Józef Unszlicht

Józef Unszlicht
(c) Bundesarchiv, Bild 102-09893 / CC-BY-SA 3.0
Data i miejsce urodzenia	19 listopada 1879 Mława, Królestwo Polskie
Data i miejsce śmierci	29 lipca 1938 Kommunarka, RFSRR, ZSRR
Odznaczenia

Pogrzeb Michaiła Frunzego (1925). W pierwszym rzędzie od lewej widoczni: Grigorij Zinowjew, Józef Unszlicht, Aleksiej Rykow, Aleksandr Jegorow, Klimient Woroszyłow

Józef Unszlicht 1935

Józef Unszlicht, ros. Иосиф Станиславович Уншлихт (ur. 19 listopada 1879 w Mławie, zm. 29 lipca 1938 w miejscu egzekucji Kommunarka pod Moskwą) – polski i sowiecki działacz komunistyczny pochodzenia żydowskiego, ps. Jurowski, Leon, z wykształcenia inżynier.

Życiorys

Od 1900 w SDKPiL, w latach 1911–1913 członek władz partii w guberni warszawskiej i władz okręgowych partii w Łodzi, jednocześnie członek Zarządu Krajowego. Więziony (kilkakrotnie w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej) i zsyłany za działalność rewolucyjną. Od 1906 w SDPRR. W 1907 uczestnik V zjazdu SDPRR.

Uczestnik przewrotu bolszewickiego (rewolucji październikowej) w Piotrogrodzie. Członek Rewolucyjnej Rady Wojennej, potem członek Kolegium NKWD. Po przewrocie bolszewickim pracował w Radzie Wykonawczej w Irkucku i Komitecie irkuckim SDPRR. Od 1918 współorganizator Armii Czerwonej, w latach 1917–1918 pełnił funkcję członka Centralnego Komitetu Wykonawczego grup SDKPiL w Rosji. W roku 1919 został członkiem Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Litwy i Białorusi. Organizował oddziały Armii Czerwonej na Litwie i w Białorusi. Komisarz ludowy ds. wojskowych oraz członek Rewolucyjnej Rady Wojennej marionetkowej Litewsko-Białoruskiej Republiki Rad, wprowadzał na tych terenach władzę sowiecką. Brał udział w walkach z Wojskiem Polskim w czasie wojny polsko-bolszewickiej, od kwietnia 1918 do stycznia 1919 przewodniczący Kolegium do Spraw Jeńców i Uchodźców (Центральная коллегия по делам пленных и беженцев, Центропленбеж),^[1] w okresie kwiecień – grudzień 1919 członek Rewolucyjnej Rady Wojennej 16 Armii. W okresie grudzień 1920 – kwiecień 1921 członek Rady Wojskowo Rewolucyjnej Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego. Jednocześnie od 1920 w Biurze Polskim KC RKP, został latem 1920 członkiem Tymczasowego Komitetu Rewolucyjnego w Białymstoku (tzw. Polrewkom). Był jednym z organizatorów Polskiej Armii Czerwonej.

W latach 1921–1923 wiceprzewodniczący Czeka, (od 1922 GPU), w latach 1923–1925 członek Wojskowej Rady Rewolucyjnej, szef zaopatrzenia Armii Czerwonej. W 1924 członek Komisji Rewizyjnej WKP(b). W latach 1925–1930 zastępca komisarza ludowego spraw wojskowych i przewodniczący Rady Wojennej Republiki i zastępca komisarza ludowego (ministra) Marynarki Wojennej, jednocześnie od 1927 przewodniczący paramilitarnego Osoawiachimu. W latach 1930–1933 zastępca przewodniczącego Najwyższej Rady Gospodarki Narodowej. W latach 1933–1935 szef Głównego Zarządu Lotnictwa Cywilnego, następnie sekretarz Rady Związkowej CIK ZSRR.

Delegat na IX, X, XII, XIV–XVII zjazd RKP(b)/WKP(b).

W okresie wielkiej czystki 11 czerwca 1937 aresztowany przez NKWD i oskarżony o współpracę z polskim wywiadem. Mimo tortur nie przyznał się do winy, dlatego nie został wykorzystany – jak początkowo planowano – w procesie pokazowym. 28 lipca 1938 skazany przez Kolegium Wojskowe Sądu Najwyższego ZSRR na śmierć z zarzutu stworzenia organizacji kontrrewolucyjnej, szpiegostwa i przygotowywaniu aktów terroru. Stracony 29 lipca 1938 w miejscu egzekucji Kommunarka, pochowany anonimowo^[2][3].

Odznaczenia: Order Czerwonego Sztandaru.

Jego bratem był Julian Unszlicht, ksiądz katolicki, a siostrami: Zofia Unszlicht-Osińska i Stefania Brunowa, żona krytyka literackiego i działacza komunistycznego Juliana Bruna.

Książki

• Ustawodawstwo społeczne pod rządami Józefa Piłsudskiego w Polsce (1927).

Przypisy

Bibliografia

• Wielka Encyklopedia Radziecka, Tom 27, Moskwa 1977.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko rosyjskiej 1919-1920, Oficyna Wydawnicza RYTM, Warszawa 2004.
• Stefan Król: Cytadela warszawska, Książka i Wiedza, Warszawa 1978, s. 221.
• Уншлихт Иосиф Станиславович