Jakub Girtler

Jakub Girtler
Data i miejsce urodzenia

18 grudnia 1825
Kraków

Data i miejsce śmierci

28 marca 1887
Kraków

profesor nauk prawnych
Specjalność: historia prawa, prawo niemieckie
Alma Mater

Uniwersytet Jagielloński

Doktorat

1859 – prawo
Uniwersytet w Grazu

Habilitacja

1865 – prawo
Uniwersytet Wiedeński

Profesura

1872
Uniwersytet Jagielloński

Kierownik
Katedra

Historii Państwa i Prawa Niemieckiego UJ

Okres zatrudn.

od 1870 do 1887

Dziekan
Wydział

Prawa UJ

Okres spraw.

1874/1875 i 1881/1882

Jakub Girtler (ur. 18 grudnia 1825 w Krakowie, zm. 28 marca 1887 tamże) – polski prawnik, profesor. Kierownik Katedry Historii Państwa i Prawa Niemieckiego Uniwersytetu Jagiellońskiego (1870–1887) oraz dziekan Wydziału Prawa UJ (1874/1875 i 1881/1882)[1].

Życiorys

Urodził się w zamożnej rodzinie mieszczańskiej i profesorskiej. Wcześnie osierocony (1833) wychowywał się w rodzinie krakowskiego aptekarza W. Likego. Ukończył krakowskie Gimnazjum św. Anny. W latach 1843–1848 studiował prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim[2].

W 1848 wstąpił do Legionu Polskiego w Wiedniu[3]. W 1849 został skazany na sześć miesięcy ciężkiego więzienia za udział w tzw. Spisku Goslera, m.in. wraz z Franciszkiem Ołajem[3][4]. Po upadku rewolucji został wcielony w 1849 do armii austriackiej i w 1854 dosłużył się stopnia podporucznika artylerii[2]. Stacjonując w Grazu uzyskał w 1859 na tamtejszym uniwersytecie doktorat w zakresie prawa – powszechnej historii państwa i prawa niemieckiego. Rok później został awansowany do stopnia porucznika i wziął udział w wojnie na froncie austriacko-włoskim. Po odbytym szkoleniu, uzyskał nominację w 1861 na audytora, jednak tej funkcji sędziowskiej nie przyjął i powrócił do służby czynnej[2].

W 1861 rozpoczął wieloletnie starania o uzyskanie jednej z katedr prawa na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1865 przedstawił w rękopisie rozprawę habilitacyjną O przeniesieniu własności wedle dawniejszego prawa niemieckiego, jednak Wydział Prawa UJ uznał ją za niewystarczającą. Po tym niepowodzeniu jeszcze w tym samym roku przeprowadził udaną habilitację na Uniwersytecie Wiedeńskim[2]. Zatwierdzenie veniam legendi uzyskał w lutym 1866 i został wtedy przeniesiony z czynnej służby wojskowej do dyspozycji Ministerstwa Wojny w Wiedniu. W tym roku wrócił czasowo do służby czynnej i został mianowany dowódcą fortecy na adriatyckiej wyspie Lissa[2].

Przez krótki czas jako docent wykładał na Uniwersytecie Wiedeńskim. W 1870, po repolonizacji Uniwersytetu Jagiellońskiego, otrzymał nominację na profesora nadzwyczajnego historii prawa i prawa niemieckiego Uniwersytetu Jagiellońskiego[5]. Zastąpił nieznającego języka polskiego i przechodzącego do pracy na Uniwersytecie Lwowskim prof. Edwarda Buhla. Od 1870 aż do swojej śmierci w 1887 piastował funkcję kierownika Katedry Historii Państwa i Prawa Niemieckiego UJ[6]. W 1872 został profesorem zwyczajnym[2]. Prowadził wykłady z zakresu historii państwa i prawa magdeburskiego[7]. Wykładał także historię prawa prywatnego. Dwukrotnie, w latach akademickich 1874/1875 i 1881/1882, pełnił obowiązki dziekana Wydziału Prawa[1].

Nagrobek Jakuba Girtlera na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie, kwatera 19[8]

Zmarł nagle 28 marca 1887 w Krakowie. Jego pogrzeb odbył się 31 marca bez udziału duchowieństwa katolickiego, ponieważ zmarły był znanym zwolennikiem ruchu starokatolickiego[2][9]. Został pochowany w rodzinnym grobowcu na Cmentarzu Rakowickim. Rektor Uniwersytetu, hrabia Stanisław Tarnowski nie wydał wtedy zgody na reprezentację uczelni z oficjalnymi insygniami akademickimi w czasie uroczystości pogrzebowych, co wywołało falę protestów i krytyki[10]. Ostatecznie, 6 kwietnia 1887 roku, Senat UJ przyjął pod nieobecność rektora większościową uchwałę, że w przyszłości na każdym pogrzebie profesora ma być obecna asysta z berłem rektorskim i dziekańskim[5].

Publikacje

W swojej działalności naukowej przejawiał także aktywność publicystyczną. Był autorem kilku rozpraw, w tym:

  • Wspomnienia o prawie magdeburskim w Polsce[11],
  • Pamiętnik Wydziału Prawa i Administracji w Uniwersytecie Jagiellońskim[12].

Życie prywatne

Był synem Sebastiana Girtlera (1767–1833) – profesora medycyny i filozofa, rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego i Franciszki z domu Fuchs[13]. Jego starszym bratem był Kazimierz Girtler (1804–1887) – jeden z najwybitniejszych pamiętnikarzy XIX wieku. Był wnukiem Jana Ewangelisty (1729–1800) i Barbary Łucji z Mączeńskich (1742–1818)[14]. Z małżeństwa z Pauliną z domu Haupt miał czworo dzieci: Olgę (1871–1945, zamężną z Leonem Szwarcenbergiem-Czernym h. Nowina[15] i zamieszkałą w majątku w Bączalu Dolnym), Franciszka, Annę (1875–1893) i Zygmunta (1878–1904)[16].

Przypisy

  1. ↑ a b Przemysław Marcin Żukowski, Profesorowie Wydziału Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, Dorota Malec (red.), t. II (1970–2014), Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2014, biogram Jakuba Girtlera – s. 119, ISBN 978-83-233-3663-1 [dostęp 2019-01-31].
  2. ↑ a b c d e f g Henryk Barycz, Girtler Jakub, [w:] Kazimierz Lepszy (red.), Polski Słownik Biograficzny, t. VIII (Girdwoyń Michał – Gross Adam), Polska Akademia Nauk – Instytut Historii, Wrocław – Kraków – Warszawa: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, 1959–1960, s. 3, reprint 1990, ISBN 83-04-03491-3, (dla całości reprintu Słownika: ISBN 83-04-03291-0).
  3. ↑ a b Tomasz Szubert, Ostatnie dni Goslara, „Kwartalnik Historyczny”, CXVI (2), 2009, s. 95 i przypis 27, ISSN 0023-5903 [dostęp 2019-02-05].
  4. ↑ Marian Tyrowicz, Prawda i mit w biografii Juliana Goslara (1820–52), Warszawa: Książka i Wiedza, 1972, s. 244, brak ISBN.
  5. ↑ a b Franciszek Ziejka, Stanisław Tarnowski – Rector magnificus. W stulecie śmierci, „Alma Mater”, zima 2017/2018 (198), Kraków: Uniwersytet Jagielloński, strony 45, 46 i 48 (przypisy 19–24), ISSN 1427-1176 [dostęp 2019-02-04].
  6. ↑ Historia – Katedra Powszechnej Historii Państwa i Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, www.common.law.uj.edu.pl [dostęp 2019-01-31] [zarchiwizowane z adresu 2019-02-01].
  7. ↑ Lista Pamięci – In memoriam – Uniwersytet Jagielloński, in-memoriam.uj.edu.pl [dostęp 2019-01-31].
  8. ↑ Spis osób pochowanych na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie (osoby pochowane do 1939 r.), cmentarium.sowa.website.pl [dostęp 2019-02-01].
  9. ↑ Dr Jakób Girtler, „Nowa Reforma”, VI (72), Kraków, 30 marca 1887, s. 2 (Kronika) [dostęp 2019-02-02].
  10. ↑ W sprawie pogrzebu ś.p. prof. Girtlera, „Nowa Reforma”, VI (76), Kraków, 3 kwietnia 1887, s. 3 (Kronika) [dostęp 2019-02-02].
  11. ↑ Jakób Girtler, Wspomnienia o prawie magdeburskiem w Polsce, Kraków: w Drukarni Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1872, s. 43 [dostęp 2019-02-01].
  12. ↑ Jakub Girtler, Pamiętnik Wydziału Prawa i Administracji w Uniwersytecie Jagiellońskim, „Kraj”, Kraków 1873, Elektroniczna Baza Bibliografii Estreichera – Bibliografia XIX wieku [dostęp 2019-02-01].
  13. ↑ Girtler Sebastian, encyklopediakrakowa.pl [dostęp 2019-01-31].
  14. ↑ Sebastian Girtler, www.ipsb.nina.gov.pl [dostęp 2019-02-01] (pol.).
  15. ↑ Leon Szwarcenberg-Czerny h. Nowina, Sejm-Wielki.pl [dostęp 2019-02-01].
  16. ↑ Jakub Girtler, Sejm-Wielki.pl [dostęp 2019-01-31].

Media użyte na tej stronie

Jakub Girtler Nagrobek.jpg
Autor: Henry39, Licencja: CC BY-SA 4.0
Nagrobek Jakuba Girtlera (1825–1887), profesora prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, na cmentarzu Rakowickim w Krakowie