Jakow Frenkel

Jakow Ilicz Frenkel
Ilustracja
Jakow Frenkel
Data i miejsce urodzenia

10 lutego 1894
Rostów nad Donem,
Obwód Wojska Dońskiego,
Cesarstwo Rosyjskie

Data i miejsce śmierci

23 stycznia 1952
Leningrad, RFSRR, ZSRR

Zawód, zajęcie

fizyk

Narodowość

żydowska

Tytuł naukowy

Członek korespondent Akademii Nauk ZSRR

Alma Mater

Cesarski Uniwersytet Petersburski

Uczelnia

Leningradzki Instytut Fizyko-Techniczny Akademii Nauk ZSRR
Leningradzki Instytut Politechniczny
Leningradzki Instytut Mechaniki Precyzyjnej i Optyki
Uniwersytet Tawryjski

Stanowisko

profesor, kierownik katedry

Małżeństwo

Sara Gordina (1920-1952)

Dzieci

Siergiej Frenkel (1923-1998)
Wiktor Frenkel (1930-1997)

Odznaczenia
Order Czerwonego Sztandaru Pracy (1945)
Nagroda Stalinowska I stopnia (1947)

Jakow Ilicz Frenkel, ros. Яков Ильич Френкель (10 lutego 1894, Rostów nad Donem, Obwód Wojska Dońskiego, Cesarstwo Rosyjskie - 23 stycznia 1952, Leningrad, RFSRR, ZSRR) – rosyjski i radziecki fizyk teoretyczny, wniósł wkład do fizyki materii skondensowanej[1][2][3].

Życiorys

Urodził się w rodzinie żydowskiej, wcześnie przejawiał zdolności naukowe i artystyczne. Jako uczeń gimnazjum w Petersburgu napisał 100-stronicowe opracowanie rachunku różniczkowego, które matematyk Jakow Uspienski (ros. Яков Викторович Успенский), wówczas student Andrieja Markowa, ocenił jako znacznie wykraczające poza program szkolny. Jego 300-stronicowe szkolne opracowanie o pochodzeniu ziemskiego magnetyzmu i zjawisk elektrycznych w atmosferze uzyskało aprobatę Abrama Ioffego, wówczas profesora Petersburskiego Instytutu Politechnicznego Cesarza Piotra Wielkiego, który zechciał spotkać się z nim na rozmowę[1].

W 1913 roku ukończył szkołę ze Złotym Medalem, został przyjęty na studia na Cesarski Uniwersytet Petersburski. W 1916 roku Ioffe zorganizował seminarium, na którym zarówno Frenkel jak i Piotr Kapica, Lew Landau i Nikołaj Siemionow prezentowali swoje pierwsze wyniki badań[1]. W 1925 roku, dzięki rekomendacji Paula Ehrenfesta, Fundacja Rockefellera przyznała mu stypendium na roczny pobyt w Europie Zachodniej, gdzie pracowali z nim m.in. Max Born na Uniwersytecie w Getyndze i Albert Einstein na Uniwersytecie Humboldtów w Berlinie. W latach 1930–1931 był profesorem gościnnym na Uniwersytecie Minnesoty[1]. Arnold Sommerfeld polecał swoim studentom jego monografie naukowe jako lekturę. Na Uniwersytecie Tawryjskim w Symferopolu pracował jako wykładowca w latach 1917–1920[4], w Leningradzkim Instytucie Fizyko-Technicznym Akademii Nauk ZSRR pracował w latach 1921-1952, w tym jako kierownik oddziału teoretycznego od 1930 roku, w Leningradzkim Instytucie Politechnicznym pracował w latach 1921-1952, w tym wykładał na wydziale fizyko-mechanicznym od 1921 roku i kierował katedrą fizyki teoretycznej od 1931 roku, a w Leningradzkim Instytucie Mechaniki Precyzyjnej i Optyki był profesorem katedry fizyki w latach 1947-1950 i jednym z twórców wydziału inżyniersko-fizycznego.

Po ataku Niemiec na ZSRR ewakuowany z oblężonego Leningradu do Kazania wraz z częścią laboratoriów pod kierownictwem Ioffego. W 1945 roku powrócił do Leningradu, gdzie podczas uroczystości z okazji 220-tej rocznicy powstania Rosyjskiej Akademii Nauk spotkał swych europejskich znajomych Frédérica Joliot-Curie, Irvinga Langmuira, Maxa Borna. Wkrótce potem radzieckie służby bezpieczeństwa zaczęły postrzegać go jako osobę przychylną zachodnim obcokrajowcom[1], wskutek tego nie został włączony do radzieckiego programu nuklearnego, którym kierował jego były student Igor Kurczatow. Przekazał mu obszerny memoriał, w którym proponował zastosowanie wybuchu do rozpoczęcia reakcji termojądrowej w deuterze[1].

W 1920 roku poślubił biologa Sarę Gordinę, miał z nią dwóch synów Siergieja i Wiktora, którzy obaj byli fizykami.

Ważniejsze wyniki pracy naukowej

Jakow Frenkel w czasach studiów
Seminarium Ioffego, 1915 rok. I rząd od prawej: Frenkel, Nikołaj Siemionow, II rząd od prawej: Piotr Kapica. W środku Abram Ioffe

Zaprezentował wiele wyników pracy naukowo-badawczej[4], w szczególności

Seminarium Ioffego, 1916 rok. Abram Ioffe siedzi w centrum I rzędu, po jego prawej Nikołaj Siemionow. W II rzędzie od prawej Piotr Kapica, drugi od niego Jakow Frenkel.
  • 1917 - podstawy kwantowej teorii metali opartej na teorii Nielsa Bohra, wykazując kolektywizację elektronów walencyjnych
  • 1926 - opis ruchu elektronów swobodnych w sieciach krystalicznych metali za pomocą pojęcie fal materii de Broglie’a, w tym zależności przewodnictwa elektrycznego od temperatury, domieszek i innych własności, np. struktury metalu, oraz defekt Frenkla
  • 1928 - teorię spontanicznego namagnesowania ferromagnetyków oraz przedstawił teorię białych karłów, za pomocą zastosowania zakazu Pauliego do gazu Fermiego
  • 1930 - powstawanie domen magnetycznych, razem z Jakowem Dorfmanem
  • 1930 - teorię diamagnetyzmu gazu elektronów swobodnych, razem z Matwiejem Bronsztejnem
  • 1930 - teorię siły chemicznej przyciągania cząsteczkowego, razem z Nikołajem Siemionowem
  • 1931 - teorię absorpcji światła przez dielektryki za pomocą pojęcia ekscytonu
  • 1932 - elektryczne i fotoelektryczne własności kontaktu między metalem i półprzewodnikiem, razem z Abramem Ioffe
  • 1934 - metodę wielokonfiguracyjnego pola samouzgodnionego, ponownie odkrytą i rozwiniętą przez Douglasa Hartree'go
  • 1935 - teorię galwanomagnetycznych zjawisk w kryształach, znaną jako model Frenkela-Kontorowej, razem z Tatianą Kontorową
  • 1936–1937 - statystyczną teorię ciężkich jąder
  • 1938 - opis ruchu defektów oraz powstawania defektu podwójnego
  • 1938 - zjawisko przewodzenia prądu elektrycznego w izolatorze, jest to tzw. zjawisko Frenkla-Poole'a
  • 1938-1939 - teorię zniekształcenia plastycznego, razem z Tatianą Kontorową
  • 1939 - rozwinął elektrokapilarną teorię jądra i przewidział spontaniczny podział, jest to tzw. model Bohra–Frenkla
  • 1941-1943 - statystyczną teorię kruchej wytrzymałości kryształów rzeczywistych, razem z Tatianą Kontorową
  • 1945 - w książce Kinetyczna teoria cieczy wprowadził linię Frenkla
  • 1946 - wyjaśnił zagadnienia związane ze spiekaniem proszków metali, w tym teoretyczną podstawę metalurgii proszków
Abram Ioffe, Frenkel, Aleksandr Goldman. Kijów, 1935 rok

Wybrane publikacje

Frenkel był znanym dydaktykiem fizyki i samodzielnym autorem wielu monografii naukowych[4], m.in.

Pośmiertnie ukazały się:

Odznaczenia i wyróżnienia

Upamiętnienie

Linki zewnętrzne

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h Sergey L. Lopatnikov, Alexander H.-D. Cheng. If You Ask a Physicist from Any Country – A Tribute to Yacov Il’ich Frenkel. „Journal of Engineering Mechanics, ASCE, [preprint 2005]”. 131 (9), s. 875–878, 2012. DOI: 10.1061/(ASCE)0733-9399(2005)131:9(875). (ang.). 
  2. ↑ Yakov Il’ich Frenkel (1894 1952). www.ioffe.rssi.ru. [dostęp 2012-07-20]. (ang.).
  3. ↑ Prof. Dr. Helmut Föll. Yakov Ilich Frenkel. „www.tf.uni-kiel.de”, 2012-02-27. www University of Kiel; Faculty of Engineering. ISSN 0733-9399. [dostęp 2012-07-20]. (ang.). 
  4. ↑ a b c В. Я. Френкель: Френкель Яков Ильич. [w:] Яндекс словари [on-line]. [dostęp 2012-07-20]. (ros.).

Media użyte na tej stronie

Yoffe Seminar 1916.jpg
Seminar of en:Abram Ioffe in Polytechnical Institute, 1916. Sitting (from left to right): P. I. Lukirsky, A. F. Ioffe, N. N. Semenov; standing: Ya. G. Dorfman, Ya. R. Schmidt, K. F. Nesturkh, N. I. Dobronravov, M. V. Kirpicheva, Ya. I. Frenkel, A. P. Yushchenko, I. K. Bobr and P. L. Kapitsa.
Yoffe Seminar 1915.jpg
Seminar of Abram Ioffe in Polytechnical Institute, 1915. Sitting (from left to right): Ya.I. Frenkel, N.N. Semenov, A.P. Yushchenko, A.F. Ioffe, Ya.R. Schmidt, I.K. Beaver, K.F. Nestrukh, (not in picture) N.I. Dobronravov. Standing: P.L. Kapitsa, P.I. Lukirsky, M.V. Milovidova-Kirpicheva, Ya.G. Dorfman.)