Jan Piotr Dekowski

Jan Piotr Dekowski

Data i miejsce urodzenia	22 lutego 1907 Tomaszów Mazowiecki
Data i miejsce śmierci	20 listopada 1988 Łódź
Zawód, zajęcie	etnograf, muzealnik, badacz terenowy
Odznaczenia
Nagroda im. Oskara Kolberga

Jan Piotr Dekowski (ur. 22 lutego 1907 w Tomaszowie Mazowieckim, zm. 20 listopada 1988 w Łodzi^[1]) – polski etnograf, muzealnik i badacz terenowy. Kierownik^[2] i pracownik Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi.

Życiorys

Urodził się w rodzinie robotniczo-chłopskiej, ojcem był Konstanty Dekowski, matka Agnieszka z Kurzyców. W latach 1926-1931 uczył się w Państwowym Seminarium Nauczycielskim Męskim im. Tadeusza Rejtana w Tomaszowie Mazowieckim, w którym nauczycielem był Tadeusz Seweryn kierujący Szkolnym Kołem Krajoznawczym. Dekowski podczas wycieczek zbierał dokumentację etnograficzną. Działał w harcerstwie, będąc drużynowym oraz komendantem hufca. Po maturze pracował jako nauczyciel w szkołach powszechnych w Pludwinach (1931-1933), Zarzęcinie oraz Tomaszowie Mazowieckim (1933-1942 oraz 1945-50)^[1].

W 1949 r. podjął studia etnograficzne na Uniwersytecie Łódzkim, a w 1953 r. obronił pracę magisterską pt. „Strój piotrkowski” przygotowaną pod kierunkiem Kazimiery Zawistowicz-Adamskiej. Praca ta została opublikowana w 1954 r. w ramach serii Atlas Polskich Strojów Ludowych (t. 11). W 1968 r. obronił pracę doktorską pt. „Pożywienie chłopów łowickich”, której promotorką była także K. Zawistowicz-Adamska^[1].

W 1950 r. ożenił się z Bronisławą Golik, która była nauczycielką. Nie mieli dzieci. Zmarł 20 listopada 1988 w Łodzi i tam został pochowany.

Działalność zawodowa i społeczna

Pełnił społeczną funkcję kierownika Muzeum Regionalnego w Tomaszowie Mazowieckim, które należało do Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. Po zakończeniu wojny wrócił do pracy muzealnika i nauczyciela, a w 1946 r. zaprezentował pierwszą wystawę. W 1950 r. po upaństwowieniu tomaszowskiego muzeum został jego kierownikiem, a w 1956 r. służbowo został przeniesiony do Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, w którym pracował aż do przejścia na emeryturę w 1972 r.

Plakietki promujące folklor Kalisza, ze zbiorów Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej w Kaliszu

Od 1946 r. był członkiem Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, przez wiele kadencji zasiadał w Zarządzie Oddziału PTL w Łodzi, a także w Zarządzie Głównym PTL (członek w latach 1967-1970) oraz Głównej Komisji Rewizyjnej (członek w latach 1970-73). Po zakończeniu pracy zawodowej zaangażował się z ramienia PTL w prace Kół Miłośników Folkloru Robotniczego w Łodzi, Kaliszu i Opocznie, które zostały zintensyfikowane po 1974^[1]. W 1984 roku został członkiem honorowym^[3] Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego.

Za swoją działalność otrzymał w 1978 roku Nagrodę im. Oskara Kolberga^[4].

Działalność naukowa

Badania terenowe prowadził na obszarze Polski środkowej, obejmującej tereny województwa łódzkiego (tzw. Wieluńskie, Piotrkowskie, Sieradzkie i Łęczyckie), ale także na terenie Wielkopolski (Kaliskie), Mazowsza (Łowickie), Kielecczyzny i Małopolski. Tematyka dotyczyła zagadnień tradycyjnych strojów ludowych, tradycyjnego pożywienia, rolnictwa i hodowli, sztuki ludowej, obrzędowości rodzinnej oraz folkloru robotniczego. Podstawą gromadzenia materiału były przede wszystkim badania terenowe, podczas których sporządzał liczne notatki, szkice i rysunki oraz wykonywał bardzo szczegółową dokumentację fotograficzną. Jego dorobek w zakresie publikacji liczy ponad 200^[5] - książek, rozdziałów i artykułów naukowych oraz popularnonaukowych.

Spuścizna

Tkanina wieluńska z badań terenowych Jana Piotra Dekowskiego w 1957 roku

Fragmenty tkanin wieluńskich z badań terenowych Jana Piotra Dekowskiego w 1957 roku

Część bogatego archiwum terenowego znajduje się w zbiorach Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego we Wrocławiu. W 2016 przygotowany został wykaz archiwaliów znajdujących się w zbiorach Towarzystwa. Opracowanie było możliwe dzięki realizacji projektu „Opracowanie i udostępnienie unikatowej spuścizny po dr Janie Piotrze Dekowskim – wybitnym polskim etnografie i badaczu folkloru”^[6]. Opracowana została specjalna wyszukiwarka archiwaliów. Kontynuacją tych działań jest realizacja projektu „Materiały etnograficzne z archiwum Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego”^[7], w ramach którego udostępnione zostały w internecie wybrane materiały z badań terenowych obejmujące zagadnienia: regionalne stroje ludowe (w tym wzorniki, próbki tkanin, fragmenty koronek, haftów z różnych obszarów woj. łódzkiego), folklor i obrzędowość tradycyjna, rzemiosło i budownictwo ludowe oraz te dotyczące działalności Kół Miłośników Folkloru (m.in. Łódź, Kalisz, Opoczno)^[8]. Część materiałów dotyczących Koła Miłośników Folkloru znajduje się w Muzeum Okręgowym Ziemi Kaliskiej.

Publikacje

Wybrane publikacje:

• Strój piotrowski (1954)
• Strój sieradzki (1959)
• Łęczycki strój ludowy (1985)
• Z badań nad pożywieniem ludu łowickiego 1880–1939 (1968)

Materiały dostępne we wersji cyfrowej

W Bibliotece Cyfrowej Uniwersytetu Wrocławskiego udostępnione są materiały pochodzące z licznych badań terenowych prowadzonych przez Dekowskiego. Kolekcja liczy 38 tematycznych zespołów:

• Wiedza i zajęcia ludu związane z lasem
• Opowieści ludowe – materiały warsztatowe, wypisy
• Materiały dot. pracy doktorskiej
• Kądzielnice w powiecie łowickim
• Opowieści sieradzkie
• Muzykanci. Materiały warsztatowe
• Odpowiedzi na ankiety i kwestionariusze
• Pieśni i tańce obrzędowe
• Pieśni i wiersze
• Ilustracje dot. pożywienia. Sprzęty domowe
• Folklor ziemi łęczyckiej
• Pożywienie w zróżnicowaniu regionalnym
• Pożywienie chłopów - materiały do druku
• Encyklopedia pożywienia. Wstęp. Pożywienie chłopskie. Materiały do charakterystyki pożywienia łowickiego. Hasła do encyklopedii (poprawione). Indeksy do pożywienia.
• Encyklopedia pożywienia. Hasła: A-M
• Obrzędowość rodzinna w środkowej Polsce
• Encyklopedia pożywienia. Hasła: N-Z
• Scenariusze audycji, wystaw i filmów oświatowych
• Kwestionariusze i ankiety do badań terenowych
• Tańce obrzędowe sieradzkie
• Wesele – odpowiedzi na kwestionariusze
• Obrzędy zapustne, ostatki
• Wesele – materiały warsztatowe
• Stroje ludowe – fotografie elementów strojów
• Stroje ludowe – próbki tkanin

Przypisy