Józef Stanek (kurier)

Józef Stanek (z prawej) ze współpracownikami z trasy „Karczma”: Antoniną Małasińską i Zbigniewem Pajorem

Józef Stanek, ps. „Lis”, ps. „Rudy Józek” (ur. 26 lutego 1909 w Łapszach Niżnych na Spiszu, zm. prawdopodobnie w 1945) – polski działacz niepodległościowy, żołnierz podziemia, kurier AK.

Urodzony w miejscowości Łapsze Niżne na Spiszu jako syn Józefa Stanka i Marii z domu Nowak. Kuzyn bł. ks. Józefa Stanka. Absolwent Wydziału Handlowego Instytutu Administracyjno-Gospodarczego w Krakowie (1936), student Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Przed II wojną światową był sekretarzem Związku Górali Spisza i Orawy kierowanego przez ks. Ferdynanda Machaya. Zwolennik przyłączenia do Polski całości terytorium Zamagurza Spiskiego. W latach 1937–1939 jako współpracownik polskiego wywiadu wchodził w skład tzw. Organizacji Spisko-Orawskiej, powołanej do działań dywersyjnych na wchodzących w skład Czechosłowacji terytoriach Spisza i Orawy. Kierował biurem i zarazem punktem werbunkowym Organizacji w Nowym Targu. Aresztowany 15 sierpnia 1939 roku na Słowacji pod zarzutami prowadzenia działań na szkodę Państwa Słowackiego oraz nielegalnego przekraczania granicy. Trafił do więzienia w Preszowie, z którego został zwolniony w styczniu 1940 roku.

W czasie II wojny światowej był współtwórcą i kierownikiem kurierskiej trasy sztafetowej „Karczma” (Warszawa – Nowy Targ – Dursztyn – Łapsze Niżne – Mala Poloma (Słowacja) – Rożniawa – Budapeszt). Koordynował działalność trasy oraz był kurierem na słowackim odcinku trasy między willą „Wichrówka” w Dursztynie a miejscowością Mala Poloma (obecnie Gemerská Poloma).

Okoliczności śmierci Józefa Stanka pozostają nieznane. Ostatnie informacje o nim pochodzą z maja 1945. Prawdopodobnie zginął na terenie Czechosłowacji w 1945 roku.

Zobacz też

• Zbigniew Ryś
• Związek Górali Spisza i Orawy

Bibliografia

• Józef Bieniek: Droga wiodła przez Spisz. Nowy Sącz: 1986.
• Robert Kowalski: Współpraca Związku Górali Spisza i Orawy z polskim wywiadem wojskowym w latach 1938–1939, [w:] Związek Górali Spisza i Orawy. W służbie społeczeństwa narodu i państwa 1931-1939. Nowy Targ: Polskie Towarzystwo Historyczne, Oddział w Nowym Targu, 2008, s. 53–82. ISBN 978-83-61674-00-9.
• Helena Latkowska-Rudzińska: Łączność zagraniczna Komendy Głównej Armii Krajowej 1939–1945 Odcinek „Południe”. Lublin: Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1985. ISBN 83-00-00-00672-9.