Jan I Zwycięski

Jan I Zwycięski
Jan I Zwycięski w czasie bitwy pod Worringen, ilustracja z Kodeksu Manesse
(c) Odejea, CC BY-SA 3.0
książę Brabancji
Okres	od 1267 do 1294
Poprzednik	Henryk IV
Następca	Jan II Pokojowy
książę Limburgii
Okres	od 1289 do 1294
Poprzednik	Ermengarda
Następca	Jan II Pokojowy
Dane biograficzne
Dynastia	dynastia z Louvain
Data urodzenia	1252 lub 1253 r.
Data śmierci	3 maja 1294
Miejsce spoczynku	Bruksela
Ojciec	Henryk III
Matka	Adelajda
Żona	Małgorzata francuska, Małgorzata flandryjska
Dzieci	Gotfryd, Jan II Pokojowy, Małgorzata, Maria, Jan

Jan I Zwycięski (ur. w 1252 lub 1253 r., zm. 3 maja 1294 r. w Lier) – książę Brabancji od 1248 r. z dynastii z Louvain.

Życie

Jan był drugim synem księcia Brabancji Henryka III i Adelajdy, córki księcia Burgundii Hugona IV. Objął rządy w Brabancji po abdykacji upośledzonego fizycznie i umysłowo starszego brata Henryka IV w 1267 r., którą poprzedziła wojna domowa^[1]. W 1268 r. jego władzę potwierdził antykról Niemiec Ryszard z Kornwalii.

W okresie swoich rządów Jan wspierał politykę króla Francji Filipa III Śmiałego (swego szwagra – Jan był mężem siostry króla Filipa, zmarłej jednak w 1271 r., z kolei Filip kilka lat później poślubił siostrę Jana, Marię). Jan starał się też odgrywać ważną rolę polityczną w swoim regionie. Walczył o swobodny dostęp Brabancji do handlu z Nadrenią, m.in. objął opieką Akwizgran oraz nabył strategicznie położone hrabstwo Kerpen. Gdy w 1283 r. zmarła księżna Limburgii Ermengarda, włączył się w spór o dziedzictwo po wygasłym rodzie książęcym, odkupiwszy roszczenia od hrabiego Adolfa z Bergu (zbyt słabego, by mieć szanse w sporze z hrabiami Geldrii). Wojnę o sukcesję limburską rozstrzygnęła bitwa pod Worringen w 1288 r., w której Jan (wspomagany przez wojska hrabiego Holandii) zadał klęskę połączonym siłom arcybiskupa Kolonii, Luksemburga i Geldrii (sprzymierzeni przeciwko niemu książęta zginęli lub dostali się do jego niewoli). W ten sposób uzyskał księstwo Limburgii. Król Niemiec Adolf z Nassau mianował Jana wójtem Rzeszy na obszarze między Mozelą a Morzem Północnym.

Jan, lubiący rozrywki wojenne, zmarł w wyniku ran odniesionych podczas turnieju. Za życia dbał jednak także o handel, obdarzał przywilejami miasta i troszczył się o utrzymanie pokoju. Wspierał też poetów, a nawet sam pisał wiersze, zachowały się m.in. sygnowane jego imieniem pieśni minnesingerskie. Jest uważany za najwybitniejszego władcę regionu Niderlandów w końcu XIII wieku.

Rodzina

Jan był dwukrotnie żonaty. W 1270 r. poślubił Małgorzatę, córkę króla Francji Ludwika IX Świętego. Ta jednak zmarła już w 1271 r., nie pozostawiając potomków. Drugą żoną Jana została w 1273 r. Małgorzata, córka hrabiego Flandrii Gwidona z Dampierre. Z tego małżeństwa pochodziło pięcioro dzieci:

• Gotfryd
• Jan II, ur. 1275, książę Brabancji i Limburgii,
• Małgorzata, ur. 1276, żona króla Niemiec Henryka VII Luksemburskiego,
• Maria, żona księcia Sabaudii Amadeusza V Wielkiego,
• Jan.

Ponadto Jan miał inne dzieci z nieślubnych związków.

Przypisy

Bibliografia

• Heinrich Neu: Johann I., Herzog von Brabant und Lothringen, seit 1287 auch Herzog von Limburg. W: Neue Deutsche Biographie. T. 10. Berlin: Duncker & Humblot, 1974, s. 470–471. [dostęp 2013-10-23].
• Karl Theodor Wenzelburger, Ernst Martin: Johan I., Herzog von Brabant. W: Allgemeine Deutsche Biographie. T. 14. 1881, s. 148–149. [dostęp 2013-10-23].
• Johann I. Herzog v.Brabant. W: WW-Person [on-line]. [dostęp 2015-12-28].

Władcy Brabancji Margrabiowie Brabancji (1085-1190) Dynastia z Louvain Henryk III z Louvain (1085–1095) Gotfryd I Brodaty (1095–1139) Gotfryd II z Louvain (1139–1142) Gotfryd III z Louvain (1142–1190) Książęta Brabancji (1190-1794) Dynastia z Louvain Henryk I (1190–1235, koregent od 1183) Henryk II (1235–1248) Henryk III (1248–1261) Henryk IV (1261–1267) Jan I Zwycięski (1267–1294) Jan II Pokojowy (1294–1312) Jan III (1312–1355) Joanna (1355–1406) Walezjusze, linia burgundzka Antoni (1406–1415) Jan IV (1415–1427) Filip I z Saint-Pol (1427–1430) Filip II Dobry (1430–1467) Karol I Śmiały (1467–1477) Maria I (1477–1482) Habsburgowie Maksymilian I (1482–1494, mąż Marii I, regent) Filip III Piękny (1494–1506) Karol II (1506–1555) Filip IV (1555–1598) Izabela Klara Eugenia Habsburg i Albrecht VII Habsburg (1598–1621) Filip V (1621–1665) Karol III (1665–1700) Burbonowie Filip VI (1700–1706) Habsburgowie Karol IV (1706–1740) Maria II (1740–1780) Habsburgowie Lotaryńscy Józef I (1780–1790) Leopold I (1790–1792) Franciszek I (1792–1794) 1794 - utrata na rzecz Francji, od 1815 do Królestwa Niderlandów, od 1830 do Królestwa Belgii

Władcy Limburga Hrabiowie Limburga Dynastia Ardennes Walram I (ok. 1061 – ok. 1082) Henryk I (ok. 1082 – ok. 1119) Książęta Limburga Dynastia Ardennes Walram II (ok. 1119–1139) Henryk II (1139–1167) Henryk III (1167–1221) Walram III (1221–1226) Henryk IV (1226–1246/1247) Walram IV (1246/1247–1279) Ermengarda (1279–1283) Dynastia z Louvain Jan I Zwycięski, także książę Brabancji (1288–1294) Jan II Pokojowy (1294–1312) Jan III brabancki (1312–1355) Joanna Brabancka (1355–1406) Walezjusze Antoni I Brabancki (1406–1415) Jan IV Brabancki (1415–1427) Filip I Brabancki (1427–1430) Filip II Dobry (1430–1467) Karol I Śmiały (1467–1477) Maria I (1477–1482) Habsburgowie Filip III Piękny (1482–1506) Karol II (1506–1556) Filip IV (1556–1598) Izabela Klara Eugenia Habsburg i Albrecht VII Habsburg (1598–1621) Filip V (1621–1665) Karol III (1665–1700) Burbonowie Filip VI (1700–1713) Habsburgowie Karol IV (1713–1740) Maria II (1740–1780) Habsburgowie lotaryńscy Józef I (1780–1790) Leopold I (1790–1792) Franciszek I (1792–1794)