Jastkowice

Artykuł

50°36′23″N 22°6′18″E

- błąd

39 m

WD

50°36'14.0"N, 22°6'24.1"E, 50°40'N, 22°5'E

- błąd

14 m

Odległość

319 m

Jastkowice
wieś
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

Powiat

stalowowolski

Gmina

Pysznica

Wysokość

153 m n.p.m.

Liczba ludności (2021)

3181[1]

Strefa numeracyjna

15

Kod pocztowy

37-403[2]

Tablice rejestracyjne

RST

SIMC

0804193[3]

Położenie na mapie gminy Pysznica
Mapa konturowa gminy Pysznica, po lewej znajduje się punkt z opisem „Jastkowice”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Jastkowice”
Położenie na mapie powiatu stalowowolskiego
Mapa konturowa powiatu stalowowolskiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Jastkowice”
Ziemia50°36′23″N 22°06′18″E/50,606389 22,105000

Jastkowicewieś w Polsce, położona w województwie podkarpackim, w powiecie stalowowolskim, w gminie Pysznica[4][3].

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Jastkowice. W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa tarnobrzeskiego.

Położenie, krajobraz

W pobliżu Jastkowic, na terenie gminy Pysznica znajdują się dwa rezerwaty przyrody:

  • Rezerwat przyrody Imielty Ług, gdzie znajdują się charakterystyczne dla Puszczy Solskiej obszary rozległych bagien, zarastających zbiorników.
  • Rezerwat przyrody Jastkowice o pow. 45,68 ha. Został on utworzony w celu ochrony fragmentu dawnej Puszczy Sandomierskiej. Rośnie tu wiele gatunków drzew, takich jak: jodła, świerk, grab, sosna, buk, olcha, jawor, brzoza. Interesujące jest też runo leśne. Spotkać tu można m.in. czerniec groszkowy, czosnek niedźwiedzi, żywiec gruczołowaty.

Części wsi

Historia

Pierwsza wzmianka o Jastkowicach pochodzi z 1325 roku. Starosta sandomierski Drogosz z Chrobrza nadał sołectwo we wsi Jastkowice Mikołajowi z Jastkowic. Ale właściwy termin lokalizacji Jastkowic łączy się z datą 1 sierpnia 1375 roku, kiedy to królowa Węgier i Polski Elżbieta potwierdziła przywilej starosty Drogosza z Chrobrza. Legenda o wsi Jastkowice mówi, że księżniczka Elżbieta, córka Władysława Łokietka dała swojemu giermkowi Jaśkowi duży obszar leśny w podzięce za uratowanie jej życia, gdy napadł na nią dziki niedźwiedź[5]. Nazwa wsi przez wiele pokoleń ulegała przeobrażeniom: Jaśkowice – Jaszkowice – Jastkowice.

Wkrótce stały się wsią, w której powstały maziarnie i smolarnie. Potem w Jastkowicach zaczęto wytapiać żelazo wykorzystując do procesu hutniczego rudy darniowe. Król Zygmunt Stary w 1515 roku nadał Piotrowi przywilej budowy rudnicy, która stała się początkiem huty i kuźni żelaza. Z hutnictwem żelaza związane jest powstanie przysiółka Jastkowic - Ruda Jastkowska. Jej mieszkańcy zajmowali się wydobywaniem rudy darniowej na potrzeby rudnic jastkowskich. W Jastkowicach wyroby z żelaza produkowano przez 250 lat.

W XVI wieku w Jastkowicach mieszkało 79 kmieci. Osadnictwo stale się zwiększało. Po I rozbiorze Polski Jastkowice znalazły się pod zaborem austriackim. Mimo wielu zawieruch dziejowych wieś była jak na owe czasy ludna, zamieszkiwało w niej 120 osadników. Jastkowice były wsią królewską. Na przełomie lat 20. i 30. XIX wieku władze austriackie zaczęły wyprzedaż dóbr królewskich. Wtedy w 1829 roku Jerzy Lubomirski nabył wieś Jastkowice z licznymi przysiółkami i wydzierżawił Rudę Jastkowską. Ruchy niepodległościowe (powstanie listopadowe, powstanie styczniowe) kształtowały świadomość narodową mieszkańców Jastkowic i całego Zasania.

Gdy w 1918 roku odrodziła się Polska, jastkowiczanie włączyli się do tworzenia i utrwalenia niepodległego bytu narodowego. W czasie II wojny światowej Jastkowice i przyległe wsie związane były w konspiracją antyniemiecką. W okresie okupacji z jastkowskiej parafii zginęło 90 osób, a około 160 wywieziono na przymusowe roboty do Niemiec.

Jastkowice i cała parafia zaczęły zmieniać swe oblicze po wojnie, gdy pobliska Stalowa Wola stała się znaczącym ośrodkiem przemysłu. Wtedy wielu mieszkańców podejmowało pracę zarobkową w stalowowolskich zakładach i firmach. Wytworzyła się wówczas klasa chłoporobotników.

Religia

Parafia rzymskokatolicka pw. Przemienienia Pańskiego w Jastkowicach od 2010 znajduje się w dekanacie Pysznica, w diecezji sandomierskiej[6]. Mieszka tu około 2 tys. ludzi, w zdecydowanej większości rzymscy katolicy, ale żyją tu także, obecnie już nieliczni, wyznawcy Kościoła Polskokatolickiego (należący do miejscowej parafii, również pw. Przemienienia Pańskiego), a także nieco ponad trzydziestu członków wyznania Świadków Jehowy.

Odpust w parafiach (rzymskokatolickiej i polskokatolickiej) odbywa się 6 sierpnia.

Parafia polskokatolicka

Od 2016 roku proboszczem parafii jest ks. Waldemar Mroczkowski. Kościół parafialny pw. Przemienienia Pańskiego znajduje się przy ulicy Cichej 2.

Cmentarz rzymskokatolicki

Cmentarz w Jastkowicach założono w 1926 na gminnym gruncie zaintabulowanym na rzecz parafii w 1927. Był ogrodzony drewnianym płotem, potem zbudowano drewniane prosektorium. Cmentarz poświęcił 1 maja 1926 ks. dziekan Michał Dukiel.

Na cmentarzu znajduje się grób Jana Markuta „Wichury”, partyzanta oddziału „Ojca Jana” i zesłańca na Syberię.

Pomnik na cmentarzu

Pomnik na jastkowskim cmentarzu został odsłonięty w październiku 2004. Postawiony jak głosi tablica:

W hołdzie poległym mieszkańcom tej ziemi,
ofiarom faszyzmu niemieckiego i komunizmu.

Pomysłodawcą pomnika był proboszcz jastkowski ks. Tadeusz Mach.

Cmentarz polskokatolicki

Parafia polskokatolicka w Jastkowicach, która została założona w 1925 roku przez ks. Władysława Strynkowskiego, wkrótce potem zorganizowała własny cmentarz grzebalny.

Sport

  • Ludowy Zespół Sportowy Bukowa Jastkowice (seniorzy oraz juniorzy)
  • Orlik

Edukacja

  • Zespół Szkół im. Armii Krajowej w Jastkowicach (Publiczna Szkoła Podstawowa i Gimnazjum Publiczne)
  • Niepubliczny Punkt Przedszkolny u „Św. Józefa”

We wsi urodził się parazytologHenryk Skrzypek.

Przypisy

  1. Raport o stanie Gminy Pysznica za 2021 rok. s. 6
  2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 374 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  3. a b c GUS. Rejestr TERYT
  4. a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  5. Jastkowice, stara.pysznica.pl [dostęp 2020-08-17] [zarchiwizowane z adresu 2020-05-16].
  6. Parafia na stronie diecezji

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Subcarpathian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Podkarpackie Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 50.9 N
  • S: 48.95 N
  • W: 21.03 E
  • E: 23.66 E
Wikimedia Community Logo.svg
Logo społeczności Wikimedia. Proszę zauważyć, że w przeciwieństwie do większości logotypów związanych z ruchem Wikimedia, to logo nie jest zarejestrowane jako znak towarowy.
POL województwo podkarpackie flag.svg
Flaga województwa podkarpackiego