Jan Opieliński
.jpg)
Jan Tadeusz Opieliński, pseud. „Wojsznar”, „Zdanowicz” (ur. 2 października 1882, zm. 4 listopada 1918 w Lublinie) – oficer Legionów Polskich, komendant warszawskiej Komendy Naczelnej Polskiej Organizacji Wojskowej, a później komendant POW na zabór austriacki w Lublinie.
Życiorys
Żołnierz I Brygady Legionów Polskich[1]. Członek Związku Strzeleckiego we Lwowie. W 1916 roku rozkazem Józefa Piłsudskiego został odkomenderowany do pracy w Polskiej Organizacji Wojskowej[2]. Latem 1917 roku wszedł w skład 15-osobowego Konwentu Organizacji A, któremu była podporządkowana Polska Organizacja Wojskowa. W 1917 roku był również w Komisji Wojskowej Tymczasowej Rady Stanu. Od lipca 1917 roku był komendantem Komendy Naczelnej POW w Warszawie, a od marca 1918 roku do śmierci był komendantem Komendy Naczelnej POW nr 4 w Lublinie[2].
Zmarł na hiszpankę tydzień przed odzyskaniem przez Polskę niepodległości. Po śmierci został awansowany do stopnia majora Wojska Polskiego.
W jego nekrologu pisano:
Zmarł w Lublinie członek Związku strzeleckiego we Lwowie, porucznik 1 pułku strzelców Piłsudskiego, komendant naczelny P.O.W. b. okupacji austryjackiej, ś.p. Jan Wojsznar-Opieliński, znany pod pseudonimem Zdanowicza.
Ś.p. Opieliński był niezwykłym żołnierzem I-ej brygady i był doskonałym organizatorem sił narodowych w walce o wyzwolenie narodu. Odkomenderowany przez komendanta Piłsudskiego z brygady do P.O.W. został początkowo komendantem Warszawy, później całej okupacji niemieckiej. Na tym stanowisku przetrwał najgorszy okres.
Nie poddawał się zniechęceniu, chociaż coraz to tracił podkomendnych, których warunki materjalne zmuszały do przyjmowania posad i wycofywania się z robót organizacji. Coraz to więcej musiał czynić sam osobiście, aby P.O.W. utrzymać.
W lecie, po kilkunastodniowym odpoczynku, ś.p. Opieliński-Zdanowicz został komendantem P.O.W. na okupację austryjacką. I na tem stanowisku położył wielkie zasługi, powiększając kadry P.O.W. i ich sprawność[3].
Jego żoną była Antonina (zm. 1925)[4], działaczka niepodległościowa, 2 sierpnia 1931 pośmiertnie odznaczona Medalem Niepodległości[5].
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari pośmiertnie
- Krzyż Niepodległości z Mieczami – pośmiertnie 20 stycznia 1931 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”[6]
Grób na Powązkach
Pochowano go na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 195., rząd 3., grób 10.)[7]. W 1926 roku na jego grobie wystawiono rzeźbę Peowiaka pt. „Walka” autorstwa Edwarda Wittiga[8]: umierającego nagiego wojownika z opadającą do tyłu głową trzymającego w lewej dłoni krótki miecz. Figura „Umierającego bohatera" będąca fragmentem rzeźby „Walka" na tym grobie stała się pierwowzorem Pomnika Poległych Żołnierzy Polskiej Organizacji Wojskowej odsłoniętego na Placu Małachowskiego w Warszawie w 1933 roku i ponownie w 1999 roku.
Pomnik na cmentarzu został poświęcony 1 grudnia 1935 roku, co było okazją do podniosłej uroczystości, w której wzięli udział m.in.: gen. Edward Śmigły-Rydz, premier Marian Zyndram-Kościałkowski i wiceminister skarbu Adam Koc[2]. Od tej pory ten grób jest uznawany za kwaterę POW na Powązkach.
Przypisy
- ↑ Zdzisław Bitner, Ryszard Bratkowski: Żołnierze Legionów Polskich 1914–1917 czyli postacie na polskich znakach pocztowych 1918–2010. Płock: 2012. [dostęp 2013-07-28].
- ↑ a b c Wzór żołnierza i obywatela. „Nowiny – żołnierska gazeta ścienna”. 95, s. 1, 1935-12-04. Warszawa. [dostęp 2013-07-28].
- ↑ Z żałobnej karty. [dostęp 2013-07-28].
- ↑ Regina Ziemkiewiczowa. Żona żołnierza. Wspomnienie o ś.p. Antoninie Opielińskiej. „Polska Zbrojna”. 184, s. 4, 1925-07-07. Warszawa..
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 179, poz. 260.
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 18, poz. 31.
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: JAN TADEUSZ OPIELIŃSKI WOJSZNAR-ZDANOWICZ, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2020-01-31].
- ↑ Nagrobek Jana Wojsznar-Zdanowicza. [dostęp 2013-07-28].
Media użyte na tej stronie
.png)
Lesser coat of arms of the Austrian Empire form the Congress of Vienna in 1815 until the Austro-Hungarian Compromise of 1867. It then represented the Cisleithanian territories of Austria-Hungary in the Reichsrat until 1915.
It shows the arms of Habsburg-Lorraine encircled by the chain of the Order of Golden Fleece, surmounted on the crowned Austrian imperial double-headed eagle clutching in its claws the Imperial orb, sceptre and sword, with the Imperial Crown of Rudolf above.
After 1915 the inescutcheon only displayed the red-white-red arms of Austria.
Orzełek legionowy
Naramiennik porucznika Wojska Polskiego (1919-39).
Autor: Olerys, Licencja: CC BY-SA 3.0
Odznaka pamiątkowa Polskiej Organizacji Wojskowe
Autor: Happa, Licencja: CC BY 3.0
Grób Jana Opielińskiego na Cmentarzu Powązkowskim, kwatera 195
Komenda Naczelna POW. Widoczni: Janusz Jędrzejewicz, Janusz Gąsiorowski, Jan Opieliński, Wacław Denhoff- Czarnocki, Wacław Jędrzejewicz, Bogusław Miedziński, Karol Krzewski-Lilienfeld, Tadeusz Kasprzycki, Józef Piłsudski, Władysław Horyd, Henryk Krok-Paszkowski.