Jan Lewiński

Jan Piotr Lewiński
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia19 września 1876
Lublin
Data i miejsce śmierci6 stycznia 1939
Warszawa
Zawód, zajęciegeolog, pedagog
Miejsce zamieszkaniaWarszawa
Narodowośćpolska
Tytuł naukowydr nauk przyrodniczych
Alma MaterUniwersytet Warszawski
(Wydział matematyczno-przyrodniczny), studia uzupełniające na uniwersytetach w Moskwie, Monachium i Paryżu
Uniwersytet Jana Kazimierza (doktorat)
UczelniaUniwersytet Warszawski
Stanowiskoprofesor zwyczajny UW
kierownik Pracowni w MPiR
PracodawcaMuzeum Przemysłu i Rolnictwa w Warszawie
Pracownia Geologiczna
Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski

Jan Piotr Lewiński (ur. 19 września 1876 w Lublinie, zm. 6 stycznia 1939 w Warszawie) – polski geolog, profesor Uniwersytetu Warszawskiego.

Życiorys zawodowy

W 1894 roku, po ukończeniu rosyjskiego gimnazjum męskiego w Lublinie, rozpoczął studia na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim na wydziale matematyczno-przyrodnicznym. W 1898 roku, po zaprezentowaniu pracy pt. Niektóre nowe amonity jurajskie, ukończył studia otrzymując tytuł kandydata nauk przyrodniczych. Studiował dodatkowo na uniwersytetach w Moskwie, Monachium i Paryżu.

W 1899 roku rozpoczął asystenturę przy Katedrze Geologii Uniwersytetu Warszawskiego. W roku 1901 założył Pracownię Geologiczną w Muzeum Przemysłu i Rolnictwa w Warszawie[1] i nawiązał współpracę z Komitetem Geologicznym w Petersburgu. Pełnił funkcję kierownika Pracowni od jej utworzenia[1] do 1915 roku. Należał do grona założycieli i wykładowców Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego Towarzystwa Kursów Naukowych w Warszawie (1905–1918), gdzie wykładał geologię i mineralogię, a w latach 1911–1913 pełnił funkcję dziekana wydziału[2]. W 1919 został profesorem nadzwyczajnym Uniwersytetu Warszawskiego, a w 1920 uzyskał doktorat na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. W 1924 mianowano go profesorem zwyczajnym UW, a od 1927 kierował Zakładem Geologii oraz Muzeum Geologii Polski UW.

W latach 1926–1938 przewodniczył Państwowej Komisji Egzaminów Nauczycielskich dla nauczycieli szkół średnich, a w latach 1928–1932 uczestniczył w pracach Komisji Oceny Podręczników Ministerstwa Oświaty.

Odznaczony m.in. Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (27 listopada 1929)[3].

Badania geologiczne

W 1901 roku Jan Lewiński rozpoczął badania formacji górnojurajskiej (Góry Świętokrzyskie). W 1908 badał pasmo Sulejowskie i Przedborskie oraz rejon Tomaszowa Mazowieckiego i Chęcin. Od 1910 roku badania były kontynuowane na Kujawach, a od 1912 w rejonie Bolmina i Małogoszcza. W tym samym roku, na zlecenie Komitetu Geologicznego w Petersburgu, prowadził badania na Chersońszczyźnie. W latach 1918–1919 kierował badaniami geologicznymi dla potrzeb wodociągu praskiego, a później w latach 1921–1922 podobną pracę podjął dla wodociągów Włocławka.

Lewiński zajmował się badaniami geologicznymi jury i czwartorzędu oraz zagadnieniami hydrogeologii, dotyczącymi zaopatrzenia w wodę miast. W latach 1926–1930 sporządzał opracowania hydrogeologiczne na potrzeby zaopatrzenia w wodę: Częstochowy, Kalisza, Kielc, Lublina, Łodzi, Piotrkowa, Radomia i Tomaszowa Mazowieckiego. Był także jednym z wykonawców badań geologicznych do pierwszego projektu budowy metra w Warszawie (1929).

Zbiory geologiczne, które kolekcjonował w latach 1901–1915, przetrwały II wojnę światową i zostały po jej zakończeniu przekazane do Instytutu Geologicznego. Zbiory z okresu 1918–1938 zostały zniszczone podczas bombardowania gmachu geologii UW w roku 1939 (zob. obrona Warszawy.

Publikacje (wybór)

Jan Lewiński był autorem publikacji naukowych, popularnonaukowych oraz podręczników (akademickich i dla szkół średnich), m.in.:

Organizacja życia naukowego

W 1907 roku był członkiem założycielem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. W latach 1907–1915 działał w Polskim Towarzystwie Geologicznym i Krajoznawczym jako organizator i prezes Komisji Fizjograficznej. W 1913 z inicjatywy Jana Lewińskiego powstało wydawnictwo Paleontologia Ziem Polskich, którego był redaktorem. Był też członkiem założycielem i jednocześnie pierwszym prezesem Polskiego Towarzystwa Geograficznego. Uczestniczył w pracach zagranicznych towarzystw naukowych. W latach 1925–1932 pełnił funkcję przewodniczącego Oddziału Warszawskiego Polskiego Towarzystwa Geologicznego. Był także członkiem Societe Geologique de France i Geologische Vereinigung.

Grób Jana Lewińskiego na warszawskim cmentarzu Powązkowskim

Życie prywatne

Ojciec Jana Lewińskiego – Konstanty Walerian – był przedsiębiorcą, a matka – Zofia z Ponińskich – zajmowała się domem. Pierwszą żoną Jana Lewińskiego była Aleksandra Leykam. Po jej śmierci pojął za żonę jej siostrę, Elżbietę, z którą miał syna Marka Leykama–Lewińskiego (ur. 1908), architekta.

Lewiński był wybitnym znawcą i kolekcjonerem numizmatów starożytnej Grecji i porcelany saskiej. Swoje zbiory pośmiertnie przekazał Muzeum Narodowemu w Warszawie.

Jan Lewiński spoczywa w rodzinnym grobie na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 224-6-23)[4][5].

Przypisy

  1. a b Stanisław Zieliński, Mały słownik pionierów polskich kolonialnych i morskich : podróżnicy, odkrywcy, zdobywcy, badacze, eksploratorzy, emigranci – pamiętnikarze, działacze i pisarze migracyjni, Warszawa: Inst. Wyd. Ligi Morskiej i Kolonialnej, 1933, s. 274.
  2. Dziesięciolecie Wolnej Wszechnicy Polskiej TKN: sprawozdanie z działalności Towarzystwa Kursów Naukowych, 1906-1916, opracowali Ryszard Błędowski, Stanisław Orłowski, Henryk Mościcki, Warszawa 1917, s.74, 96 Podkarpacka BC – wersja elektroniczna
  3. M.P. z 1929 r. nr 278, poz.644 „za zasługi na polu organizacji Komitetu Obywatelskiego m. st. Warszawy”.
  4. Cmentarz Stare Powązki: LEWIŃSCY, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2022-02-17].
  5. Cmentarz Powązkowski w Warszawie. (red.). Krajowa Agencja Wydawnicza, 1984. ISBN 83-03-00758-0.

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Jan Lewiński grób 01.JPG
Autor: AldraW, Licencja: CC BY-SA 3.0
Grób Jana Lewińskiego na warszawskim Cmentarzu Powązkowskim
Jan Piotr Lewiński.jpg
Autor: Brak, Licencja: CC0
Jan Piotr Lewiński - geolog