Jaroslav Hašek

Jaroslav Hašek
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

30 kwietnia 1883
Praga

Data i miejsce śmierci

3 stycznia 1923
Lipnice nad Sázavou

Narodowość

Czech

Język

czeski

Dziedzina sztuki

Satyra

Ważne dzieła
Przygody dobrego wojaka Szwejka
Faksymile
Pomnik Jaroslava Haška na praskim Žižkovie

Jaroslav Hašek wym. Jaroslaw Haszek (ur. 30 kwietnia 1883 w Pradze, zm. 3 stycznia 1923 w Lipnicy nad Sazawą) – czeski pisarz, publicysta i dziennikarz.

Życiorys

Po ukończeniu gimnazjum kształcił się w Akademii Handlowej. Początkowo praktykował w drogerii, po ukończeniu nauki pracował w Banku Slavia. W tym czasie poznał środowisko czeskich anarchistów, przystał do bohemy oraz odbył wiele pieszych wędrówek (zwiedził m.in. Słowację, Galicję, Węgry). Pracował również jako sprzedawca psów. Publikować zaczął w 1903. Do około 1905 należał do grupy literackiej zwanej „Anarchistyczni Burzyciele[1]. Od 1908 współpracował z czasopismem „Ženský obzor” („Przegląd kobiecy”), od 1910 redaktor miesięcznika „Svět zvířat”[2] („Świat zwierząt”), od 1911 współpracownik „Českého slova”. Publikował także w pismach „Pochodně”, „Humoristické listy”, w anarchistycznych „Chuďas”, „Komuna”, „Nová Omladina” i innych. Doświadczenia z pracy zawodowej odnaleźć można na kartach powieści Przygody dobrego wojaka Szwejka podczas wojny światowej (Osudy dobrého vojáka Švejka za světové války). Uznaje się, że umieszczona w niej opowieść jednorocznego ochotnika Marka na temat absurdalnych publikacji w „Świecie zwierząt” o nieistniejących gatunkach, to żarty, na jakie pozwalał sobie Hašek wobec czytelników (i pracodawcy). Wskutek tego pisarz utracił stanowisko redaktora czasopisma.

W 1910 zawarł związek małżeński z Jarmilą Mayerovą. W 1911 współtworzył Partię Umiarkowanego Postępu w Granicach Prawa, będącą swego rodzaju polityczną mistyfikacją ośmieszającą demokratyczne procedury (Hašek był nawet kandydatem partii na starostę praskiego). W tym samym roku w serii opowiadań stworzył postać „dobrego wojaka” Szwejka.

W 1915 wstąpił do wojska austriackiego jako jednoroczny ochotnik. Rozpoczął roczny kurs oficerski w szkole oficerskiej w Czeskich Budziejowicach. Ze szkoły został jednak wkrótce wydalony i trafił do 11 kompanii marszowej 91 Pułku Piechoty, a z nią w czerwcu 1915 został wysłany na front wschodni do Galicji. Nie widząc sensu walki za monarchię austro-węgierską, dał się schwytać i trafił do obozu jenieckiego w Rosji. Od czerwca 1916 był ochotnikiem Korpusu Czechosłowackiego w Kijowie. Ze względu na zły stan zdrowia został pisarzem pułkowym, a następnie odkomenderowano go z powrotem do Kijowa do redakcji pisma „Čechoslovan”.

Po wybuchu rewolucji październikowej, w 1918 wstąpił do Armii Czerwonej w Moskwie i do czeskiej socjaldemokratycznej partii robotniczej (bolszewików). Był komisarzem politycznym (politrukiem) i dziennikarzem. Okres ten – mimo wydania Tajemství meho pobytu v Rusku (1985) – zawiera wciąż sporo niejasności. Wiadomo, że brał udział w obronie Samary przed wojskami Białych, wysłany na Syberię przebywał jakiś czas w Irkucku, gdzie m.in. wydawał pierwsze pismo w języku buriackim – „Jur” („Świt”), i uczestniczył w tajemniczej misji do Mongolii ; później przebywał także w składzie armii Tuchaczewskiego na froncie wschodnim. W 1920 zawarł kolejny związek małżeński – z Rosjanką Aleksandrą Grigoriewną Lwową („Szura”), nie rozwiązując jednak formalnie poprzedniego małżeństwa.

Oddelegowany przez komunistów, w listopadzie 1920 wrócił do Czechosłowacji, gdzie groziło mu śledztwo w sprawie o bigamię i dezercję. W kraju poświęcił się literaturze. W 1921 opublikował pierwszy tom antywojennej książki Przygody dobrego wojaka Szwejka podczas wojny światowej (Osudy dobrého vojáka Švejka za světové války). Dokończenie czwartego tomu przerwała śmierć w 1923. Książka przyniosła autorowi wielką sławę i na stałe weszła do kanonu nie tylko literatury, ale i popkultury. Na długie dziesięciolecia wizerunek głównego bohatera ukształtowały ilustracje jej pierwszych wydań w wykonaniu Józefa Lady.

Twórczość (wybór)

  • Majowe okrzyki (współautorstwo tomiku wierszy ; 1903)
  • Kłopoty pana Tenkrata (Trampoty pana Tenkráta, 1912)
  • Dobry wojak Szwejk i inne osobliwe historyjki (Dobrý voják Švejk a jiné podivné historky, 1912)
  • Mój handel psami (Můj obchod se psy, 1915)
  • Dobry wojak Szwejk w niewoli (Dobrý voják Švejk v zajetí, 1917);
  • Przygody dobrego wojaka Szwejka podczas wojny światowej (Osudy dobrého vojáka Švejka za světové války, 1921-1923)
  • Galeria karykatur (Galerie karikatur)
  • Historia Partii Umiarkowanego Postępu w Granicach Prawa (Politické a sociální dějiny strany mírného pokroku v mezích zákona) – wyd. polskie 1987
  • Moja spowiedź (Moje zpověď)
  • Młynarz i jego córka (Větrný mlynář a jeho dcera) – sztuka kabaretowa
  • Szczęśliwe gniazdko i inne humoreski – wyd. polskie 2004 [w tłum. S. Dębskiego]
  • Tasiemiec Księżnej Pani i inne opowieści – wyd. polskie 2009 [w tłum. S. Krysiaka]

Przypisy

  1. Grzegorz Gazda: Słownik europejskich kierunków i grup literackich XX wieku. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, s. 26. ISBN 83-01-13181-0.
  2. Václav Fuchs.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Pomnikhaskazizkov.jpg
Autor: Hoodinski, Licencja: CC BY-SA 3.0
Pomnik Jaroslava Haška na praskim Žižkovie