Jan Bułhak

Jan Bułhak
Ilustracja
Jan Bułhak (1935)
Data i miejsce urodzenia

6 października 1876
Ostaszyn

Data i miejsce śmierci

4 lutego 1950
Giżycko

Dziedzina sztuki

fotografia

Epoka

piktorializm

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Srebrny Wawrzyn Akademicki
Jan Bułhak w swojej pracowni ok. 1910 roku
Jan Bułhak z Bogusławem Kraszewskim, 1914
Tablica upamiętniająca Jana Bułhaka na budynku przy ul. Krasińskiego 18 w Warszawie

Jan Brunon Bułhak (ur. 6 października 1876 w Ostaszynie k. Nowogródka[1], zm. 4 lutego 1950 w Giżycku) – nestor polskiej fotografii. Filozof i teoretyk fotografii. Założyciel Fotoklubu Wileńskiego (1927) i współzałożyciel Fotoklubu Polskiego. Jego twórczość uważana jest za część wspólnego dziedzictwa kulturowego Białorusi, Litwy i Polski[2].

Życiorys

Był synem Walerego Antoniego Stanisława Bułhaka herbu Syrokomla i Józefy Haciskiej h. Roch. Jego syn, urodzony w 1906 Janusz Bułhak, był kompozytorem i również fotografikiem.

Po ukończeniu gimnazjum w Wilnie studiował filozofię na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1901 ożenił się z Anną Haciską[1]. Około roku 1905 otrzymał od żony pierwszy aparat fotograficzny i zajął się fotografią amatorską. Z namowy zaprzyjaźnionego malarza Ferdynanda Ruszczyca fotografia stała się jego głównym zajęciem. W roku 1912 uczył się fotografii w Dreźnie u Hugona Erfurtha. Po powrocie do Wilna zajął się zawodowo fotografią i otworzył własną pracownię fotograficzną. W latach 1912-1919 na zamówienie władz miasta wykonywał dokumentację fotograficzną jego krajobrazu i architektury[3]. W następnych latach wykonał fotograficzną dokumentację architektury innych miast, m.in. Warszawy, Krakowa, Grodna, Zamościa, Lublina, Kazimierza Dolnego, a także wielu innych mniejszych miejscowości, dworów itp. W jego pracowni powstało 158 albumów poświęconych miastom i regionom II Rzeczypospolitej. Był również wydawcą wielu pocztówek ze swoimi fotografiami[3].

W latach 1919-1939 kierował Zakładem Fotografii Artystycznej na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie[3]. Był opiekunem koła fotograficznego przy Gimnazjum w Grodnie (uczniem był tam Julian Rudak, pomagający prof. .Bułhakowi w wykonywaniu zdjęć na Wileńszczyznie)[4].

Był przedstawicielem piktorializmu. Znany jest z wielu wspaniałych fotogramów. Twórca estetyki bułhakowskiej. W jego fotografiach widoczne są wpływy grafiki i malarstwa, widoczne u jego kontynuatorów (m.in. Romualda Mieczkowskiego[5]). Był autorem pojęcia fotografiki, mającego określać tę gałąź grafiki, którą tworzy się przy pomocy technik fotograficznych i odróżniać sztukę fotograficzną od fotografii reporterskiej, technicznej czy amatorskiego fotografowania. Swoje poglądy na temat sztuki fotograficznej zawarł w wydanej w 1931 r. książce pt. Fotografika. Zarys fotografii artystycznej[3].

W lipcu 1944 roku, w czasie walk o Wilno spłonęła jego pracownia, a w niej 50 000 skatalogowanych negatywów, dotyczących głównie Wilna i Wileńszczyzny, ale też i wielu innych miast Polski oraz niektórych miast niemieckich. Niektóre z negatywów pochodziły z lat 1910–1915.

Po II wojnie światowej wraz z synem dokumentował zniszczenia wielu miast Polski. Zaczął od Wilna, którego zniszczenia bardzo przeżył, po przymusowym wysiedleniu w nowe granice Polski fotografował też inne miasta. Był współzałożycielem powstałego w 1947 Związku Polskich Artystów Fotografów. Jego legitymacja członkowska ZPAF miała numer 1.

Spoczywa na cmentarzu Powązkowskim (aleja zasłużonych-1-54,55)[6].

Wystawy indywidualne (wybór)

  • „Jan Bułhak” – Warszawa (1928)
  • „Ruiny Warszawy” – Muzeum Narodowe, Warszawa (1946)
  • „Fotografia Jana Bułhaka” – Stara Galeria ZPAF, Warszawa (1972)
  • „Ziemie Odzyskane” – Muzeum Narodowe, Wrocław (1980)
  • „Warszawa oskarża” – Kraków (1981)
  • „Jan Bułhak-fotografik” – Muzeum Narodowe, Warszawa + objazd (2006)

Wystawy zbiorowe (wybór)

  • „Krajobraz Polski” (ponad 80 fotografii J. Bułhaka) – Salon Warszawskiego Ratusza, Warszawa (1912)
  • „Wystawa sztuki polskiej” – Paryż, Francja (1912)
  • „Wystawa sztuki polskiej” – Paryż, Francja (1923)
  • „XX Salon International d’Art Photographique 2e Salon de Photographie” – Paryż, Francja (1925)
  • „I Międzynarodowy Salon Fotografii Artystycznej” – Warszawa (1927)
  • „Międzynarodowa Wystawa Fotografii” – Warszawa (1930)
  • „4 Międzynarodowa Wystawa Fotografii” – Wilno (1936)
  • „I Wystawa Fotografii Ojczystej” – Warszawa (1938)
  • „I Ogólnopolska Wystawa Fotografiki” – Warszawa (1947)
  • „Polska fotografia artystyczna do roku 1939” – Muzeum Narodowe, Wrocław (1977)
  • „Fotografia polska 1839–1979” – Nowy Jork, USA (1979)
  • „Photographie Polonaise 1900–1981” – Centre Georges Pompidou, Paryż, Francja (1981)
  • „Polska Fotografia Krajobrazowa 1944–1984” – BWA, Kielce (1985)

Książki autorskie

Ordery i odznaczenia

Przypisy

  1. a b Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, (Przedr. fotooffs., oryg.: Warszawa : Wydaw. Głównej Księgarni Wojskowej, 1938.), Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe : na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 86.
  2. 6 кастрычніка – 130 год з дня нараджэння Яна Булгака (1876–1950), беларускага і польскага майстра мастацкай краязнаўчай фатаграфіі, этнографа, фалькларыста. old.nlb.by. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-10-28)]. // Нацыянальная бібліятэка Беларусі
  3. a b c d Piotr Zaborowski: W obiektywie Bułhaka, [w:] "Mówią wieki" nr 1/2016 (672), styczeń 2016, s. 6;
  4. Marek Pomykała. Nieustający trzask migawki. „Tygodnik Sanocki”. Nr 17-18, s. 10, 30 kwietnia 1996. 
  5. Leonard Drożdżewicz, ZIMOWY ZESZYT ZNAD WILII, „Znad Wilii”, nr 1(69), 2017, s. 30.
  6. Cmentarz Stare Powązki: JAN BUŁHAK, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2019-11-01].
  7. Danuta Król: 100x100: sto zdjęć z okazji stulecia odzyskania przez Polskę niepodległości / One hundred photographs to celebrate the 100th anniversary of Poland regaining independence. Warszawa: Narodowe Archiwum Cyfrowe Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, 2018, s. 13. ISBN 978-83-927590-7-2. (ang.).
  8. M.P. z 1936 r. nr 261, poz. 461 „za szerzenie zamiłowania do literatury polskiej”.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

POL Wawrzyn Akademicki BAR.svg
Baretka: Wawrzyn Akademicki.
Jan Bulhak colorisation.jpg
Фото Яна Булгака редакции ежемесячника «Театр»
Jan Bułhak i Bogusław Kraszewski w Dołhem, 1914.jpg
Jan Bułhak i Bogusław Kraszewski w Dołhem
Tablica upamiętniająca Jana Bułhaka na Starym Żoliborzu w Warszawie.JPG
Autor: Mateusz Opasiński, Licencja: CC BY-SA 3.0
Tablica upamiętniająca fotografa Jana Bułhaka na budynku przy ul. Krasińskiego 18 na Starym Żoliborzu w Warszawie
Jan Bułhak - grób.jpg
Autor: Krzem Anonim, Licencja: CC BY-SA 4.0
Grób fotografika Jana Bułhaka na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (Aleja Zasłużonych, grób 54, 55)
Jan Bulhak.jpg
Jan Bułhak, polski fotografik w swojej pracowni.