Jan Filip Carosi

Jan Filip Carosi^[1], wł. Giovanni Filippo Carosi, (ur. 18 maja 1744 w Rzymie, zm. 2 lutego 1799 w Woli Wodyńskiej), polski geolog i górnik pochodzenia włoskiego.

Życiorys

Włoch z pochodzenia, studiował w Lipsku, zaproszony został do Polski przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. W roku 1787 otrzymał polski indygenat. Był członkiem Królewsko-Pruskiego Towarzystwa Miłośników Przyrody w Berlinie (od roku 1775) i członkiem korespondentem Akademii Nauk w Petersburgu (od roku 1786).

Badaniami na terenie Rzeczypospolitej zajmował się już w roku 1774 - badał rudy żelaza w rejonie Gielniowa.

Opublikował 3 prace (w języku francuskim i niemieckim) z zakresu mineralogii i geologii Polski. Najważniejsze dzieło nosi tytuł: „Reisen durch verschiedene polnische Provinzen, mineralogischen und anderen Inhalts” (pol. Podróże po różnych prowincjach Polski, obserwacje mineralogiczne i inne). Zostało ono wydane w dwóch tomach w latach 1781 i 1784 w Lipsku. W pracy tej, mającej formę listów z podróży, znajdują się niezwykle interesujące opisy geologiczne (także krajoznawcze) terenów, kopalń i miejscowości głównie w regionie świętokrzyskim, m.in. Chęcin, Szydłowca, Kielc, Miedzianki, Miedzianej Góry, Końskich, Buska; jako pierwszy podał opis wód mineralnych w Busku-Zdroju. Obszerne fragmenty w tłumaczeniu polskim ukazały się także w „Magazynie Warszawskim Pięknych Nauk, Kunsztów i Różnych Wiadomości” i „Pamiętniku Historyczno-Politycznym” w latach 1784-1785.

Carosi był pierwszym profesjonalnym geologiem, badaczem regionu świętokrzyskiego. Do dziś cytuje się jego badania i sięga do opisów nieistniejących już odsłonięć geologicznych i kopalń jego dzieła. Carosi kierował także poszukiwaniami złóż soli w Krzesławicach i kopalnią węgla kamiennego w Szczakowej^[2].

Do Polski przybył około roku 1772. Wykorzystując jego umiejętności geologiczne skierowano go do wojska litewskiego. Służbę swą zakończył w stopniu kapitana i pod koniec lat 80. XVIII wieku zakupił dobra w Sosnowem (pow. siedlecki) nad Kostrzyniem, tuż obok włości innych wysokich urzędników (między innymi Stanisława A. Poniatowskiego). Carosi po roku 1790 r. ożenił się z Ludwiką z Gruszczyńskich i miał z nią czworo dzieci: synów – Bogusława i Jana oraz córki: Ludmiłę i Marię.

Jan Filip Carosi zmarł 3 lutego 1799 roku w domu swego znajomego Jana Ferdynanda Naxa w Woli Wodyńskiej. Pochowany został w Wodyniach^[3][4]. Majątek pod Siedlcami odziedziczył jego najstarszy syn – Bogusław. W 1808 r. wdowa po Carosim wyszła powtórnie za mąż za Stanisława Bujnę. Oryginalny nagrobek J. F. Carosiego uległ zniszczeniu na początku lat 80. XX w., a obecny, odbudowany przez mieszkańców Wodyń, nie posiada już słynnego zawołania do odwiedzających tę nekropolię, by na chwilę przystanęli, bo depczą prochy człowieka niezwykłego.

Portret Jana Filipa Carossiego znajduje się w Muzeum Diecezjalnym w Siedlcach^[4].

Wybrane dzieła

• Reisen durch verschiedene polnische Provinzen, mineralogischen und anderen Inhalts – Lipsk, 1781-1784
• Beyträge zur Naturgeschichte der Niederlausitz insbesondere aber des Mineralreichs derselben: mit Kupfern.

Przypisy

Bibliografia

• Andrzej Chojnacki: Wodynie i okolice przełomu XVIII i XIX wieku. Siedlce: Siedleckie Towarzystwo Naukowe, 2014. ISBN 978-83-62160-24-2.
• Mniej znani prekursorzy świętokrzyskiej geologii. Państwowy Instytut Geologiczny - Oddział Świętokrzyski. [dostęp 2015-05-18].
• Natalia Gąsiorowska: Carosi Jan Filip. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 3: Brożek Jan – Chwalczewski Franciszek. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1937.
• Zbigniew J. Wójcik: Carosi Jan Filip. W: Słownik biograficzny techników polskich. Józef Piłatowicz (red. nauk.). T. 22. Warszawa: Muzeum Techniki NOT, 2011, s. 15–16. ISBN 83-85001-32-8.