Jaskinia Jasna (Zakrzówek)

Jaskinia Jasna

Plan jaskini
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Położenie	Kraków, Skałki Twardowskiego
Właściciel	komunalny
Długość	82 m
Deniwelacja	3,20 m
Wysokość otworów	205 m n.p.m.
Ekspozycja otworów	ku północnemu zachodowi
Data odkrycia	znana od dawna
Ochrona i dostępność	ogólnodostępna
Kod	J.BK-02.15
Położenie na mapie Krakowa Jaskinia Jasna
Położenie na mapie Polski Jaskinia Jasna
Położenie na mapie województwa małopolskiego Jaskinia Jasna
50°02′22″N 19°54′06″E/50,039444 19,901639
Strona internetowa jaskini

Jaskinia Jasna – jaskinia krasowa, znajdująca się w Krakowie, w północno-zachodniej części wzgórza zrębowego Krzemionek Zakrzowskich, w części zwanej Skałkami Twardowskiego, niedaleko Wisły^[1].

Opis jaskini

Jaskinia ma otwór wejściowy o wysokości 5 m i szerokości 13 m na zachodniej, pionowej ścianie muru skalnego w zachodniej części Skałek Twardowskiego w pobliżu Jednostki Wojskowej^[2]. Jej zwiedzanie jest niebezpieczne ze względu na możliwość oberwania się ze stropu głazów. Duże ilości takich oberwanych głazów zalegają dno jaskini^[3].

Za otworem wejściowym znajduje się duża komora, której dno zawalone dużymi głazami opada w kierunku wschodnim. W części tylnej komora przechodzi w ciasny kanał. Ma on długość 40 m. Mniej więcej w połowie długości kanału odgałęziają się od niego korytarze – w początkowej części niskie i ciasne, dalej przechodzące w niemożliwe do przejścia szczeliny. Na końcu głównego kanału znajduje się komin. Jest zablokowany dużymi głazami, ale wyczuwalny w nim jest przewiew^[2].

Jaskinia powstała w uławiconych wapieniach z jury późnej. Na ścianach komory występują ławice krzemiennych buł i anastomatyczne kanaliki. Kanał i korytarzyki tylnej części powstały w wyniku przepływu wody. Brak szaty naciekowej. namulisko w początkowej części kanału pokrywa gruz skalny z licznymi krzemieniami, dalej ił. Namulisko w komorze składa się z rumoszu skalnego^[2].

Oświetlona światłem słonecznym jest tylko jej wstępna korytarza, dalsze części jaskini są ciemne. Mikroklimat jaskini cechuje się silnym przewiewem i jest uzależniony od środowiska zewnętrznego. Zimą jaskinia zamarza, wskutek czego powstają w niej liczne lodowe stalagmity, stalaktyty i stalagnaty. W lecie natomiast z kanału i korytarzyków wydobywa się zimne powietrze^[2].

Przy otworze jaskini rosną mchy i rośliny, w jaskini występują pająki. Zimą 1997/98 w kominie na końcu kanału hibernował podkowiec mały (Rhinolophus hipposideros)^[2].

Historia poznania i eksploracji

Jaskinia znana jest od dawna. Po raz pierwszy opisał ją W. Kuźniar w 1921 r., sporządził też jej plan. W 1983 r. A. Tyrpa odsłonił wejście do korytarzyków odbiegających od środkowej części kanału^[2]. Przed I wojną światową komora została powiększona wskutek eksploatacji wapienia. Podczas I wojny światowej otwór jaskini został przez saperów austriackich znacznie powiększony i zmieniony materiałami wybuchowymi. Wybuchy spowodowały skruszenie stropu, co sprzyja obrywaniu się z niego głazów. Woda zamarzająca zimą w szczelinach dodatkowo powoduje kruszenie i obrywy. W 1998 r. oderwały się ze stropu głazy o łącznej masie około 15 ton. Kolejne obrywy wystąpiły w roku 1999, 2000, 2006. W 2007 r. oberwała się w środkowej części komory warstwa ławic o miąższości około 3 m. Zagrożony zawaleniem się jest cały strop jaskini^[3][2].

W kwietniu 2021r. po oberwaniu się kolejnej warstwy stropu wejście do jaskini zostało zagrodzone barierką przez Zarząd Zieleni Miejskiej w Krakowie. W pobliżu umieszczono również informacje o zakazie wstępu do jaskini i niebezpieczeństwie związanym ze spadającymi głazami.

Jaskinię zinwentaryzował Kazimierz Kowalski w 1951 roku^[4], jej dokumentację sporządzili M. Szelerewicz i A. Górny w 2009 r^[2].

Przypisy