Jaskinia Ciemna

Jaskinia Ciemna

Rekonstrukcja obozowiska neandertalczyków
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Położenie	gmina Skała w pobliżu wsi Smardzowice
Właściciel	Skarb Państwa (Ojcowski Park Narodowy)
Długość	230 m
Wysokość otworów	410 m n.p.m.
Wysokość otworów nad dnem doliny	65 m
Położenie na mapie województwa małopolskiego Jaskinia Ciemna
Położenie na mapie Polski Jaskinia Ciemna
50°11′48″N 19°49′54″E/50,196558 19,831803
Strona internetowa jaskini

Wejście do Jaskini Ciemnej

Platforma widokowa przy wejściu do jaskini. Z prawej strony skała Biała Ręka

Jaskinia Ciemna – jaskinia położona na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego na zboczu Doliny Prądnika, w masywie Góry Koronnej.

Opis jaskini

Jaskinia jest uważana za największą pod względem wielkości komory na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej^[1]. Należy do najważniejszych stanowisk środkowej epoki kamienia w Polsce, na którym znaleziono liczne narzędzia krzemienne należące do kultury mikocko-prądnickiej^[2][3]. Badania stratygraficzne miejsca śladów obecności człowieka wskazują na okres dolnego paleolitu (ok. 120 tys. temu). Z powodu zmiany klimatu – około 50 tys. lat temu – grupy neandertalczyków zaprzestały osadnictwa na tym terenie. W środkowej fazie ostatniego zlodowacenia ponownie pojawiły się grupy ludzkie reprezentowane przez Homo sapiens^[4]. W 2018 roku archeolodzy odkryli na jej terenie paliczki – kości dłoni neandertalskiego dziecka, które zostały datowane na około 115 tys. lat^[5][6]. Stały się one jednocześnie najstarszymi znanymi szczątkami ludzkimi na terenie dzisiejszej Polski. Odkrycie to zostało uznane za Najważniejsze Archeologiczne Odkrycie W Polsce 2018 w rankingu kwartalnika popularnonaukowego Archeologia Żywa^[7].

W lipcu 1787 roku jaskinię zwiedzał król Stanisław August Poniatowski^[8].

Jaskinia znajduje się na wysokości ok. 65 m nad dnem Doliny Prądnika, składa się z jednej olbrzymiej komory, 88 m długości, 23 m (maksymalnej) szerokości i nieco ponad 10 m wysokości, która u końca zwęża się i przechodzi w tzw. tunel^[9]. Dno jaskini jest wyścielone warstwą osadów, miejscami dochodzącymi do 8 metrów^[1]. W II połowie XX w. na powierzchni osadów występowały licznie kości i zęby niedźwiedzi jaskiniowych oraz pojedyncze kości wilka, lisa rudego, lisa polarnego, lwa jaskiniowego (Panthera spelaea), hieny jaskiniowej (Crocuta spelaea) oraz rosomaka (Gulo gulo). W warstwie osadów znaleziono dużą liczbę wyrobów krzemiennych oraz przepalonych kości zwierząt, które służyły za opał z powodu małej ilości drewna w czasie zlodowacenia^[10].

W środkowej część komory występują stalagmity, których wysokość wynosi 1 metr. Strop jest pokryty licznymi stalaktytami rurkowymi. Charakterystyczne dla tego obiektu kotły wirowe w stropie osiągają średnicę 4 metrów^[11].

W jaskini zaobserwowano siedem taksonów nietoperzy, bezkręgowce: między innymi muchówki, chrząszcze, skoczogonki oraz mięczaki, równonogi i błonkówki, a także trzynaście taksonów pajęczaków (pająków i kosarzy)^[12]. Temperatura powietrza wynosi 7–8 °C.

Badanie obiektu

Informacje o jaskini zostały zapisane już w 1691 roku we Flores vitae B. Salomeae Virginis autorstwa Sebastiana Piskorskiego i w Actuarium Historiae Naturalis Regni Poloniae autorstwa Gabriela Rzączyńskiego z 1745 roku. W 1788 roku pisał o niej w pamiętnikach Franciszek Karpiński, a w 1822 Ambroży Grabowski w przewodniku Kraków i okolice.

Pierwsze badania naukowe były prowadzone w latach 1901–1909 i 1912 przez archeologa Stanisława Jana Czarnowskiego, następne prowadził w 1918 i 1919 archeolog Stefan Krukowski, a w latach 1963–1970 Stanisław Kowalski z Muzeum Archeologicznego w Krakowie. Od 2007 roku do dziś badania prowadzi zespół badaczy z Zakładu Archeologii Epoki Kamienia Instytutu Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego wraz z badaczami Działu Paleolitu i Mezolitu Muzeum Archeologicznego w Krakowie oraz paleontologami z Instytutu Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN w Krakowie^[13].

Podczas pobytu 4 lipca 1787 roku króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, w komorze jaskini zorganizowano koncert. W późniejszych latach zwiedzali ją m.in. Hugo Kołłątaj, Franciszek Karpiński, Stanisław Staszic, Julian Ursyn Niemcewicz i Fryderyk Chopin^[14].

W dwudziestoleciu międzywojennym po doprowadzeniu prądu z małej elektrowni zlokalizowanej przy Bramie Krakowskiej, prowadzono w niej badania podziemnego odbioru fal radiowych i z tego powodu – jako obiekt tajny – nie została zinwentaryzowana w 1951 roku, w pierwszym tomie Jaskinie Polski autorstwa Kazimierza Kowalskiego^[13].

W 1924 roku jaskinia została uznana za zabytek^[15].

Udostępnianie

Przed wejściem usytuowano zrekonstruowane obozowisko neandertalczyków oraz platformę widokową z panoramą na Dolinę Prądnika i wznoszącą się tuż obok charakterystyczną skałą wapienną zwaną Rękawicą lub Pięciopalcówką. Zwiedzanie odbywa się w okresie letnim, wyłącznie z przewodnikiem. Jaskinia jest oświetlona. Czas zwiedzania wynosi ok. 15 minut. W 1992 roku urządzono ścieżkę dydaktyczną wiodącą przez Górę Koronną i wzgórze Okopy^[16][13].

Przypisy

Bibliografia

• MariuszM. Szelerewicz MariuszM., AndrzejA. Górny AndrzejA., Jaskinie Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej, Kraków-Warszawa: PTTK Kraj, 1986, ISBN 83-7005-097-2 .
• MichałM. Gradziński MichałM. i inni, Stowarzyszenie Speleoklub Beskidzki Materiały 45. Sympozjum Speleologicznego – Jaskinia Ciemna, 2012 [zarchiwizowane z adresu 2014-12-29] .
• Ścieżka Dydaktyczna Jaskinia Ciemna-Góra Okopy .
• JerzyJ. Kmieciński JerzyJ., Pradzieje Ziem Polskich, Warszawa Łódź: PWN, 1989, ISBN 83-01-03820-9 .
• OPN Jaskinia Ciemna .
• ElżbietaE. Chochorowska ElżbietaE., AnnaA. Dagnan-Ginter AnnaA., Pradzieje i Średniowiecze, Kraków: Stowarzyszenie Kultura i Natura, 1995, ISBN 83-901471-2-2 .
• Ścieżka Dydaktyczna Jaskinia Ciemna-Góra Okopy .

Linki zewnętrzne

• Atrakcje Ojcowskiego Parku Narodowego – Jaskinia Ciemna
• Opis w serwisie Epimenides
• Szczegółowa fotorelacja. [w:] Klub Podróżników „Śródziemie” [on-line]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-23)].