Jaskinia Ważecka

Jaskinia Ważecka

Važecká jaskyňa

Państwo	Słowacja
Kraj	żyliński
Położenie	powiat Liptowski Mikułasz Kotlina Liptowska wieś Ważec
Długość	530 m
Wysokość otworów	784 m n.p.m.
Wysokość otworów nad dnem doliny	8 m
Data odkrycia	1922
Odkrywca	Ondrej Húska
Ochrona i dostępność	pomnik przyrody, udostępniona do zwiedzania
Położenie na mapie kraju żylińskiego Jaskinia Ważecka
Położenie na mapie Słowacji Jaskinia Ważecka
49°03′24″N 19°58′15″E/49,056667 19,970833
Strona internetowa jaskini

Jaskinia Ważecka (słow. Važecká jaskyňa) – jaskinia na pograniczu Kotliny Liptowskiej i północnego skraju Kozich Grzbietów (Tatr Niżnych) w Karpatach Zachodnich. Leży w południowo-zachodniej części wsi Važec w powiecie Liptowski Mikułasz na Słowacji. Udostępniona do zwiedzania.

Położenie

Jaskinia Ważecka znajduje się w Krasie Ważeckim – niewielkim obszarze krasowym, obejmującym część Kozich Grzbietów, przyległą od południa do doliny Białego Wagu. Wejście do jaskini znajduje się na wysokości 784 m n.p.m., 8 m ponad obecnym korytem Białego Wagu.

Geneza i morfologia

Jaskinia Ważecka jest typową jaskinią krasową. Powstała w plejstocenie w ciemnoszarych wapieniach środkowego triasu na skutek erozyjnej i korozyjnej działalności wód opadowych oraz wody płynącej jednej z odnóg Białego Wagu. Posiada tylko jedno znane wejście, wiodące do niezbyt rozległego systemy jaskiniowego, rozwiniętego głównie horyzontalnie, usytuowanego w masywie terasy rzecznej na powierzchni ok. 100 × 100 m^[1]. Łączna długość korytarzy wynosi 530 m.

Jaskinia składa się z szeregu niezbyt wysokich, rozległych sal, powstałych z reguły na poziomach nieciągłości warstw osadowych wapieni oraz komór, wytworzonych w miejscach pęknięć tektonicznych, połączonych siecią korytarzy. Wejściowe części jaskini, Objavná chodba i Vstupná chodba, wiodą do większych komór, z których największe to Jazierková sieň, Húskova sieň i Galéria^[1]. Część sal rozwinięta pionowo poprzez zawalenie stropów. Dno zasypane miejscami dość grubymi warstwami nanosów rzecznych (piaski i żwiry), w których odnaleziono dużą ilość kości niedźwiedzi jaskiniowych (Ursus spelaeus).

Przy niewielkich rozmiarach, jaskinia charakteryzuje się bogactwem form naciekowych o szklisto-przezroczystej, jasnobłękitnej lub woskowożółtej barwie. Przeważają formy o mniejszych rozmiarach: drobne stalaktyty, cienkie „makarony” i draperie naciekowe. Na spągu jaskini liczne polewy naciekowe.

Jakinia Ważecka jest przykładem jaskini o statyczno-dynamicznym charakterze mikroklimatu, ze średnią temperaturą w granicach 6,5–7,1 °C i wilgotnością 94–96%. We wstępnych częściach zaznaczają się sezonowe zmiany temperatury, a w zimie zachodzą tu procesy mrozowego wietrzenia wapiennych ścian jaskini.

Flora i fauna

Jaskinia jest schronieniem dla nietoperzy (m.in. podkowiec mały). W licznych jeziorkach żyją skoczogonki.

Dzieje poznania i udostępnienia turystycznego

Jaskinię odkrył w sierpniu 1922 r. student Ondrej Húska. Wykonane w podziemiach trzy fotografie, przedstawiające piękną szatę naciekową, przedstawił m.in. Milošowi Janošce, inspektorowi szkolnemu w Liptowskim Mikułaszu. Ten zorganizował kilkuosobową grupę, w skład której wschodzili również O. Húska, J. Ďurovič, P. Stach i Š. Rysuľa, z którą na początku września odwiedził i dokładniej zbadał jaskinię. Swoje obserwacje Janoška opisał następnie w niedawno założonym czasopiśmie krajoznawczym „Krásy Slovenska”^[2]. Artykuł ten przez dłuższy czas był jedynym źródłem informacji o jaskini^[3].

Kilka lat później wynajął ją František Havránek (1887–1964), który zamierzał udostępnić ją zwiedzającym. Prace takie podjął w 1928 r. (stąd pojawiający się w niektórych publikacjach rok 1928 podawany jako rok otwarcia jaskini dla turystów), jednak oficjalna zgoda Urzędu Powiatowego w Liptowskim Mikułaszu na otwarcie jaskini dla zwiedzających została wydana dopiero w styczniu 1934 r., a pierwszy wpis w księdze gości jaskini pochodzi z kwietnia tegoż roku. F. Havranek aż do 1953 r. oprowadzał gości po jaskini przy świetle lamp karbidowych. Po wprowadzeniu oświetlenia elektrycznego datą ostatecznego otwarcia jaskini dla publiczności był rok 1954. Z całkowitej znanej obecnie długości jaskini zwiedzającym udostępniona jest okrężna trasa długości 235 m.

Jaskinią zarządza i udostępnia ją publiczności Správa slovenských jaskýň. Jaskinia jest czynna od początku lutego do końca listopada, codziennie z wyjątkiem poniedziałków. Dojazd samochodem do parkingu bezpośrednio przed wejściem do jaskini. Długość trasy turystycznej wynosi 235 m, przewyższenie 5 m (pokonywane przez 88 schodów), a czas zwiedzania 25 minut^[4].

Jaskinia Ważecka należała do średnio licznie odwiedzanych słowackich jaskiń: w latach 1996–2005 odwiedzało ją rocznie średnio ok. 27 tys. osób^[5], natomiast w latach 2011–2019 ze średnią ok. 17,7 tys. znalazła się już wśród najrzadziej odwiedzanych jaskiń^[6].

Ochrona jaskini

W 1968 r. została objęta ochroną jako pomnik przyrody (nowelizacja: 1972 r.).

Przypisy

Bibliografia

• Lalkovič Marcel: K 70. výročiu sprístupnenia Važeckej jaskyne, w: „Aragonit” nr 9, 2004 r., s. 60–62.
• Linhart Kamil a kolektív: Nízke Tatry – východná časť. Turistický sprievodca ČSSR č. 11, wyd. Šport, slovenské telovýchovné vydavateľstvo, Bratislava 1982.
• Nízke Tatry. Kráľova hoľa. Turistická mapa 1:50 000. Edícia turistických máp č. 123, wyd. VKÚ Harmanec 2002. ISBN 80-8042-315-6.