Jan Safarewicz

Jan Safarewicz
Data i miejsce urodzenia

8 lutego 1904
Dyneburg

Data i miejsce śmierci

9 kwietnia 1992
Kraków

profesor nauk humanistycznych
Specjalność: językoznawstwo
Alma Mater

Uniwersytet Wileński

Doktorat

1927

Habilitacja

1932

Profesura

1937

Polska Akademia Nauk / Umiejętności
Status PAN

członek krajowy

Status PAU

członek czynny

Doktor honoris causa
Uniwersytet Wileński1979
Uniwersytet Jagielloński1985
Uczelnia

Uniwersytet Wileński
Uniwersytet Jagielloński

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Medal Komisji Edukacji Narodowej Order Sztandaru Pracy I klasy

Jan Safarewicz (ur. 8 lutego 1904 w Dyneburgu, zm. 9 kwietnia 1992 w Krakowie) – polski językoznawca, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, członek Polskiej Akademii Nauk.

Życiorys

Uczęszczał do Gimnazjum im. Króla Zygmunta Augusta w Wilnie, po jego ukończeniu (1922 r.) podjął studia z językoznawstwa i filologii klasycznej na Uniwersytecie Wileńskim; naukę uwieńczył doktoratem filozofii w 1927 r. na podstawie pracy De inscriptione I. G II 971. W latach 1927–1930 uzupełniał studia na uniwersytecie w Paryżu (m.in. u Emile Benveniste). W 1932 habilitował się na Uniwersytecie Wileńskim (praca Le rhotacisme latin) i został docentem w Katedrze Językoznawstwa Indoeuropejskiego.

W 1935 przeniósł się na Uniwersytet Jagielloński, gdzie objął kierownictwo Katedry Językoznawstwa Indoeuropejskiego; w 1937 otrzymał nominację na profesora nadzwyczajnego, w 1948 na profesora zwyczajnego. Wykładał także na tajnym Uniwersytecie Jagiellońskim (1942-1945). W 1948 r. przeszedł do Katedry Językoznawstwa Ogólnego (kierował nią w latach 1965–1973); dwukrotnie pełnił funkcję dziekana Wydziału Filologicznego (1954-1956 i 1963-1964). W latach 1952–1967 był przewodniczącym Rady Naukowej Pracowni Słownika Łaciny Średniowiecznej PAN.

Od 1945 był członkiem Polskiej Akademii Umiejętności (1945 członek korespondent, 1951 członek czynny), w 1989 został członkiem reaktywowanej Akademii. W 1958 został członkiem korespondentem PAN (1964 członek rzeczywisty); w latach 1971–1974 przewodniczył Komitetowi Językoznawstwa PAN. W latach 1969–1981 był redaktorem naczelnym czasopisma Język Polski[1], a od 1976 do śmierci redaktorem naczelnym rocznika Acta Balto-Slavica. W 1982 został również członkiem reaktywowanego Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Ponadto działał m.in. w Polskim Towarzystwie Językoznawczym (prezes 1958-1961 i 1966-1968) i Towarzystwie Miłośników Języka Polskiego (prezes 1969-1984)[2]. Państwowy Uniwersytet Wileński (1979) i Uniwersytet Jagielloński (1985) nadały mu doktorat honoris causa. Był odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim (1954)[3] i Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1962)[4], Medalem Komisji Edukacji Narodowej, Orderem Sztandaru Pracy I klasy, Medalem PAN im. Kopernika (1977).

W pracy naukowej zajmował się językoznawstwem krajów bałtyckich, językoznawstwem romańskim, językoznawstwem indoeuropejskim, gramatyką historyczną, językoznawstwem ogólnym, latynistyką i hellenistyką. Był cenionym w Europie językoznawcą, wybitnym filologiem klasycznym – zwłaszcza znawcą gramatyki historycznej języka łacińskiego.

Pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie[5].

Życie prywatne

Był synem Romualda (urzędnika podatkowego, z wykształcenia filologa klasycznego) i Wandy z Golińskich; po wczesnej śmierci rodziców wychowywali go stryj Aleksander (bakteriolog, profesor Uniwersytetu Wileńskiego) i jego żona Janina z Golińskich (jednocześnie siostra matki, gdyż siostry Golińskie poślubiły braci Safarewiczów).

Żoną Jana Safarewicza była Halina ze Szczepowskich, I voto Datko (ślub 19 lipca 1932), profesor filologii rosyjskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego; mieli córkę Wandę (ur. 1936), I voto Dawidkową, II voto Baczkowską, historyka. Pasierbicą Jana Safarewicza była Halina, zamężna Krzanowska, embriolog.

Najważniejsze dzieła

  • Gramatyka historyczna języka łacińskiego, część 1 (współautor Jan Otrębski, Warszawa 1937), część 2 Składnia (Warszawa 1950)
  • Zarys gramatyki historycznej języka łacińskiego. Fonetyka historyczna i fleksja (Warszawa 1953) – tłumaczenie na język niemiecki pt. Historische lateinische Grammatik (Halle 1969)
  • Studia językoznawcze (Warszawa 1967) – tłumaczenie na język angielski pt. Linguistic Studies (The Hague 1974)
  • Zarys historii języka łacińskiego (Wrocław 1986)

Przypisy

  1. Historia czasopisma. jezyk-polski.pl. [dostęp 2014-05-16].
  2. „Rocznik Towarzystwa Naukowego Warszawskiego” 1992, 55, s. 31–33 – Wspomnienie pośmiertne: Jan Safarewicz (1904-1992). [dostęp 2015-05-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-21)].
  3. M.P. z 1954 r. nr 112, poz. 1588.
  4. Wysokie odznaczenia państwowe. „Dziennik Bałtycki”. Nr 279, s. 12, 23 listopada 1962. 
  5. Jan Wiktor Tkaczyński (red.), Pro Memoria III. Profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego spoczywający na cmentarzach Krakowa 1803-2017, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2018, s. 245, ISBN 978-83-233-4527-5.

Bibliografia

  • Biogramy uczonych polskich. Suplement (pod redakcją Andrzeja Śródki), Warszawa 1993
  • Urbańczyk, S.: Dwieście lat polskiego językoznawstwa (1751-1950), Kraków 1993
  • Materiały biograficzno-wspomnieniowe zawiera także tom pokonferencyjny: Smoczyński, W. (ed.): Analecta Indoevropaea Cracoviensia Ioannis Safarewicz Memoriae Dicata, Kraków 1995

Media użyte na tej stronie