Józefa Rylska

Józefa Rylska
Józefa Tchorznicka
Ilustracja
Data urodzenia

ok. 1831/1832

Data śmierci

31 lipca 1907

Józefa Rylska, z domu Tchorznicka herbu Jelita (ur. ok. 1831/1832, zm. 31 lipca 1907) – właścicielka ziemska.

Rodzinna kaplica grobowa w Sanoku-Dąbrówce (2016)

Życiorys

Urodziła się około 1831/1832[1][2]. Była córką Jana Tchorznickiego (zm. 1868) i Korneli z domu Stankiewicz herbu Mogiła (zm. 1885)[1]. Jej rodzeństwem byli: Walentyna (zm. 1850, żona Władysława Urbańskiego[3]), Piotr (1832-1868), Katarzyna Teofila (1838-1842[4][5][a]), Teofila Adamina (1840-1899[6][7]), Medard Antoni Ignacy (ur. 8 czerwca 1842[8], powstaniec styczniowy w stopniu wachmistrza, poległy 3 września 1863 w zwycięskiej bitwie pod Panasówką[9][10][11][12])[13].

29 sierpnia 1853 w Pisarowcach poślubiła Zygmunta Ścibor-Rylskiego (świadkami na ich ślubie byli Marcin Urbański i mjr Celestyn Zbyszewski)[1], z którym miała córkę Aleksandrę (1854-1855)[14]. Jej mąż zmarł w 1898 (pochowany w Dudyńcach[15]). Józefa Rylska odziedziczyła dobra ziemskie w Pisarowcach[16]. Z jej majątku wybudowano kamienicę przy ulicy Henryka Sienkiewicza 5 w Sanoku, w której pomieszczono C. K. Okręgową Dyrekcję Skarbu, założoną w 1892/1893[17][18][19].

Józefa Rylska była właścicielką dóbr ziemskich w Sanoku i okolicach miasta na przełomie XIX/XX wieku. Pod koniec XIX wieku posiadała m.in. wraz ze współwłaścicielami sanockie Wójtostwo[20]. Na początku XX wieku posiadała w Sanoku obszar 157,7 ha, a ponadto na areał na terenie wsi: Dąbrówka Polska (126,7 ha), Dąbrówka Ruska (12 ha), Posada Sanocka[21] (31 ha), Sanoczek (297,7 ha), Stróże Małe (185 ha), Stróże Wielkie (133 ha)[22][23][24]. Część dóbr Dąbrówki nabyła od Marii Szeliskiej z Urbańskich w grudniu 1893[25]. W sierpniu 1905 zbyła Dąbrówkę Polską i Dąbrówkę Ruską na rzecz Marii Strzelbickiej, z domu Ścibor-Rylskiej (zm. 1908), żony Mieczysława Strzelbickiego[26][b]. Według stanu z początku 1906 rodzina Rylskich posiadała 10 obszarów dworskich na obszarze powiatu sanockiego[27].

Działała społecznie. Na rzecz sanockiego gniazda Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” użyczała staw na obszarze Wójtostwa celem organizowania toru ślizgawkowego[28][29][30][31]. Ponadto ofiarowała około 1-morgowy teren gaju „Sędziówka”, w którym w 1897 utworzono wielofunkcyjne boisko sportowe Sanockiego Klubu Sportowego, kierowanego przez Michała Jorkascha-Kocha[32].

Do końca życia zamieszkiwała pod adresem Dąbrówka Polska 1[2]. Zmarła tam 31 lipca 1907 w wieku 75 lat[2]. Pogrzeb odbył się 3 sierpnia 1907, a przewodniczył przybyły ze Lwowa biskup Władysław Bandurski[2]. Została pochowana w rodzinnej kaplicy grobowej w Sanoku-Dąbrówce.

Zgodnie z testamentem Józefy Rylskiej, sporządzonym 3 stycznia 1905 w Krakowie, dziedzicem jej majątku został ustanowiony Aleksander Mniszek-Tchorznicki[33][34].

Uwagi

  1. ↑ Tu podano Katarzynę urodzoną i zmarłą w 1842, zob. Rocznik szlachty (II) 1883 ↓, s. 653, 705 Nie wydaje się to możliwe z uwagi na urodzenie Medarda w połowie 1842
  2. ↑ Według tego źródła dobra zostały odziedziczone przez Marię Strzelbicką. Stefania Skwarczyńska. U źródeł autobiografii naukowej. „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”. Tom 32, nr 2, s. 279, 32/2 (1987). 

Przypisy

  1. ↑ a b c Księga ślubów 1848-1967 Sanok. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 66 (poz. 15).
  2. ↑ a b c d Księga Zmarłych 1904–1934 Sanok. T. J. Sanok: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 46 (poz. 95).
  3. ↑ Księga chrztów 1836–1857. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 184 (poz. 64).
  4. ↑ Księga chrztów 1836–1857. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 28.
  5. ↑ Księga zmarłych 1831–1855 Sanok. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 76 (poz. 65).
  6. ↑ Księga chrztów 1836–1857. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 64.
  7. ↑ Księga aktów zejść rzym.-kat. Sanok 1878–1904. T. H. Sanok: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 293 (poz. 28).
  8. ↑ Księga chrztów 1836–1857. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 94 (poz. 123).
  9. ↑ Z Lubelskiego. „Gazeta Narodowa”. Nr 181 i 182, s. 4, 18 września 1863. 
  10. ↑ Kronika. „Czas”. Nr 240, s. 3, 21 października 1863. 
  11. ↑ Zygmunt Kolumna: Pamiątka dla rodzin polskich. Krótkie wiadomości biograficzne o straconych na rusztowaniach, rozstrzelanych, poległych na placu boju oraz zmarłych w więzieniach, na tułactwie i na wygnaniu syberyjskiem od roku 1861-1866. Ze źródeł urzędowych, dzienników polskich, jak niemniej z ustnych podań osób wiarogodnych i towarzyszy broni. Część 2. Kraków: 1868, s. 278.
  12. ↑ Celina Dominikowska: IX. Nabożeństwo za poległego ś. p. Medarda Tchórznickiego. W: Jakub Gordon: Obrazki galicyjskie. Sanok: Drukarnia Karola Pollaka, 1869, s. 110-114.
  13. ↑ Rocznik szlachty (II) 1883 ↓, s. 653, 705.
  14. ↑ Rocznik szlachty (II) 1883 ↓, s. 653.
  15. ↑ Dudyńce Cemetery Transcription (ang.). semanchuk.com. [dostęp 2020-04-05].
  16. ↑ Alojzy Zielecki, Struktury organizacyjne miasta, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 370-371.
  17. ↑ Bronisław Filipczak, Wspomnienia Bronisława Filipczaka pisane w latach 1956-1968 obejmujące czasokres 1870-1968, (zespół 25, sygn. 1), Archiwum Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku, s. 14.
  18. ↑ Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków – stan na 30 czerwca 2021 r. Woj. podkarpackie. nid.pl. s. 147. [dostęp 2021-09-25].
  19. ↑ Byli mieszkańcami naszego miasta. Zobacz najstarsze nagrobki na sanockim cmentarzu. sanok24.pl, 31 października 2013. [dostęp 2014-10-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (28 grudnia 2013)].
  20. ↑ Tadeusz Pilat: Skorowidz dóbr tabularnych w Galicyi z Wielkiem Ks. Krakowskiem. Lwów: 1890, s. 182.
  21. ↑ Tadeusz Pilat: Skorowidz dóbr tabularnych w Galicyi z Wielkiem Ks. Krakowskiem. Lwów: 1890, s. 162.
  22. ↑ Tadeusz Pilat: Skorowidz dóbr tabularnych w Galicyi z Wielkiem Ks. Krakowskiem. Lwów: 1890, s. 200.
  23. ↑ Alojzy Zielecki, Życie gospodarcze, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995. s. 405.
  24. ↑ Baza właścicieli i dóbr ziemskich. Rylska. genealogia.okiem.pl. [dostęp 2014-11-18].
  25. ↑ Kronika. Zmiana własności. „Gazeta Lwowska”. Nr 276, s. 4, 3 grudnia 1893. 
  26. ↑ Kronika. Zmiany własności. „Gazeta Lwowska”. Nr 194, s. 4, 26 sierpnia 1905. 
  27. ↑ Z prowincji. Z Sanoka. „Kurjer Lwowski”. Nr 26, s. 4, 26 stycznia 1906. 
  28. ↑ Sprawozdanie Wydziału Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku za rok administracyjny 1898. Sanok: 1899, s. 5.
  29. ↑ Sprawozdanie Wydziału Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku za rok administracyjny 1899. Sanok: 1900, s. 7.
  30. ↑ Sprawozdanie Wydziału Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku za rok administracyjny 1900. Sanok: 1901, s. 4-5.
  31. ↑ Sprawozdanie Wydziału Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku za rok administracyjny 1901. Sanok: 1901, s. 5.
  32. ↑ Okręg IV. przemyski. Sanok. „Przewodnik Gimnastyczny „Sokół””. Nr 9, s. 105, 1897. 
  33. ↑ Testament Józefy Rylskiej, s. 1.
  34. ↑ Z Rady miejskiej. „Gazeta Sanocka”. Nr 208, s. 3, 12 stycznia 1908. 

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Interior of Tchorznicki, Stankiewicz, Urbański cemetery chapel in Sanok (2021)h, 10 Józefa Rylska b.jpg
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Wnętrze kaplicy grobowej Tchorznickich, Stankiewiczów, Urbańskich w Sanoku-Dąbrówce. Józefa Rylska.
Rylski and Tchórznicki cemetery chapel in Sanok (2016)b.jpg
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Kaplica grobowa Rylskich i Tchórznickich w Sanoku (2016).