).
  33. ↑ Kronika. Z życia towarzyskiego. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 3, Nr 32 z 11 sierpnia 1912. 
  34. ↑ a b c d Tadeusz Chmielewski: Relacja. W: Andrzej Brygidyn, Magdalena Brygidyn-Paszkiewicz: Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: 2012, s. 305. ISBN 978-83-903080-5-0.
  35. ↑ Wojciech Sołtys, Oświata i szkolnictwo, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 430.
  36. ↑ Seweryn Lehnert: Spis nauczycieli publicznych szkół powszechnych i państwowych seminarjów nauczycielskich oraz spis szkół w okręgu szkolnym lwowskim obejmującym województwa lwowskie, stanisławowskie i tarnopolskie. Lwów: Wydawnictwo Książek Szkolnych w Kuratorjum Okręgu Szkolnego Lwowskiego, 1924, s. 65.
  37. ↑ Księga urodzeń parafii rzymskokatolickiej w Sanoku 1913–1922. s. 706.
  38. ↑ a b Państwowe Gimnazjum im. Królowej Zofii w Sanoku. Katalog okresowy 1937/38. Klasa IIb (zespół 7, sygn. 122). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 13.
  39. ↑ Absolwenci. 1losanok.pl. [dostęp 2015-05-25].
  40. ↑ Zdzisław Stropek: Informacja dotycząca uwolnienia z sanockiego więzienia (w czasie niemieckiej okupacji) Władysława Szelki (Borsuka), komendanta placówki AK w Niebieszczanach, w dniu 21 lipca 1944 r.. W: Andrzej Brygidyn, Magdalena Brygidyn-Paszkiewicz: Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: 2012, s. 562. ISBN 978-83-903080-5-0.
  41. ↑ a b Zdzisław Peszkowski: Z grodu nad krętym Sanem w szeroki świat. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2004, s. 45. ISBN 83-919305-3-X.
  42. ↑ Andrzej Brygidyn: Kryptonim „San”. Żołnierze sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: Społeczny Komitet Wydawniczy „San”, 1992, s. 45, 288.
  43. ↑ Andrzej Brygidyn: Kryptonim „San”. Żołnierze sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: Społeczny Komitet Wydawniczy „San”, 1992, s. 49.
  44. ↑ a b Andrzej Brygidyn. Na frontach II wojny światowej. Kurierskimi szlakami (II). „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 6, nr 8 (242) z 1-10 sierpnia 1982. 
  45. ↑ Jan Łuczyński, Edward Zając: Z dziejów Sanoka i powiatu sanockiego w okresie okupacji hitlerowskiej (1939–1944). W: Księga pamiątkowa (obchodów 100-lecia Gimnazjum oraz I Liceum Ogólnokształcącego w Sanoku). Sanok: 1980, s. 50.
  46. ↑ Andrzej Brygidyn: Kryptonim „San”. Żołnierze sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: Społeczny Komitet Wydawniczy „San”, 1992, s. 47.
  47. ↑ Mieczysław Przystasz. Powiat sanocki w latach 1939–1947. „Rocznik Sanocki”. Tom II, s. 238, 1967. Wydawnictwo Literackie. 
  48. ↑ Andrzej Zagórski: W latach drugiej wojny światowej i konspiracji. Konspiracja w Sanoku w okresie okupacji. W: Feliks Kiryk (red.): Sanok. Dzieje miasta. Kraków: Secesja, 1995, s. 745. ISBN 83-86077-57-3.
  49. ↑ Andrzej Brygidyn: Kryptonim „San”. Żołnierze sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: Społeczny Komitet Wydawniczy „San”, 1992, s. 47–48.
  50. ↑ Andrzej Brygidyn: Kryptonim „San”. Żołnierze sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: Społeczny Komitet Wydawniczy „San”, 1992, s. 66.
    •Nestor Kiszka: Relacja Kiszki Nestora „Neron”. W: Andrzej Brygidyn, Magdalena Brygidyn-Paszkiewicz: Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: 2012, s. 223. ISBN 978-83-903080-5-0.
    •Zbigniew Dańczyszyn: Wychowankowie sanockiego gimnazjum w Oświęcimiu. W: Księga pamiątkowa Gimnazjum Męskiego w Sanoku 1888–1958. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1958, s. 134.
  51. ↑ Nestor Kiszka: Relacja Kiszki Nestora „Neron”. W: Andrzej Brygidyn, Magdalena Brygidyn-Paszkiewicz: Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: 2012, s. 223–224. ISBN 978-83-903080-5-0.
  52. ↑ Mieczysław Przystasz. Powiat sanocki w latach 1939–1947. „Rocznik Sanocki”. Tom II, s. 265, 1967. Wydawnictwo Literackie. 
    •Tadeusz Chmielewski: Relacja. W: Andrzej Brygidyn, Magdalena Brygidyn-Paszkiewicz: Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: 2012, s. 304–305. ISBN 978-83-903080-5-0.
    •Jacek Chrobaczyński, Szkolnictwo i oświata. Aneks w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, s. 697.
    •Zygmunt Mańkowski (red.): Ausserordentliche Befriedungsaktion 1940 – akcja AB na ziemiach polskich: materiały z sesji naukowej (6-7 listopada 1986 r.). Warszawa: Zakład Historii Najnowszej Uniwersytetu Marii Skłodowskiej-Curie&OKBZpNP-IPN w Lublinie, 1992, s. 88.
  53. ↑ Zbigniew Dańczyszyn: Wychowankowie sanockiego gimnazjum w Oświęcimiu. W: Księga pamiątkowa Gimnazjum Męskiego w Sanoku 1888–1958. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1958, s. 137.
  54. ↑ Krystyna Chowaniec: 75 rocznica egzekucji na górze Gruszka. Hufiec ZHP Sanok, 2015-07-06. [dostęp 2016-09-24].
  55. ↑ Stefan Stefański: Cmentarze sanockie. Sanok: 1991, s. 27.
  56. ↑ Franciszek Oberc: Pomniki i tablice pamiątkowe Sanoka. Sanok: 1998, s. 7–8. ISBN 83-909787-1-7.
  57. ↑ Kamienny sokół na cmentarzu sanockim. sokolsanok.pll. [dostęp 2012-12-01].
  58. ↑ Stefan Stefański. Kamienny sokół na cmentarzu sanockim. „Tygodnik Sanocki”, s. 10, nr 7 (90) z 19 maja 1993. 
  59. ↑ Remonty na Cmentarzu Centralnym. esanok.pl, 2013-08-01. [dostęp 2013-08-01].
  60. ↑ Joanna Kozimor. Pamięć o poległych. „Tygodnik Sanocki”, s. 10, nr 31 (1130) z 9 sierpnia 2013. 
  61. ↑ Województwo krośnieńskie. W: Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa, lata wojny 1939-1945. Warszawa: Rada Ochrony Pomników Walk i Męczeństwa/Sport i Turystyka, 1988, s. 392. ISBN 83-217-2709-3.
  62. ↑ Józef Stachowicz: Diariusz zjazdu. W: Dwa dni w mieście naszej młodości. Sprawozdanie ze zjazdu koleżeńskiego wychowanków Gimnazjum Męskiego w Sanoku w 70-lecie pierwszej matury w roku 1958. Warszawa: 1960, s. 70.
  63. ↑ Zjazd w fotografii. W: Dwa dni w mieście naszej młodości. Sprawozdanie ze zjazdu koleżeńskiego wychowanków Gimnazjum Męskiego w Sanoku w 70-lecie pierwszej matury w roku 1958. Warszawa: 1960, s. 231.

Media użyte na tej stronie

Mausoleum in Sanok, Rajchel, Rec.jpg
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Mauzoleum Ofiar II Wojny Światowej na Cmentarzu Centralnym w Sanoku.
Signature of Józef Rec (1913-14).jpg
Podpis Józefa Reca, nauczyciela w C. K. Gimnazjum w Sanoku w roku szkolnym 1913-14.
Commemoration of Gruszka massacre (2017-07-06).6.jpg
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Uroczystości 77. rocznicy egzekucji na górze Gruszka z 1940 roku (7 czerwca 2017).
Józef Rec (1927).jpg
Józef Rec (1927)
Mass grave of executed on Gruszka mountain 1942 at Central Cemetery in Sanok 3.jpg
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Mogiła rozstrzelanych na Gruszce w 1940 znajdująca się na Cmentarzu Centralnym w Sanoku
Józef Rec of Queen Sophia Gymnasium in Sanok (1913-1923).jpg
Profesor sanockiego gimnazjum Józef Rec.