Jadwiga Łuszkowska

Jadwiga Wypyska z Łuszkowskich

Portret damy z niezapominajkami (prawdopodobnie portret Jadwigi Wypyskiej z Łuszkowskich[1]), ok. 1640, Muzeum Narodowe w Warszawie
Data i miejsce urodzenia	ok. 1616 Lwów
Data i miejsce śmierci	po 20 maja 1648 Merecz
Ojciec	Jan Łuszkowski
Matka	Anna Łuszkowska
Mąż	Jan Wypyski
Dzieci	Władysław Konstanty Waza córka?

Jadwiga Łuszkowska (urodzona ok. 1616 we Lwowie, zmarła po 20 maja 1648 w Mereczu) – kochanka króla Władysława IV Wazy. Była córką lwowskiego kupca Jana Łuszkowskiego (zmarłego ok. 1627) i Anny (zmarła po 1635).

Życiorys

Z królem Władysławem IV miała syna, Władysława Konstantego Wazę. W 1637 poślubiła starostę mereckiego Jana Wypyskiego (zmarłego przed 18 grudnia 1647). Król Władysław IV poznał Jadwigę Łuszkowską przebywając we Lwowie w 1634. Pewne dane z archiwum lwowskiego dowodzą, że Łuszkowska, która właśnie znajdowała się wraz z matką w kłopotach finansowych, z przyjazdem króla poczęła dysponować poważnymi kwotami pieniężnymi. Spłaciła mianowicie 2000 złotych długu, po czym za 3000 złotych zakupiła część kamienicy. Z czasem również matka Jadwigi doznała skutków szczodrobliwości królewskiej, otrzymując m.in. prawo wyrębu drzewa na opał w lasach starostwa i zwolnienie z opłat od podatków miejskich. Wszystko to świadczyło o tym, że król uległ wdziękowi czarnookiej i kruczowłosej mieszczki lwowskiej. Po powrocie do Warszawy król umieścił kochankę na zamku warszawskim i w ciągu najbliższych lat przebywała ona stale w otoczeniu króla.

W 1636 kiedy król przybył w odwiedziny do Gdańska w jego orszaku była również Łuszkowska. Jedynym piszącym o wyglądzie Jadwigi, zwanej już wtedy popularnie Jadwiżką, był Karol Ogier, który 1 lutego 1636 napisał w swoim pamiętniku: Po śniadaniu wygodnie mogłem obejrzeć odjeżdżającą miłośnicę króla, którą okrutnie chciałem zobaczyć. I bardzo piękna ona, i wielkiego również pełna uroku, o ciemnych oczach i włosach, i gładkiej ogromnie i świeżej cerze. Ale nie ma ona pełnej swobody, bo ciągle koło niej straż mężczyzn i niewiast (Karol Ogier Dziennik podróży do Polski).

Sytuacja Łuszkowskiej stała się trudna w 1637, kiedy Władysław postanowił ożenić się z Cecylią Renatą Habsburżanką. Początkowo król prawdopodobnie nie myślał o usunięciu Łuszkowskiej z dworu, mimo że opinia polska domagała się tego. O oddaleniu jej z dworu zdecydował przypadek. W czasie uroczystości weselnych odbywały się na dziedzińcu zamkowym walki dzikich zwierząt, którym dwór przyglądał się z okien zamkowych. Przyglądała się również Łuszkowska. W pewnej chwili wybuchnęła tak donośnym śmiechem, że zwróciła na siebie uwagę królowej Cecylii Renaty. Usłużni dworzanie szybko uświadomili królową kim jest ta piękna i głośno śmiejąca się osoba. Co się stało później nie wiadomo dokładnie - być może królowa wymogła na królu usunięcie z zamku Łuszkowskiej, bądź też sam król uznał, że dalszy jej pobyt na zamku warszawskim jest niemożliwy. Dość, że piękna Jadwiga opuściła dwór i stolicę wraz ze swoim mężem, którego pojęła zapewne z woli króla i udała się do nadanego mu starostwa mereckiego na Litwie. Ta donacja dała podstawę do dowcipu dworskiego, że król dał Wypyskiemu starostwo nie mereckie (merecensem) a nierządnicy (meretricensem).

Usunięcie Jadwigi z Warszawy nie zakończyło związku z królem, ponieważ Władysław IV Waza nieraz korzystał z polowań w nadniemeńskich puszczach, by odwiedzać w Mereczu panią Wypyską. W opinii publicznej wyrobiło się więc przekonanie, że Łuszkowska opętała króla jakimiś czarnoksięskimi sztukami i przy ich pomocy usiłuje szkodzić królowej Cecylii Renacie. 20 maja 1648 Władysław IV Waza zmarł w Mereczu w drodze powrotnej z Wilna do Warszawy i po tej dacie losy Jadwigi nie są znane.

Galeria

• 

  Kamienica Regulusowska we Lwowie, gdzie mieszkała Łuszkowska

• 

  Portret królewicza Zygmunta Kazimierza z paziem, najprawdopodobniej synem Łuszkowskiej - Władysławem Konstantym^[1]

Przypisy

Bibliografia

• B. Lubosz Opowieści o sławnych kochankach
• W. Czapliński Na dworze króla Władysława IV